Từ cứu người đến giết người

Một trường hợp  robot giết người đầu tiên đã xảy ra ở Úc ngày 18-3-2008. Nhưng nó không liên quan gì đến quân sự. Một cụ ông 81 tuổi sống một mình ở bãi biển Goald Coast, bang Queensland, bị thân nhân buộc phải rời khỏi nhà vào trại dưỡng lão. Quá bức xúc, ông tìm đến một cái chết rùng rợn.

Ông lão tự chế một robot theo thiết kế mẫu đồ chơi trẻ em tải từ mạng internet. Robot được kết nối với một khẩu súng lục chứa 4 viên đạn có thể bắn liên thanh sau khi kích hoạt. Ông đặt nó  trên đường xe hơi chạy vào nhà, ông đứng trước mặt nó rồi bấm nút bộ điều khiển, robot bắn chết ông lão ngay sau phát đạn đầu tiên.

Chưa có nhưng sẽ có

Tin robot bắn chết người nói trên đã làm xôn xao dư luận nước Úc hồi đó. Tuy nhiên, nó không hề làm những bộ óc ở Lầu Năm Góc (Bộ Quốc phòng Mỹ)  run tay khi soạn thảo kế hoạch đưa lính robot ra chiến trường trong vòng 10-20 năm nữa.

Tuần báo Đức Der Spiegel cho biết Lầu Năm Góc đã chuẩn bị 200 tỉ USD để hiện đại hóa chương trình mang tên “Hệ thống chiến đấu tương lai”. Theo chương trình này, 1/3 thiết vận xa chở lính và vũ khí sẽ được robot hóa vào năm 2015.

Hải quân Mỹ đang thử nghiệm một thiết bị tự hành không người lái được đặt tên là Gladiator. Cơ quan nghiên cứu và phát triển robot quân sự này là Học viện Robot thuộc Trường Đại học Carnegie Mellon, bang Pennsylvania. Chiếc Gladiator giống như xe tăng thu nhỏ nặng hơn một tấn di chuyển bằng xích cao su có thể leo dốc nghiêng 60 độ.

Chiếc robot này dùng camera để nhìn và được trang bị hỏa lực hùng hậu điều khiển từ xa để tấn công và tự vệ.

Theo đại tá Terry Griffin, phụ trách chương trình robot của liên quân hải –lục, chiếc Gladiator có thể sẽ được thử nghiệm đầu tiên với những mục tiêu dân sự.

Nó có khả năng giải tán những người biểu tình, chẳng hạn, theo hai cấp độ: Đầu tiên, nó phát lời cảnh báo từ loa. Sau đó, bắn đạn cao su. Ngoài  Gladiator, lục quân Mỹ cũng đang thử nghiệm robot MAARS. Cả hai đều được điều khiển từ xa bằng sóng radio.

Đó là ở trên bộ. Trên không cũng đã xuất hiện những kiểu máy bay không người lái  có thể thực hiện nhiệm vụ chiến đấu thay thế máy bay có người lái. Một trong những robot bay đầy ấn tượng đó là chiếc X-47 có khả năng tàng hình (rađa không thể phát hiện), bay được 10 giờ, của hãng máy bay quân sự Northrop Grumman mà người ta hy vọng sẽ được đưa vào hoạt động từ năm 2011.

Tháng 8-2007, hải quân Mỹ đã ký hợp đồng với hãng máy bay quân sự này trị giá 635,8 triệu USD để sản xuất loại máy bay chiến đấu không người lái này. Nói chung, robot bay hiện nay được dùng trong tác chiến phổ biến hơn robot trên bộ ở chiến trường  Iraq và Afghanistan.

Tháng 11-2001, một chiếc Predator trang bị tên lửa  đã thành công trong việc ám sát Mohammed Atef, một thủ lĩnh của Al-Qaeda, khi Atef  di chuyển bằng xe hơi đến Kabul, thủ đô Afghanistan.

Kẻ hủy diệt trong tương lai

Những sự kiện nói trên có phải là tiền đề để sản xuất hàng loạt robot có hình dạng giống như con người có khả năng phát hiện và tiêu diệt kẻ địch? Trong lĩnh vực điện ảnh, người ta đã làm chuyện đó từ lâu với những bộ phim nổi tiếng như The Terminator (Kẻ hủy diệt) với diễn viên Arnold Schwarzenegger, nay là đương kim thống đốc bang California, hồi năm 1984 hoặc Westworld (1973) với tài tử đầu trọc Yul Brynner.

Trong thực tế, các nhà quân sự đã làm  gì ? Trung tướng Michael Vane, Giám đốc Trung tâm Tích hợp khả năng lục quân Mỹ, mới đây đã hoàn tất bản báo cáo dày 26 trang về vai trò của robot giết người trên các chiến trường trong tương lai.

Theo tướng Vane, trong tương lai gần có thể chấp nhận những cỗ máy giết người “tự quản có điều kiện” chứ không hoàn toàn độc lập như Terminator. Ronald C. Arkin, một chuyên gia về robot tại Học viện Công nghệ  Georgia, người từng có nhiều tác phẩm viết về robot quân sự, cũng tin rằng trong tương lai gần, chưa có robot mang hình dáng con người tự quản hoàn toàn.

Chuyên gia robot Arkin đã thực hiện một cuộc khảo sát trên mạng internet về cảm giác và tâm trạng của các quan chức quân sự, chính khách, các chuyên gia và  thường dân về robot giết người kiểu Terminator, nghĩa là không có sự kiểm soát trực tiếp  của con người.

Ông cũng đã phát triển một phần mềm có thể dùng để lập trình các quy tắc đạo đức  mà ông hy vọng nếu đưa vào robot  giết người sẽ phù hợp với kỳ vọng của con người : Tạo ra những người lính bằng máy nhưng có lương tâm của con người.

Tuy nhiên, vẫn còn những vấn đề nan giải cần phải giải quyết trước khi các chính phủ, nhất là Chính phủ Mỹ, quyết định sản xuất hàng loạt lính robot. Ví dụ, làm thế nào robot phân biệt được kẻ thù với thường dân? Làm thế nào để  robot biết ngừng bắn khi có địch  trà trộn vào bệnh nhân trong một bệnh viện để tránh sát hại người vô tội?