Là Đại sứ Việt Nam tại Indonesia kiêm nhiệm Cộng hoà dân chủ Timor Leste, ngày 19-5 vừa qua, tôi đã tham dự Lễ kỷ niệm lần thứ 15 ngày Khôi phục độc lập và lễ nhậm chức của Tổng thống Timor Leste Francisco Guterres Lú Olo tại Dili. Đây là một dịp vô cùng đặc biệt trong sinh hoạt chính trị của đất nước và người dân Timor Leste kéo dài trong 2 ngày liền, bắt đầu từ 6 giờ tối ngày 19 đến tận 3 giờ sáng ngày 20-5.
Buổi lễ chuyển giao quyền lực lúc 00:00 sáng ngày 20-5
Đúng 00:00 sáng ngày 20-5, Tổng thống sắp mãn nhiệm của Timor Leste, ông Taur Matan Ruak, chính thức chuyển giao quyền lực cho Tổng thống mới đắc cử, ông Francisco Guterres Lú Olo. Buổi lễ nhậm chức diễn ra trước sự chứng kiến của đông đảo người dân Timor Leste, đại diện các cơ quan chính quyền, các đoàn ngoại giao và các Đại sứ...
Nghèo nhưng bình yên và triết lí duy trì nền độc lập thực sự
Tham dự Quốc yến tối 20-5 ra mắt quan khách và giới ngoại giao của tân Tổng thống Francisco Guterres Lu Olo của Timor Leste, tôi ngồi bên cạnh Bộ trưởng Du lịch, Văn hóa và Nghệ thuật của Timor Leste là ông Francisco Kalbuady Lay.
Ngồi trao đổi, tôi thấy kinh ngạc về tri thức của Bộ trưởng Lay, người được đào tạo tại Úc và Hà Lan, nói thành thạo 7 ngôn ngữ: Anh, Trung, Pháp, Hà Lan, Bồ Đào Nha, Bahasa Indonesia và tất nhiên cả tiếng mẹ đẻ Tetu. Có lẽ chính quyền non trẻ Timor Leste cũng trọng tri thức và chiêu hiền đãi sĩ như chính phủ của Cụ Hồ giai đoạn 1945-1946.
Tác giả (thứ hai từ phải qua) cùng Bộ trưởng Du lịch, Văn hóa và Nghệ thuật của Timor Leste Francisco Kalbuady Lay (bìa phải) và các Đại sứ Nga, Brunei, Angola tại Quốc yến
Nghe ông Francisco Kalbuady Lay nói mới thấy có lẽ ta cần học tư duy phát triển quốc gia của Timor Leste, một nước khá lạc hậu và đang trên con đường phát triển, chứ chẳng cần học cao siêu ở những nơi khác.
Timor Leste có lẽ là một trong rất ít nước, nếu như không muốn nói là duy nhất, trên thế giới có dự trữ ngoại tệ (20 tỉ USD) lớn gấp 16 lần GDP (hiện trên 1,2 tỉ USD/năm). Việc lập ngân sách hàng năm dựa trên nguồn thu, có bao nhiêu thì tiêu bấy nhiêu, không làm thâm hụt ngân sách và có ít thặng dư để dành. Triết lí phát triển của lãnh đạo quốc đảo này là chi tiêu trong khả năng, tuyệt đối tránh sử dụng dự trữ quốc gia hay gây thâm thủng ngân sách.
Ông Francisco Kalbuady Lay chia sẻ: "Chúng tôi có 1 USD, chúng tôi tiêu 1 USD. Chúng tôi cũng muốn nhà chọc trời, tháp truyền hình, các công trình kì vĩ lắm chứ, nhưng vay để xây, để mắc nợ thì chúng tôi không bao giờ làm. Chúng tôi không ghen tị với người khác. Chúng tôi tự hào vì chúng tôi là chính chúng tôi. Vào ngày độc lập thứ 15 của đất nước, chúng tôi có thể ngẩng cao đầu vì mình chẳng mắc nợ ai, chẳng lệ thuộc ai".
"Chúng tôi hoàn toàn độc lập!"- ông Francisco Kalbuady Lay nói một cách hãnh diện.
Có lẽ sống cạnh hai "đại cường" là Úc và Indonesia và bị Indonesia chiếm đóng 25 năm trước khi khôi phục nền độc lập đã khiến giới trí thức và lãnh đạo Timor Leste hun đúc và nuôi dưỡng ý chí khao khát và thực hiện bằng hành động sự độc lập và tự chủ của mình.
Sống chậm ở Timor Leste
Timor Leste là một trong những nước nghèo nhất thế giới với dân số khoảng 1,2 triệu người và GDP 1,2 tỉ USD/năm. Tính ra GDP trên đầu người là 1.000 USD/năm. Trong số 1,2 tỉ USD đó thì có tới 80 phần trăm là do đóng góp từ khai thác dầu và khí đốt. Tuy chỉ có 1,2 triệu dân, nhưng tại Timor Leste có tới 31 đảng phái chính trị hoạt động và tranh cử cho cuộc bầu cử Quốc hội vào ngày 22-7 tới.
Người dân Timor Leste bắt cá
Tuy nghèo như vậy, nhưng chính phủ non trẻ Timor Leste lại cung cấp miễn phí giáo dục phổ thông và y tế cho người dân. Người từ 60 tuổi trở lên được trợ cấp 60 USD/tháng, còn trợ cấp thất nghiệp là 90 USD/tháng.
Tuy nghèo, nhưng sinh hoạt phí tại Timor Leste rất đắt đỏ. Giá khách sạn, sinh hoạt tại Timor Leste cao gấp khoảng 3 lần so với Hà Nội hoặc Jakarta. Timor Leste không có đồng tiền riêng mà sử dụng đồng USD làm đồng tiền chính thức. Timor Leste chỉ đúc tiền xu và cũng có mệnh giá như quarter, dime, cent như xu Mỹ. Tất nhiên, đây không phải xu Mỹ và chỉ tiêu được ở Timor Leste.
Nếu nói nơi nào trên thế giới có "biển bạc" thì có lẽ phải kể đến Timor Leste. Ngồi trong quán ăn nhìn ra biển thấy có hàng chục chiếc thuyền của dân chài thả lưới và đánh cá chỉ cách bờ khoảng 10-20 m. Họ cũng cầm xiên bằng gỗ hoặc nỏ cao su bắn tên để xiên hoặc bắn cá. Cách sống của họ rất đơn giản. Chỉ làm 30 phút buổi sáng trên biển, bắt được 1 mớ cá đủ ăn trong ngày hoặc bán lấy 10-15 USD đủ tiêu là nghỉ làm! Biển nhiều hải sản đến nỗi nếu muốn ăn và có thời gian thì chỉ đợi khi chiều đến, nước thủy triều rút xa bờ khoảng 100 m là có thể nhặt được cả rổ cầu gai, ốc biển, ngao, hải sâm...
Cách sống của họ rất đơn giản. Chỉ làm 30 phút buổi sáng trên biển, bắt được 1 mớ cá đủ ăn trong ngày hoặc bán lấy 10-15 USD đủ tiêu là nghỉ làm!
Timor Leste là nơi văn hoá làng xã vẫn đóng vai trò quan trọng. Ở các bản làng, luật lệ là tiếng nói của già bản hay trưởng làng. Ngôn ngữ chính thức của người dân địa phương là tiếng Tetu. Ngoài ra có 13 ngôn ngữ địa phương được sử dụng khá phổ biến. Tính chung trên cả nước, có khoảng 30 thổ ngữ được 1,2 triệu người sử dụng.
Tuy nghèo và lạc hậu, nhưng học sinh Timor Leste khi học hết phổ thông là phải sử dụng được cùng lúc 4 ngôn ngữ cơ bản là tiếng bản địa Tetu, tiếng Bồ Đào Nha, tiếng Anh và tiếng Bahasa Indonesia. 2 ngôn ngữ chính thức trong các văn bản nhà nước là tiếng Anh và tiếng Bồ Đào Nha. Điều này giúp thế hệ tương lai của Timor Leste hội nhập nhanh với thế giới.
Một điều ngạc nhiên là Hộ chiếu của Timor Leste là một trong những hộ chiếu "có giá" nhất ở Đông Nam Á. Là thuộc địa cũ của Bồ Đào Nha, đồng thời tiếp tục gắn kết với Bồ Đào Nha và các quốc gia nói tiếng Bồ, người Timor Leste có thể đi đến tất cả các nước trong khối Shenghen bằng hộ chiếu của mình trong vòng 3 tháng mà không cần xin visa.
Và xứ sở này vẫn còn rất nhiều điều kì thú khác nữa đang chờ khám phá.
Gặp mặt và trao đổi công việc cùng Tổng giám đốc và lãnh đạo 8X của Telemor tại Dili, Timor Leste
Đi Timor Leste lần nào cũng vậy, ngoài công chuyện với chính quyền sở tại, bao giờ tôi cũng dành thời gian gặp gỡ cộng đồng và doanh nghiệp. Tại Timor Leste có khoảng 130 người Việt đang sống, làm việc và mưu sinh. Trong số đó có 30 cán bộ của Viettel đang làm tại Telemor. Số còn lại đến quá nửa là những người sang làm nghề tự do, mở quán ăn, làm dịch vụ sửa ti vi, xe máy, ô tô... Những người sửa chữa ti vi có thể kiếm dễ dàng vài ngàn USD/tháng do người Timor Leste có văn hóa yêu sử dụng đồ cũ. Họ sẵn sàng bỏ ra 50-70 USD để sửa 1 ti vi cũ hơn là bỏ ra số tiền gấp đôi chỗ đó để mua 1 ti vi đời mới!
Telemor là mạng di động lớn nhất của Timor Leste do Viettel làm chủ đầu tư với 55 phần trăm tổng thuê bao của cả nước. Hiện có khoảng 400 nhân viên địa phương làm việc toàn phần và bán thời gian cho Telemor và 400 đại lí bán thẻ của Telemor tại khắp các bản làng của đất nước. Chỉ mới đầu tư được vài năm tại Timor Leste, nhưng Telemor đã sớm thu hồi vốn và làm ăn có lãi. Tháng 7 tới đây, Telemor sẽ chính thức khai trương và đưa vào sử dụng dịch vụ 4G.
Lãnh đạo Timor Leste và người dân đều đánh giá rất cao Telemor, coi đây là một trong những điển hình đầu tư nước ngoài thành công. Mạng của Telemor còn tốt, nhanh và rẻ hơn mạng tại Indonesia. Telemor đã giúp xây dựng, quảng bá tốt nhất hình ảnh của Việt Nam tại Timor Leste và làm việc tại Telemor là một sự tự hào trong con mắt người lao động bản xứ.
Làm việc tại Telemor là một sự tự hào trong con mắt người lao động bản xứ
và quét mã QR
Bình luận (0)