Những gói thầu béo bở và đáng ngờ

Xưa nay, nhà thầu KBR (Kellog Brown & Root) độc quyền nhận thầu cho Lầu Năm Góc. Đây là lần đầu tiên – do sức ép của quốc hội - thế độc quyền này đã bị phá vỡ tiếp theo sau những cáo giác, theo đó, nhà thầu này đã chi tiêu vô tội vạ, quản lý lỏng lẻo và lợi dụng quan hệ chính trị với Phó Tổng thống Dick Cheney, nguyên là một trong các nhà lãnh đạo Tập đoàn Halliburton, công ty mẹ của KBR.

Thế nhưng, theo nhật báo The New York Times, vẫn có những nỗi e ngại người đóng thuế Mỹ sẽ trả giá đắt. Tóm lại, theo thỏa thuận mới, ba công ty KBR, Fluor Corporation và DynCorp International có thể được trả gấp ba lần so với số tiền từng trả cho KBR mỗi năm kể từ ngày đầu cuộc chiến, do giới quân sự lơ là trong việc giám sát các hoạt động của những công ty này. Điều này đã từng xảy ra trong quá khứ.

Thiên vị gà nhà

Trên thực tế, quả có một cuộc đấu thầu với sự tham gia của 5 công ty. Tháng 6 năm ngoái, quân đội Mỹ thông báo 3 công ty KBR, Fluor và DynCorp trúng thầu. Hai công ty còn lại phản ứng dữ dội. GAO, một cơ quan kiểm toán độc lập giúp quốc hội và các bộ ngành giải quyết những vụ kiện chống chính phủ liên bang, kết luận rằng quân đội đã đối xử thiên vị đối với 3 công ty vừa kể. Quân đội buộc phải điều chỉnh một vài điểm trong gói thầu nhưng những công ty trúng thầu vẫn không thay đổi.

Tháng 4 vừa qua, quân đội thông báo 3 công ty nói trên lại trúng thầu và ký với họ một hợp đồng mới có giá trị 10 năm cung cấp thực phẩm, chỗ ở và dịch vụ cơ bản cho trên 130.000 lính Mỹ tham chiến ở Iraq trị giá 150 tỉ USD. Đó là lý do để 3 công ty và các ông tướng tổ chức một cuộc họp chia phần trong tháng 6 này.

Sở dĩ các nghị sĩ Đảng Dân chủ đối lập dị ứng với 3 công ty được coi là ruột rà của Lầu Năm Góc là vì trong quá khứ, những công ty này từng có “tiền án, tiền sự”.

Thành tích đen

Khi cuộc chiến Iraq nổ ra vào tháng 4-2003, Công ty KBR - một chi nhánh của Halliburton - đã ký được một hợp đồng trị giá 24 tỉ USD với Lầu Năm Góc. KBR hiện sử dụng 40.000 nhân viên ở Iraq và 28.000 nhân viên ở Afghanistan và Kuwait.

Trong thời gian qua, KBR đã bị quốc hội và cơ quan kiểm toán của Lầu Năm Góc chỉ trích nặng nề vì đã từng “chém đẹp” chính phủ 200 triệu USD tiền cung cấp thức ăn và nước uống cho lính Mỹ ở Iraq. Kết quả kiểm toán cho thấy lính Mỹ không được phục vụ thức ăn đàng hoàng, còn nước thì không an toàn. KBR cũng nổi tiếng về chuyện nữ nhân viên bị các sếp và đồng nghiệp quấy rối tình dục.

Bình luận về thỏa thuận mới mà Bộ Quốc phòng dành cho 3 công ty Mỹ nói trên, thượng nghị sĩ Byron L. Dorgan thuộc Đảng Dân chủ, nhận định: “Đây chỉ là điệp khúc mới của một bài hát cũ mèm”.

Cũng giống như KBR, Công ty DynCorp International có trụ sở chính tại Falls Church, bang Virginia, từng có những vụ bê bối khi thực hiện các gói thầu trước đây. Năm ngoái, cơ quan kiểm toán của chính phủ phát hiện công ty này đã chi vô tội vạ 1,2 tỉ USD khi triển khai gói thầu huấn luyện cảnh sát Iraq ký với Bộ Ngoại giao Mỹ. DynCorp không thể chứng minh đã chi các khoản ấy vào việc gì. Cách đây hai tuần, DynCorp cũng đã bị xử thua trong một vụ kiện liên quan đến chuyện kỳ thị chủng tộc và vi phạm hợp đồng với án phạt 15 triệu USD. DynCorp đang kháng án vụ này.

Xe tải của Công ty KBR hoạt động tại Iraq

Trước đó, trong một vụ thầu huấn luyện cảnh sát, nhân viên của DynCorp đã dính líu đến một đường dây buôn gái mại dâm ở Bosnia vào cuối thập niên 1990.

Công ty Fluor có trụ sở ở Irvin, bang Texas, đã từ chối khéo khi trả lời báo chí những câu hỏi chi tiết liên quan đến các gói thầu ở Iraq. Một quan chức của công ty chỉ cho biết công ty nhận “cung cấp nhân sự và thiết bị hỗ trợ quân đội Mỹ khắp thế giới”.

Kê giá cao gấp 10 lần

Đầu năm 2007, phóng viên Armen Keteylan chuyên viết các bài điều tra của đài truyền hình CBS cho biết Lầu Năm Góc thừa nhận rằng đã có một thời gian khá dài bộ không thể chứng minh có bao nhiêu tỉ USD của những người đóng thuế Mỹ được sử dụng như thế nào. Số tiền này có thể đã rơi vào tay các nhà thầu gian xảo. Theo một tài liệu mà đài CBS có trong tay, cá biệt, Công ty KBR đã kê giá cao gấp 10 lần dịch vụ giải trí dành cho lính Mỹ ở Iraq.

Tài liệu cho biết KBR đã xuất hóa đơn nhiều lần mỗi khi một người lính sử dụng máy vi tính, máy điện thoại, dụng cụ chơi bóng bàn hoặc bơi lội, khăn tắm và nước đóng chai thay vì chỉ xuất một hóa đơn tổng hợp. Và chính phủ đã trả hết số tiền này.

Đã có khoảng 80 trường hợp nhà thầu gian lận như vậy bị Lầu Năm Góc và quốc hội điều tra. 26 trường hợp đã được chuyển đến Bộ Tư pháp để xử lý. Thế nhưng chỉ có vài người bị khởi tố và một vài triệu USD được thu hồi. Điều đáng nói là, theo nhà báo Keteylan, từ tháng 4-2003 đến cuối năm 2006, không có một nhà thầu quân sự nào hoạt động ở Iraq bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Người ta đang chờ xem cuộc họp chia phần giữa ba nhà thầu Mỹ nói trên với các quan chức quân sự sẽ kết thúc như thế nào. Theo dư luận Mỹ, khó mà hy vọng có sự chuyển biến đáng kể nào trước khi Mỹ chưa có tổng thống mới.