Vẫn là “củ cà rốt” và “cây gậy”

Tuy nhiên, giải pháp trọn gói vẫn mang tính chất “củ cà rốt” và “cây gậy” quen thuộc mà Mỹ thường áp dụng với đối thủ yếu. Nếu Iran đạt được sự tin cậy của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử quốc tế (IAEA) trong việc phát triển hạt nhân vì mục đích hòa bình, không làm giàu uranium để chế tạo vũ khí hạt nhân thì được hưởng lợi nhiều mặt, ngược lại nếu bác bỏ đề xuất trọn gói thì khó tránh khỏi lệnh trừng phạt kinh tế và chính trị của Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc. “Củ cà rốt” khá hấp dẫn khi Mỹ bãi bỏ lệnh cấm vận và nối lại quan hệ ngoại giao với Iran bị cắt đứt từ 25 năm nay. Iran sẽ được mua máy bay Boeing, Airbus, máy móc thiết bị kỹ thuật công nghiệp của phương Tây và các nước công nghiệp phát triển. Ngoài ra còn có sự bảo đảm về “toàn vẹn lãnh thổ” của Iran trong sự dàn xếp “an ninh, khu vực”.

Đưa ra giải pháp trọn gói, Mỹ đã phần nào thay đổi chính sách đối đầu với Iran. Tổng thống Mỹ George W. Bush công nhận phản ứng của Iran đối với đề xuất trọn gói là “một bước tích cực” tuy vẫn thúc ép Tehran sớm đáp ứng, “không tính bằng tháng mà bằng tuần”, thậm chí còn đưa ra tối hậu thư dọa nạt. Thời hạn yêu cầu Iran phải trả lời trước ngày 29-6, ngày họp Hội nghị Các ngoại trưởng nhóm nước G8 tại Moscow hoặc chậm nhất là trước Hội nghị Thượng đỉnh G8 tại St. Petersburg, Nga 2 tuần sau đó.

Trong cuộc đọ sức khó khăn hiện nay, phía Iran có những biểu hiện tích cực, không cứng nhắc để giành quyền chủ động. Tổng thống Ahmadinejad thừa nhận: “Đề xuất cả gói là một bước tiến có những nội dung có thể chấp nhận được. Nhưng người ta không được áp đặt và phải xóa bỏ từ “trừng phạt” trong ngôn ngữ chính trị. Không ai được lợi dụng sự trừng phạt để gây sức ép hoặc dọa nạt nước khác”. Ông khẳng định Iran có quyền nghiên cứu hạt nhân vì lợi ích kinh tế đất nước.

Vị thế của Iran nay đã khác trước. Vị thế này thể hiện rõ tại Hội nghị thượng đỉnh Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) mới đây mà Tổng thống Iran tham dự với tư cách quan sát viên trước khi trở thành thành viên chính thức một ngày không xa. Bên lề hội nghị này, Tổng thống Nga Putin phát biểu: “Tất cả các nước, kể cả Iran đều có quyền sử dụng kỹ thuật cao nhưng phải làm sao để không gây lo ngại cho cộng đồng quốc tế”. Nga và TQ đã kiên quyết từ chối tham gia ký tên vào bản tuyên bố của các nước phương Tây tại hội nghị của IAEA ở Vienna đe dọa trừng phạt Iran. Ngay cả Tổng Thư ký Liên Hiệp Quốc Kofi Annan cũng phản đối giải pháp trừng phạt.

Trong cuộc đối đầu với Mỹ, Iran còn có sự hậu thuẫn của hơn 100 nước trong phong trào không liên kết ủng hộ quyền phát triển kỹ thuật hạt nhân của Iran. Mỹ phải thay đổi chiến lược, như nhận định của báo The Hindu của Ấn Độ “là do Iran đã có cái phao an toàn khi tham gia SCO, lợi thế này đã đặt dấu chấm hết cho nỗ lực cô lập Iran trên trường quốc tế”.