Tương lai mơ hồ của Afghanistan

Mỹ và cộng đồng quốc tế đang gia tăng sức ép lên Taliban, buộc phong trào này đạt được một thỏa thuận nào đó với chính phủ Afghanistan. Điều này có thể dẫn đến việc Tổng thống Afghanistan Ashraf Ghani từ chức hoặc đảm nhiệm một vai trò bù nhìn.

Với việc Taliban hiện kiểm soát gần như toàn bộ trung tâm dân cư khắp cả nước trong khi chính phủ Afghanistan đang trên bờ vực sụp đổ, thách thức hiện tại là tìm ra phương án thuyết phục phong trào này chia sẻ quyền lực.

Theo ông Anish Goel, cựu quan chức cấp cao dưới thời cựu Tổng thống Mỹ Barack Obama, các cuộc đàm phán hòa bình ở thủ đô Doha - Qatar đã sụp đổ và Taliban hiện không có bất cứ lý do nào để tiếp tục đàm phán. Ông Goel nhấn mạnh phong trào này hiện đã thâu tóm tất cả quyền lực ở Afghanistan và "rõ ràng là họ không muốn chia sẻ".

Taliban tuyên bố muốn thành lập một "chính phủ Hồi giáo bao trùm" với các phe phái khác và theo AP, họ đang đàm phán với giới chính trị gia cấp cao, kể cả các nhà lãnh đạo trong chính quyền trước đây.

Mặc dù Taliban đã cam kết cung cấp một môi trường an toàn để đưa cuộc sống trở lại trạng thái bình thường sau hàng thập kỷ chiến tranh nhưng nhiều cư dân Afghanistan vẫn không tin tưởng, lo ngại nguy cơ xảy ra bạo lực và đàn áp khi phong trào này lên nắm quyền.

Một bé gái Afghanistan tại sân bay TP Rome - Ý hôm 16-8 sau khi được sơ tán khỏi thủ đô Kabul Ảnh: REUTERS

Nhiều người lo sợ việc Taliban trở lại cầm quyền sau 20 năm đồng nghĩa các quyền lợi của nữ giới bị cắt giảm nghiêm trọng. Mặc dù khẳng định sẽ ngừng áp lệnh cấm nữ giới đến trường, Taliban đến giờ vẫn chưa công bố một chính sách rõ ràng về nữ quyền. Thay vào đó, trong một tuyên bố ngày 17-8, ông Enamullah Samangani, một thành viên của Hội đồng Văn hóa Taliban, đã ban bố "lệnh ân xá" cho tất cả công dân Afghanistan, đồng thời kêu gọi nữ giới gia nhập chính phủ mới.

Theo tờ Hindustan Times (Ấn Độ), một vấn đề đáng quan tâm khác là liệu Afghanistan có thể trở thành địa điểm huấn luyện và hoạt động của các tổ chức khủng bố như al-Qaeda một khi Taliban lên nắm quyền hay không.

Trong một thỏa thuận hòa bình ký kết với Mỹ vào năm ngoái, Taliban cam kết chống chủ nghĩa khủng bố và ngăn Afghanistan trở thành căn cứ để phát động tấn công khủng bố. Tuy nhiên, Washington có rất ít "đòn bẩy" để yêu cầu Taliban thực hiện cam kết này và đây là điều khiến giới chức quân sự Mỹ lo lắng.

Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Mỹ Ned Price hôm 16-8 nhấn mạnh Washington có thể làm việc với một chính quyền mới ở Afghanistan biết tôn trọng và bảo vệ quyền cơ bản của người dân, trong đó có nữ quyền và không chứa chấp khủng bố. Vì thế, theo ông Price, hành vi của Taliban sẽ quyết định liệu Washington có công nhận chính quyền sắp tới ở Kabul hay không.

Cuộc khủng hoảng ở Afghanistan cũng là nội dung thảo luận chính khi Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken lần lượt điện đàm với những người đồng cấp đến từ Pakistan, Trung Quốc, Nga, Ấn Độ, Thổ Nhĩ Kỳ và Anh hôm 16-8. Đây là những quốc gia mà Washington tin có thể tác động đến tình hình ở Afghanistan. Bên cạnh đó, Ngoại trưởng Blinken còn điện đàm với Tổng Thư ký NATO Jens Stoltenberg và đại diện cấp cao của Liên minh châu Âu về chính sách an ninh và đối ngoại Josep Borrell.

Chia sẻ nỗi lo của Mỹ, ông Cảnh Sảng - Phó đại diện phái đoàn thường trực Trung Quốc tại Liên Hiệp Quốc - hôm 16-8 cảnh báo rằng Taliban không được phép để Afghanistan thành nơi trú ẩn của các phần tử khủng bố, gọi đây là "điểm mấu chốt cần được giữ vững cho mọi giải pháp chính trị trong tương lai ở Afghanistan".

Cùng ngày, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc nhắc lại cam kết của Taliban về việc không để Afghanistan trở thành nơi thực hiện "những hành động bất lợi" cho Bắc Kinh, đồng thời tuyên bố Trung Quốc sẵn sàng củng cố mối quan hệ "thân thiện và hợp tác" với Afghanistan.