Sa mạc, biển cả thành mồ chôn di dân

Trong lúc cuộc khủng hoảng di cư tại Mỹ và châu Âu thu hút nhiều chú ý, không nhiều người biết rằng Algeria đã bỏ rơi hơn 13.000 di dân trên sa mạc Sahara trong 14 tháng qua.

Hành trình tử thần

Các nạn nhân, bao gồm cả phụ nữ mang thai và trẻ em, không thực phẩm, nước uống, mòn mỏi lê bước trong cái nóng như thiêu như đốt với nhiệt độ lên tới 48 độ C, sau lưng có khi có cả những họng súng. Không ít người đã bỏ cuộc, đầu hàng thần chết. Niger là điểm đến của phần lớn người bị trục xuất và nếu may mắn, họ có thể vượt qua vùng đất hoang vu không người dài 15 km để tới ngôi làng biên giới Assamaka. Nhiều trường hợp lang thang suốt nhiều ngày trước khi gặp được nhóm cứu hộ của Liên Hiệp Quốc.

Theo AP, hầu hết trong số hơn 20 người sống sót trả lời phỏng vấn hãng thông tấn này đều nói trong nhóm của họ có những người biến mất trong lòng Sahara. Janet Kamara - một phụ nữ mang thai trên chặng đường gian khổ này - kể cô chứng kiến những chị em "nằm xuống", những người khác mất tích trong sa mạc vì không biết lối đi. "Tôi bị thất lạc đứa con trai" - người phụ nữ Liberia này trải lòng.

Tình trạng trục xuất hàng loạt tại Algeria được đẩy mạnh từ tháng 10-2017 khi Liên minh châu Âu (EU) nối lại sức ép lên các nước Bắc Phi để ngăn chặn di dân đến châu Âu. Algeria được xem là điểm quá cảnh của nhiều di dân châu Phi, chủ yếu từ Mali, Niger, Burkina Faso hoặc Chad. Một người phát ngôn EU nói khối này biết những việc Algeria đang làm nhưng cho rằng các nước có thể trục xuất di dân miễn là họ tuân thủ luật pháp quốc tế. Không giống Niger, Algeria không có tiền tài trợ từ EU cho nỗ lực giải quyết khủng hoảng di dân dù nước này nhận 111,3 triệu USD viện trợ từ châu Âu trong giai đoạn 2014-2017.

Algeria không công bố những trường hợp bị trục xuất. Tuy nhiên, số người bị đẩy sang Niger không ngừng gia tăng kể từ khi Tổ chức Di trú quốc tế (IOM) bắt đầu ghi nhận tình hình vào tháng 5-2017. Theo đó, tổng cộng 11.276 người sống sót trong hành trình khắc nghiệt nói trên tính đến tháng 4-2018, theo IOM.

Sa mạc Sahara bất đắc dĩ trở thành nấm mồ của những số phận di dân bất hạnh. Vùng đất bỏng rát này còn được ví von như sát thủ mau lẹ ít để lại bằng chứng phía sau. Theo IOM, số di dân mất tích tại Sahara có thể lên đến 30.000 người kể từ năm 2014 - tức gấp đôi những nạn nhân bỏ mạng trên Địa Trung Hải trong cùng giai đoạn.

Người di cư nằm ngổn ngang trên xe tải tới Niger sau khi bị Algeria trục xuất. Ảnh: AP

Những phận người vô thừa nhận

Nguy hiểm chồng chất đang đè nặng lên chặng đường chạy trốn chiến tranh và nghèo đói của nhiều di dân châu Phi. Ngoài sa mạc Sahara, di dân còn có thể đối mặt thảm kịch khi nhiều con tàu đang liên tục bị bỏ mặc trên Địa Trung Hải giữa lúc các nước châu Âu chưa tìm ra lời giải cho bài toán khủng hoảng di cư.

Trong những tuần gần đây, Ý và Malta - những nước nằm ở cửa ngõ châu Âu mà hàng trăm ngàn di dân tìm đến đầu tiên - đã đẩy vấn đề lên cao khi hết lần này tới lần khác từ chối tiếp nhận các tàu cứu hộ chở người di cư. Gần nhất, hai bên lời qua tiếng lại gay gắt sau khi Malta không cho tàu cứu hộ Lifeline mang cờ Hà Lan cập cảng, khiến 233 người di cư mắc kẹt ngoài khơi nước này suốt cả tuần qua.

Bế tắc phần nào được hóa giải khi Tổng thống Pháp Emmanuel Macron hôm 26-6 cho biết 6 thành viên EU vừa nhất trí tiếp nhận số di dân trên tàu Lifeline. Quyết định này đạt được ngay trước thềm cuộc họp thượng đỉnh của các lãnh đạo EU tại thủ đô Brussels - Bỉ trong ngày 28 và 29-6. Một hội nghị thượng đỉnh hẹp được tổ chức vài ngày trước đó với sự tham gia của lãnh đạo 16 nước EU đã bộc lộ những chia rẽ sâu sắc. Trong đó, hai thành viên đầu tàu EU là Pháp và Ý tranh cãi gay gắt về việc cứu hay bỏ mặc liên quan tới tàu cứu hộ Aquarius chở hơn 600 người tị nạn - cũng bị Ý và Malta từ chối cho cập cảng cách đây hơn 2 tuần.

Trong khi đó, nhà chức trách Áo hôm 26-6 tiến hành diễn tập ngăn người nhập cư trên biên giới với Slovenia, với sự tham gia của các trực thăng quân sự Black Hawk cùng 700 cảnh sát và binh sĩ được trang bị áo giáp và tấm chắn chống bạo động. Cuộc diễn tập diễn ra chỉ vài ngày trước khi nước này đảm nhiệm chức chủ tịch luân phiên của EU.