Tác động kinh tế khi xảy ra cuộc chiến tại Iraq: Cú sốc dầu thô thứ tư

Hoàn toàn không vô lý khi cho rằng cuộc chiến tại Iraq sẽ gây biến động giá dầu, và yếu tố này cùng với chi phí to lớn của cuộc chiến có thể sẽ tạo ra một sự suy thoái kinh tế mới ở các nước phương Tây.

Tác động của bất kỳ cuộc chiến tranh nào ở vùng Vịnh đều không thể tách rời khỏi tác động của một sự gián đoạn nguồn cung dầu thô. Chiến tranh vùng Vịnh là cuộc chiến gần đây nhất có thể so sánh được. Cuộc chiến năm 1991 bao gồm cả chi tiêu quân sự và một cú sốc dầu thô. Các cú sốc thuộc loại này gây tác hại đến các nước nhập khẩu do cùng một lúc chúng tác động đến cầu và làm tăng giá dầu thô. Thế giới đã từng chứng kiến 3 cú sốc dầu thô. Cú sốc thứ nhất vào tháng 10-1973, khi giá dầu tăng gấp 3 lần đến mức cao không thể có trước đó là 10 USD/thùng, xảy ra khi có sự tẩy chay của người Ả Rập trong cuộc xung đột Ả Rập-Israel. Khi đó giá được giữ ở mức 10 USD bởi quy định hạn ngạch của Tổ chức Các nước xuất khẩu dầu mỏ (OPEC) và do Ả Rập Saudi dùng khả năng thừa của mình để đáp ứng những khoản thiếu hụt khẩn cấp. Cú sốc thứ hai là vào năm 1979, khi diễn ra cuộc cách mạng ở Iran, dẫn đến việc nước này phải ngưng sản xuất trong 6 tháng và giá dầu khi đó tăng lên gấp 4 lần, đạt mức 40 USD/thùng. Sự gián đoạn tiếp tục sau đó và quy định không chắc chắn của OPEC đã khiến giá dầu trên mức 30 USD trong nhiều năm trước khi giảm mạnh vào cuối năm 1985. Tuy nhiên, cú sốc thứ ba mới là đáng chú ý nhất. Vào tháng 10-1990, Iraq xâm chiếm các mỏ dầu của Kuwait – khi đó đang sản xuất khoảng 2 triệu thùng dầu mỗi ngày – khiến giá dầu tăng hơn gấp đôi, đến 40 USD/thùng. Tuy nhiên, 4 tháng sau đó, nhờ vào sản lượng tăng thêm của Ả Rập Saudi và khoản dầu thô dự trữ của Cơ quan Năng lượng Quốc tế tung ra, giá dầu hạ xuống còn 16 USD/thùng, và mức giá này được duy trì trong gần một thập kỷ sau đó. Chính quyền Thủ tướng Anh Tony Blair vào năm 2000 đã phải thừa nhận rằng, các cú sốc dầu thô có thể gây ra những tác hại không lường đối với các nền kinh tế phương Tây.

Hiện nay, với giá dầu thô dao động trong khoảng 30-40 USD/thùng, người ta lại đang lo ngại khả năng một cú sốc thứ tư. Năm qua, nhu cầu dầu thô ở các nước tiêu thụ giảm sút, nhưng giá dầu không theo đó giảm đi mà trái lại lại tăng thêm hơn 10 USD/thùng. Mối lo ngại chiến tranh và sự gián đoạn nguồn cung từ Venezuela là những yếu tố chính dẫn đến tình hình trên. Các đại diện phái “diều hâu” trong chính quyền Bush tin rằng giá dầu sẽ lại tăng vọt lên 40 USD/thùng do sự gián đoạn nguồn cung từ Iraq – khoảng 2,5 triệu thùng/ngày khi chiến tranh nổ ra. Tuy nhiên, họ cho rằng do chủ trương cuộc chiến mới ở Iraq phải diễn ra nhanh gọn, nên cú sốc thứ tư, nếu có, sẽ chỉ kéo dài vài ngày hay vài tuần.

Hoàng Trung

Kỳ tới: Tác động của cuộc chiến đến kinh tế phương Tây