Cách đây 40 năm, ngày thành lập Lực lượng Thanh niên Xung phong (TNXP) TP HCM 28-3-1976 được đánh dấu bằng cuộc ra quân rầm rộ của gần 10.000 nam nữ thanh niên tình nguyện lên đường khai hoang, phục hóa, xây dựng các vùng kinh tế mới. Trước đó, từ những ngày đầu TP Sài Gòn - Gia Định mới vừa giải phóng, một đội ngũ thanh niên tình nguyện đã được tập hợp với tên gọi TNXP 4C Thành đoàn.
Thoát ly lên đường
Sau ngày 30-4-1975, TP HCM đứng trước nhiều thách thức, khó khăn về trật tự an ninh, an sinh xã hội. Qua sự vận động của Thành đoàn TP HCM, tại địa chỉ số 4 Duy Tân (nay là Nhà Văn hóa Thanh Niên), đông đảo thanh niên đã tình nguyện đăng ký tham gia phong trào tự vệ, tự quản. Bằng nhiệt huyết tuổi trẻ, họ đã góp phần không nhỏ cùng chính quyền TP giải quyết những tàn dư sau chiến tranh.
Cũng từ tinh thần tự nguyện sôi nổi đó, lãnh đạo Thành đoàn TP HCM lúc ấy đã nghĩ đến việc tổ chức thành lập các đội thanh niên lao động xung kích. Ngày 20-7-1975, với sự tham gia tình nguyện của gần 400 nam nữ thanh niên, lãnh đạo Thành đoàn TP HCM đã quyết định thành lập 4 đại đội TNXP, sau này được gọi là TNXP 4C Thành đoàn.
Nhắc lại đội ngũ thanh niên trong bước đầu thành lập đơn vị, ông Nguyễn Khoa Thanh, Trưởng Ban Liên lạc cựu TNXP 4C, cho biết: “Đa phần họ là sinh viên, học sinh, những chàng trai, cô gái ở tuổi mười tám, đôi mươi, hồn nhiên phơi phới, sớm giác ngộ và tự nguyện tham gia nhưng cũng đầy bỡ ngỡ”.
Nói về chính mình trong thời điểm bỡ ngỡ đó, không ít cựu TNXP 4C bày tỏ: “Xốc nổi, ào ào là vậy nhưng lúc ấy, quả thật chúng tôi cũng tâm tư, suy nghĩ nhiều lắm. Bởi lẽ, khi đó, tất cả đều phải tự nguyện viết lá đơn xin thoát ly gia đình tham gia cách mạng”.
Nhìn chung, đội ngũ TNXP 4C thời ấy đều ở lứa tuổi thanh niên, mới trưởng thành nhưng mỗi người lại có hoàn cảnh xuất thân khác nhau. “Có người là con em lao động nghèo thành thị, có người là học sinh, sinh viên và cũng có người thuộc thành phần gia đình quan chức chế độ cũ... nhưng tất cả đều cùng chung suy nghĩ: Tham gia TNXP không chỉ là cơ hội chứng tỏ bản lĩnh mà còn là đi tìm một cuộc đổi đời ở chế độ mới” - ông Lê Anh Triều, Hội trưởng Hội Cựu TNXP 4C, nhớ lại.
Theo ông Triều, với nhiều người lúc ấy, “thoát ly” được hiểu là “một đi không trở lại”. Trước mắt những cán bộ, đội viên TNXP 4C là một môi trường lao động đầy thử thách khắc nghiệt, khác nhiều so với cuộc sống đời thường của họ trước đó.
Trưởng thành từng ngày
Theo ký ức của các cựu TNXP 4C, sau khi trải qua lớp huấn luyện chính trị và đội ngũ ngắn ngày, hàng trăm đội viên được chia thành 4 đại đội. Sau đó, họ lên đường đi khai hoang, phục hóa, trồng cây lương thực tại Bà Tô - Xuyên Mộc (tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu), làm thủy lợi ở các vùng kinh tế mới Lê Minh Xuân (huyện Bình Chánh, TP HCM), Tam Tân (huyện Củ Chi)...
Tại các vùng đất mới hoang vu này, dù đối mặt nhiều khó khăn về điều kiện ăn ở, sinh hoạt nhưng với tinh thần xung phong “không có việc gì khó”, các đội viên 4C đã vượt qua nhiều thử thách mà có lúc tưởng chừng như bó tay.
“Chúng tôi lúc ấy có ai từng lao động chân tay bao giờ đâu! Có người cầm cái cuốc, cái xẻng còn không xong nhưng ngày qua ngày dần dà cũng quen. Thông qua môi trường lao động này, sự chây lười, ích kỷ cá nhân đã được thay bằng tính kỷ luật tập thể cao, tình đồng đội ngày thêm sâu sắc. Điều chúng tôi dễ nhận ra hơn là sự cứng rắn, trưởng thành từng ngày ở mỗi người” - ông Lê Anh Triều xúc động.
Chuẩn bị cho cuộc ra quân lớn đầu tiên vào ngày 28-3-1976 với sự tham gia của gần 10.000 đội viên, vấn đề đặt ra hàng đầu với ban chỉ huy là tìm nguồn cán bộ khung cho các đơn vị tổ chức đón quân. Trước yêu cầu này, các đơn vị TNXP 4C được xem là lực lượng ưu tiên số 1. Bởi lẽ, ít nhiều gì thì các cán bộ, đội viên 4C đã trải qua quá trình thử thách lao động.
Ông Nguyễn Khoa Thanh hồi tưởng: “Lúc đó, chúng tôi rất hồ hởi bởi đội ngũ TNXP không những được lớn mạnh mà mừng hơn vì được cấp trên tín nhiệm, giao trọng trách chỉ huy các đơn vị mới thành lập”.
Tuy nhiên, niềm vui chưa dứt thì nỗi buồn đã ập đến khi đây lại là thời điểm đặt dấu chấm hết nhiệm vụ của TNXP 4C. Để sau đó, mỗi người một nẻo và đương nhiên, phiên hiệu 4C cũng không còn nữa.
Vô tư cống hiến
Quãng thời gian thành lập và xây dựng đơn vị TNXP 4C cho dù ngắn ngủi song quá trình này cũng đã ghi đậm sự cống hiến đầy vô tư của một lớp thanh niên trẻ trong những năm tháng đầu tiên ở TP Sài Gòn - Gia Định vừa được giải phóng. Sau đó, ngày 28-3-1976 mới được Thành ủy, UBND TP HCM chọn làm thời điểm xuất quân chính thức của Lực lượng TNXP.
Qua thời gian, tên gọi TNXP 4C Thành đoàn khó có thể được lưu giữ hay được nhắc lại một cách chi tiết trong những trang truyền thống TNXP TP HCM sau này. “Cũng từ sự lãng quên đó nên không ít cựu TNXP 4C đã có lúc bị nghi ngờ khai gian về quá trình cống hiến. Bởi lẽ, trong ký ức của nhiều người, đến ngày 28-3-1976, TP HCM mới có phong trào TNXP” - một số cựu TNXP 4C trăn trở.
Trong bước đi dài của truyền thống TNXP TP HCM, với TNXP 4C Thành đoàn, cho dù thời gian tồn tại khá ngắn nhưng đó lại là sự khởi đầu khá táo bạo và đầy gian khó, không thể để đánh mất hay lãng quên, hơn nữa còn là quyền lợi chính trị chính đáng của hàng trăm con người. Bằng suy nghĩ ấy, ngoài việc tổ chức kết nối, liên hệ với những cán bộ, đội viên năm xưa, Ban Liên lạc và Hội Cựu TNXP 4C đã sớm thành lập, đặt ra yêu cầu khôi phục trở lại phiên hiệu TNXP Thành đoàn như là trách nhiệm, nghĩa vụ với đồng đội.
“Trong việc truy tìm xuất xứ của đơn vị, có lúc chúng tôi tưởng chừng như vô vọng. Bởi lẽ, khi giở lại hồ sơ lưu trữ truyền thống Thành đoàn TP HCM, thật khó có thể tìm ra được quyết định thành lập đội TNXP năm 1975, cho dù đó là một bản sao” - ông Lê Anh Triều bộc bạch.
Hội trưởng Hội Cựu TNXP 4C cho biết không chịu bó tay, ròng rã nhiều tháng trời, ông cùng đồng đội đã tìm gặp các cán bộ lãnh đạo Thành đoàn thời điểm năm 1975. Nhiều lá đơn xác minh, ghi nhận ý kiến được tập hợp gửi đến nhiều nơi, nhiều cấp. Cuối cùng, nguyện vọng của các cựu TNXP 4C đã được đáp ứng.
Mới đây, ngày 2-2, lãnh đạo UBND TP HCM đã chính thức ra quyết định công nhận phiên hiệu TNXP Thành đoàn trong sự hân hoan của các cựu TNXP 4C. “Đi trước nhưng lại về sau, tên gọi TNXP 4C được công nhận dẫu có muộn nhưng lại là một sự định danh cần thiết” - ông Lê Anh Triều nhìn nhận.
Bước ngoặt lớn trong đời
Những ngày TP Sài Gòn - Gia Định mới vừa giải phóng, với những TNXP 4C, 2 từ “thoát ly” hàm chứa đầy sự trăn trở cho một bước đi lớn trong đời. Cựu nữ TNXP 4C Nguyễn Thị Tịnh nhớ lại: “Ngoài chuyện lo âu cho bản thân, trong đơn xin thoát ly tham gia TNXP, chúng tôi buộc phải có chữ ký chấp thuận của gia đình. Khi tôi đưa đơn, cha mẹ đều không đồng ý vì không biết con mình sẽ làm gì, đi đâu. Tôi phải thuyết phục, nài nỉ rất nhiều và may mắn cuối cùng cũng được gia đình cho phép bước vào đội ngũ áo xanh đầu tiên của TP HCM. Đó là một bước ngoặt lớn trong đời”.
Chị Tịnh cho biết một số đồng đội vì không được cha mẹ chấp thuận nên phải nhờ người hàng xóm ký thay. Thậm chí, có người phải “trốn” gia đình để được đi TNXP…
và quét mã QR
Bình luận (0)