Thượng Hải - Trung Quốc: Thu hút nhân tài bằng thẻ cư trú

Những tiền lệ.- Nhân khẩu nước Mỹ chỉ chiếm 1/22 toàn cầu, nhưng nơi đây quần tụ 1/2 nghiên cứu sinh khoa học khắp thế giới, 1/3 số người đã tốt nghiệp đại học trên trái đất, 1/4 nhân tài của nhân loại. Mỹ thực sự là “chỗ trũng” để cho “nước chảy về” và Mỹ đã giàu có như thế nào thì mọi người đều rõ.

Tỉ lệ người nước ngoài thường trú so với tổng số nhân khẩu, Mỹ 16,8%, Hồng Kông 7% và Thượng Hải mới chỉ có 0,4%, ít hơn Mỹ những 42 lần. Một chỉ tiêu nữa, đó là số sinh viên trong 100.000 dân, Paris nhiều hơn Thượng Hải 8 lần.

Những tư liệu nêu trên do ông Tôn Lộ Nhất - Cục trưởng Nhân sự Thượng Hải - trả lời phỏng vấn trên Tuần san châu Á, tính đến cuối năm 2001 tổng số nhân tài mà Thượng Hải thu hút được đạt 1,19 triệu người, so với năm 1994 tăng 69%. Nhưng so với “chỗ trũng” của thế giới thì Thượng Hải còn cách xa nhiều lắm, Tôn cục trưởng kết luận.

Tuy vậy, Thượng Hải vẫn là ngọn cờ trong sự nghiệp cải cách ở Trung Quốc mà như Nicolas Chapuis - Tổng Lãnh sự Cộng hòa Pháp tại Thượng Hải, sau nhiệm kỳ ba năm, trước khi về nước đã nói: “Ðầu thế kỷ 18 Paris đứng lên, đầu thế kỷ 19 London phồn thịnh, đầu thế kỷ 20 New York hưng vượng, và nay, đầu thế kỷ 21, chính là thời cơ cho Thượng Hải canh tân”.

Thượng Hải canh tân bằng cách nào?.- Có nhiều cách, ở đây chỉ xin chấm phá đôi điều về thu hút nhân lực, nhân tài. Theo số liệu thống kê của nhà nước công bố ngày 8-9-2002, nhân khẩu thường trú ở Thượng Hải là 16,4 triệu người, cộng thêm 3,8 triệu dân lưu động vãng lai, tất cả xấp xỉ 20 triệu, đứng thứ năm trong các thành phố đông dân nhất trên thế giới. Trong số đó có khoảng ba triệu dân công từ các tỉnh, thành đến Thượng Hải làm thuê, họ đảm nhiệm những công việc nhọc nhằn, lam lũ và rẻ mạt nhất của thành phố, nhưng nếu như không có họ thì Thượng Hải khó mà vận hành một cách suôn sẻ. Ðiều đặc biệt nữa là thành phố này đã thành công trong quá trình hình thành một lớp “người Thượng Hải mới”, họ không hẳn nói được tiếng Thượng Hải, thậm chí chưa có hộ khẩu thường trú, nhưng ảnh hưởng rất lớn đến tiến trình phát triển kinh tế nơi đây.

Sở dĩ Thượng Hải có được những thành tích bước đầu trong thu hút đầu tư, thu hút nhân lực, nhân tài, phát triển thị trường nhà đất như hôm nay, chính là nhờ tác dụng đòn bẩy của chính sách hộ khẩu xanh, thi hành thử nghiệm từ năm 1994. Theo đó, người ngoại tỉnh nếu mua được nhà ở sở hữu cá nhân tại Thượng Hải thì đồng thời nhận luôn hộ khẩu xanh, tương tự như thẻ tạm trú. Dân chúng hoan nghênh chủ trương này, người có tiền, có tài, có sức đổ về Thượng Hải đầu tư phát triển. Kinh tế lên nhanh, nhưng sức ép đô thị cũng khá nặng nề, đến năm 1999 phải hạn chế chỉ tiêu và bị phản ứng. Hiện nay Thượng Hải lại thử nghiệm chính sách thẻ cư trú, không phân biệt quốc tịch, ký hiệu A cho người Trung Quốc, ký hiệu B cho người nước ngoài và ngày 15-6-2002 vừa qua đã cấp loạt thẻ cư trú đầu tiên. Ông Lưu Tiếu Ðông - Phó Giám đốc Sở Giao dịch Chứng khoán Thượng Hải là người mang thẻ cư trú số B-001, cùng với ông Lưu còn có nhiều kiều dân Mỹ, Canada, Nhật Bản cũng được cấp thẻ cư trú tại Thượng Hải trong đợt này. Người giữ thẻ cư trú hơn hộ khẩu xanh ở chỗ là được thụ hưởng các đãi ngộ của thị dân, ví như bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế...

Chính sách thẻ cư trú.- Thẻ cư trú Thượng Hải gồm bốn loại, sáu tháng, một năm, ba năm và năm năm, người được cấp thẻ có quyền lập công ty ở Thượng Hải, thực hiện hoạt động nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ, đưa con cái tới trường, thụ hưởng chế độ sáng chế, phát minh, làm thủ tục xuất nhập cảnh, được tuyển dụng vào các cơ quan hành chính hay sự nghiệp, tham dự các cuộc bình xét chức danh kỹ thuật chuyên nghiệp, được chuyển phần ngoại hối sau thuế ra nước ngoài (đối với  thẻ ký hiệu B), những lưu học sinh chưa nhập quốc tịch ngoại quốc đều có thể tham gia bảo hiểm dưỡng lão và bảo hiểm y tế cơ bản, được đối đãi như một thị dân Thượng Hải (đối với thẻ ký hiệu A).

Khác với hộ khẩu xanh trước đây, thẻ cư trú ngày nay không lấy việc mua nhà ở làm điều kiện tiên quyết, nhưng lại đặt ra ngưỡng học lực, trình độ chuyên môn, có lẽ Thượng Hải thu hút nhân lực, nhân tài trong giai đoạn này là nhằm cho mục tiêu phát triển kinh tế tri thức.