Ái quốc, ái dân, bình thiên hạ

Năm 1924, khi vừa tròn 16 tuổi, cũng như bao người dân khác không cam chịu thân phận làm nô lệ, chàng trai Nguyễn Phương Thảo (tên thật của Trung tướng Nguyễn Bình, quê ở Yên Mỹ, tỉnh Hưng Yên), đã tham gia những hoạt động chống lại ách đô hộ của thực dân và bị truy lùng phải trốn vào Sài Gòn hoạt động. Từng tham gia Quốc Dân Đảng yêu nước do Nguyễn Thái Học lãnh đạo, nhưng những ngày ở trong lao tù đế quốc, được những người cộng sản giác ngộ, Nguyễn Bình tự nguyện đi theo con đường của Đảng Cộng sản.

Cách đánh “nở hoa” trong lòng địch

Năm 1942, trốn thoát khỏi nhà tù, Nguyễn Bình tiếp tục hoạt động cách mạng. Từ năm 1943, ông được Trung ương giao phụ trách binh vận và mua sắm vũ khí cho cách mạng ở Hà Nội, Hải Phòng... Thời gian này, phong trào cách mạng bị khủng bố gắt gao, ông phải xây dựng cơ sở từ Bần Yên Nhân (Hưng Yên) rồi mở rộng dần sang các địa phương khác của Hải Phòng. Để thuận tiện cho công tác mua, vận chuyển vũ khí, ông đã mở hãng dầu Phúc Thảo tại Bần Yên Nhân và mua xe ngựa chạy trên tuyến đường số 5 để chở người và hàng hóa cũng là nhằm ngụy trang để chuyên chở vũ khí về cất giấu tại nhà chỉ cách đồn địch vài trăm mét.

Ông rất coi trọng công tác binh vận trong đánh địch. Để chuẩn bị đánh đồn Bần Yên Nhân do một viên sĩ quan Pháp chỉ huy, Nguyễn Bình đã cùng một giáo viên dạy cho con chỉ huy đồn vận động một số binh lính làm cơ sở cho ta. Sau khi Nhật đảo chính Pháp, Nguyễn Bình đã cùng các đồng đội cải trang thành binh lính Nhật tiếp cận mục tiêu.

Nhờ cơ sở cài sẵn bên trong tiếp ứng, quân ta nhanh chóng khống chế khiến địch trở tay không kịp, kết quả thu nhiều vũ khí mà không có ai bị thương vong. Ông Phạm Toan, nguyên là nghĩa quân đệ tứ chiến khu Đông Triều, nhận xét: “Đây chính là chiến thuật đánh “nở hoa” trong lòng địch, rất hiệu quả mà ít thương vong”. Trận đánh này về sau đã được Đại tướng Võ Nguyên Giáp đánh giá là “trận đánh du kích kiểu mẫu ở đồng bằng Bắc Bộ”.

Cách đánh “nở hoa” trong lòng địch này còn được tướng Nguyễn Bình sử dụng nhiều lần để tấn công tàu Pháp lấy vũ khí, diệt các đồn Đông Triều, Bí Chợ, tiến công giải phóng thị xã Quảng Yên (tháng 7-1945, tỉnh lỵ duy nhất ở miền Bắc được giải phóng trước tháng 8-1945).

Trọn vẹn một lời thề

Ba tuần sau khi nước nhà giành được độc lập, quân Pháp trở lại đánh chiếm Sài Gòn, chiến tranh lan khắp Nam Bộ. Lúc này, nhiều lực lượng vũ trang Nam Bộ tập hợp trong các đội quân của Lê Văn Viễn (Bảy Viễn), Mười Trí, Tám Mạnh, Năm Hà, Tô Ký... Vấn đề cấp bách là phải tập hợp được các lực lượng này để chống lại thực dân Pháp.

Chân dung Trung tướng Nguyễn Bình

Tháng 10-1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã giao cho “Thủ lĩnh đệ tứ chiến khu Đông Triều” Nguyễn Bình nhiệm vụ khó khăn này. Trước ngày Nguyễn Bình lên đường thực thi nhiệm vụ, Bác Hồ đã ân cần căn dặn: “Tổ quốc trên hết! Tôi giao nhiệm vụ cho đồng chí Nguyễn Bình ái quốc, ái dân và bình thiên hạ cho an sinh hòa mục”.

Với tư cách là phái viên của Bác Hồ và Trung ương, ngày 22-11-1945, Nguyễn Bình đã tổ chức Hội nghị quân sự tại An Phú Xã (Gia Định) thống nhất các lực lượng vũ trang Nam Bộ và được bầu làm Tư lệnh Giải phóng quân Nam Bộ. Ông thề: “Đem hết tinh thần và nghị lực cùng đồng chí, đồng bào quyết tâm đến cùng đánh đuổi giặc Pháp ra khỏi Nam Bộ.

Nếu mất Nam Bộ, Nguyễn Bình sẽ tự quyên sinh”. Lời thề này đã được ông thực hiện trọn vẹn đến ngày hy sinh. Cố Thiếu tướng Tô Ký, trong tập Tô Ký tự thuật đã khẳng định: “Nguyễn Bình là một trong những người mà tôi phục nhất”. Năm 1948, Nguyễn Bình đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh phong hàm Trung tướng, vị trung tướng đầu tiên của Quân đội Nhân dân Việt Nam.

Để đào tạo cán bộ quân sự, tướng Nguyễn Bình đã thành lập Trường Quân chính Quân khu 7 tại Thủ Dầu Một (Bình Dương), nay là Trường Quân sự Quân khu 7. Thượng tướng Phan Trung Kiên, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, nhận xét: “Đây là một quyết định cực kỳ quan trọng. Từ mái trường này đã cung cấp cho lực lượng vũ trang quân khu 7 cũng như toàn quân hàng vạn cán bộ quân sự, chính trị chuyên môn kỹ thuật...”.

Tấm lòng người dân nước bạn

Ngày 29-9-1951, trên đường ra Bắc báo cáo tình hình với Trung ương, tướng Nguyễn Bình đã bị phục kích và hy sinh tại xã Srêpốc, huyện Sê Sai, tỉnh StungTreng, Campuchia. Đó là một cuộc hành trình hết sức vất vả, gian nan, mà tướng Nguyễn Bình đã ghi lại khá đầy đủ trong nhật ký của mình.

Tháng 2-2000, Bộ Quốc phòng nước ta phối hợp với Quân đội Hoàng gia Campuchia tổ chức đoàn đi tìm kiếm hài cốt của tướng Nguyễn Bình. Thiếu tướng Phùng Đình Ấm, nguyên phó đoàn chuyên gia quân sự Việt Nam tại Campuchia, thành viên đoàn tìm kiếm, kể lại: “Thật may mắn, một cụ già người Campuchia gần 50 năm trước đã chôn cất tướng Nguyễn Bình, hướng dẫn đoàn tìm được ngôi mộ. Điều đáng quý, đối với nhiều người dân Campuchia, họ không biết tướng Nguyễn Bình là ai, chỉ gọi bằng “Lục - thum” (có nghĩa là ông lớn), nhưng hằng năm họ vẫn chăm sóc, phát dọn cây cối quanh ngôi mộ của Lục - thum”.

Đại tướng Phạm Văn Trà, nguyên Ủy viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, đã khẳng định: “Đồng chí Nguyễn Bình là một người cộng sản kiên trung; một tướng lĩnh quả cảm, nghĩa hiệp, giàu đức hy sinh, lòng dũng cảm và tài thao lược. Công lao và tên tuổi của đồng chí mãi sáng ngời trên đài Tổ quốc ghi công”.