Vấn đề của Wolfowitz

Đối với những ai phản đối cuộc chiến Iraq và hâm mộ vô điều kiện nhà làm phim Michael Moore , điều làm họ nhớ tới thứ trưởng quốc phòng và chính khách diều hâu Paul Wolfowitz nhất trong bộ phim chống Bush có tên Fahrenheit 11/9 của Moore là chi tiết Wolfowitz quẹt một bãi nước bọt thật to lên chiếc lược trước khi chải đầu chuẩn bị xuất hiện trước ống kính truyền hình.

Cái kiểu chải chuốt hết sức hồn nhiên ấy khiến nhiều người ái ngại khi Tổng thống (TT) Bush bổ nhiệm Wolfowitz làm chủ tịch Ngân hàng Thế giới (WB) hồi tháng 6-2005. Rõ ràng ông Bush muốn mở một con đường thoát thân cho Wolfowitz sau khi ông này cố gắng bảo vệ một cách tuyệt vọng những chính sách của ông đối với Iraq trong hai năm liền. Được xem là “nhà kiến trúc” chính cuộc chiến lật đổ TT Saddam Hussein, Wolfowitz tiên đoán rằng chế độ Hussein sụp đổ thì phong trào dân chủ ở Trung Đông sẽ chiến thắng nhờ hiệu ứng domino. Ông cũng tin (một cách ngây thơ) rằng nhân dân Iraq sẽ chào đón người Mỹ như những người giải phóng và công việc tái thiết Iraq sẽ nhanh chóng nhờ tiền bán dầu thô của nước này. Cũng vì kiểu tư duy duy tâm này mà giấc mơ làm bộ trưởng quốc phòng cũng như làm cố vấn an ninh quốc gia của ông tan tành theo mây khói.

Con nhà nòi

Paul Dundes Wolfowitz sinh ngày 22-12-1943 tại Brooklyn, thành phố New York. Cha ông - một di dân Ba Lan gốc Do Thái sau thế chiến thứ nhất - là giáo sư toán học, một chuyên gia về lý thuyết thống kê ở Trường Đại học Cornell, Ithaca, New York. Năm 14 tuổi, ông sống ở Israel một năm khi cha ông được mời làm giáo sư thỉnh giảng tại Học viện Kỹ thuật Israel, thành phố Haifa. Laura, chị gái của ông, một nhà sinh học, sau đó sinh sống và lập gia đình ở Israel, còn ông trở về trường Cornell tiếp tục học môn toán theo ý nguyện của cha với một học bổng toàn phần. Ông tốt nghiệp cử nhân toán và hóa học vào năm 1965. Cũng chính tại trường này ông gặp và cưới Clare Segin, một nhà nhân loại học nổi tiếng sau này.

Nhưng Wolfowitz lại thích làm chính trị hơn. Sự kiện Mỹ ném bom nguyên tử xuống thành phố Hiroshima của Nhật đã có ảnh hưởng lớn đến bước ngoặt này. Ông giải thích: “Một trong những điều căn bản khiến tôi từ bỏ toán học để học khoa học chính trị là tôi nghĩ rằng mình có thể ngăn chặn chiến tranh hạt nhân”.

Ông học chính trị tại Trường Đại học Chicago và tốt nghiệp với bằng tiến sĩ năm 1972. Cần phải nói rằng Wolfowitz là một người hết sức thông minh và cần mẫn. Ông có thể “cày” liên tục 18 tiếng một ngày. Ông học Đại học Cornell từ lúc còn học Trường Trung học Ithaca. Ông tự học tiếng Ả Rập năm 1988 khi làm việc ở Bộ Ngoại giao. Ngoài ra, Wolfowitz còn thông thạo 4 thứ tiếng khác là Pháp, Đức, Do Thái và Indonesia. Tiếng Indonesia ông học khi làm đại sứ Mỹ tại Indonesia.

Khởi nghiệp làm nhân viên tập sự trong cơ quan Kiểm soát Vũ khí và giải giới Mỹ năm 1973, ông Wolfowitz hầu như chỉ làm việc trong bộ máy chính quyền, từng phục vụ 6 vị TT Mỹ, trong đó có nhà Dân chủ Jimmy Carter. Suốt thời gian này, lập trường chính trị của ông định hình từ thời sinh viên không hề thay đổi mảy may nào. Đó là niềm tin tuyệt đối vào sức mạnh quân sự và nước Mỹ là một lực lượng chỉ muốn tốt cho thế giới. Wolfowitz không tin Liên Xô (cũng như nước Nga sau này) và các cơ quan tình báo Mỹ. Ông ta khinh thị ra mặt học thuyết giảm căng thẳng và ngăn chặn của Henry Kissinger.

Sau sự kiện 11-9-2001, Wolfowitz thiết lập thêm một trụ cột mới trong hệ thống tư tưởng của ông: Sự kiện Al-Qaeda tấn công nước Mỹ sẽ làm thay đổi thế giới mãi mãi. Trước đó năm 1977, khi còn làm một viên chức cấp thấp ở Lầu Năm Góc, Wolfowitz từng làm chủ nhiệm một đề án, theo đó Liên Xô có khả năng đánh chiếm các mỏ dầu ở Trung Đông. Ông cũng khảo sát tỉ mỉ những hệ quả sau khi Iraq tấn công Ả Rập Saudi hoặc Kuwait.

Suốt thập niên 1980, ông chuyển mối quan tâm từ Trung Đông sang châu Á khi được bổ nhiệm làm trợ lý bộ trưởng ngoại giao phụ trách vụ Đông Á và Thái Bình Dương. Sau đó, ông làm đại sứ Mỹ tại Indonesia. Theo nhật báo Anh The Guardian, nói chung ông hoàn thành nhiệm vụ khá tốt. Trừ một điểm: là một người có niềm tin bất diệt vào sức mạnh của Mỹ sẽ mang lại dân chủ cho Indonesia nhưng ông Wolfowitz lại đáp ứng hết sức chậm chạp những yêu cầu của phong trào dân chủ ở xứ này. Jeffrey Winters, một chuyên gia về Indonesia tại Trường Đại học Tây Bắc ở Chicago, nhận xét: “Họ (những người đấu tranh cho dân chủ) bị bỏ tù, bị tra tấn nhưng đại sứ Wolfowitz chưa bao giờ phát biểu thẳng thắn ý kiến của mình về họ”.

Wolfowitz thăm Iraq lúc còn làm thứ trưởng quốc phòng

Bè phái, tùy tiện

“Wolfie” - TT Bush thường gọi ông như vậy – đến ngồi chiếc ghế cao nhất của WB vẫn với nhược điểm cố hữu: Thiếu sáng tạo và khư khư ôm lấy những định kiến. Chuyện ông nâng lương trái nguyên tắc cho cô bạn gái chỉ là một cái cớ. Chính cách điều hành WB của ông mang nặng tính bè phái, tùy tiện đã làm nhân viên cấp dưới và hội đồng quản trị bất mãn yêu cầu ông ra đi.

Mới ngồi ghế chủ tịch chưa nóng đít, Wolfowitz đã đưa “chiến hữu” Kevin Kellem từ văn phòng phó TT Cheney vào làm giám đốc PR (quan hệ quần chúng) và Robin Cleveland, nhà phân tích an ninh quốc gia từ ban quản lý ngân sách của Nhà Trắng vào chức cố vấn cao cấp của ông. Wolfowitz còn thể hiện một cách lộ liễu mối quan hệ của mình với bộ máy chiến tranh của Mỹ. Nhật báo The Washington Post có kể lại một câu chuyện như sau: Có lần ông muốn đi công cán ở châu Phi nhưng không có máy bay vì bộ phận hậu cần WB gặp khó khăn. Lập tức ông nói với một viên chức cao cấp của WB: “Tôi chỉ cần hú Bộ Quốc phòng Mỹ một tiếng là có máy bay ngay”. Vị viên chức này há hốc mồm: “Nhưng WB là một cơ quan quốc tế kia mà”.