Anh hùng giữa đời thường

Sinh trưởng trong một gia đình nho học ở tỉnh Quảng Bình, Võ Nguyên Giáp đã sớm được học tiếng Pháp khi theo học tại Trường Albert Sarraut ở Hà Nội. Sau đó, ông trở thành giáo viên dạy sử - địa.

Sử gia người Mỹ Stanley Karnow nhớ lại trong lần đến thăm tư gia của Đại tướng Võ Nguyên Giáp (30 Hoàng Diệu, quận Ba Đình, TP Hà Nội) được Đại tướng tiếp chuyện hoàn toàn bằng tiếng Pháp chuẩn mực. Dưới con mắt của nhà sử học này, dù mang đậm cốt cách châu Á nhưng phong thái của Tướng Giáp vẫn phảng phất những đường nét của một nhà quý tộc người Pháp, hiểu rõ văn hóa Pháp.

Chia sẻ điều này ngay sau khi nghe tin Đại tướng Võ Nguyên Giáp từ trần, Ngoại trưởng Pháp Laurent Fabius ca ngợi: “Võ Nguyên Giáp là người gắn bó sâu sắc với văn hóa Pháp và sử dụng thông thạo tiếng Pháp. Ông là nhà yêu nước lớn, một người lính vĩ đại”.

Khả năng giao tiếp thông thạo bằng tiếng Pháp của Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã được nhiều học giả nước ngoài nhắc đến trong các tác phẩm, hồi ký viết về ông.

Năm 1991, khi sang Việt Nam làm bộ phim tài liệu Cuộc chiến giữa hổ và voi (về Điện Biên Phủ), đạo diễn người Pháp Daniel Russel có dịp gặp Đại tướng để quay phim. Ông không khỏi kinh ngạc trước khả năng nói tiếng Pháp của vị nguyên Tổng Tư lệnh Quân đội Nhân dân Việt Nam.

Đạo diễn Daniel Russel nhớ có lần ông và Đại tướng quyết định thảo luận về những chủ đề của bộ phim. Cuộc gặp gỡ diễn ra tại tư gia của Đại tướng, trong khu vườn rộng có bể cá. Trong buổi nói chuyện, Tướng Giáp nói tiếng Pháp rất mượt mà, có khi hóm hỉnh: “Cậu là nhà báo, là nhà làm phim nên hay đặt câu hỏi và lúc nào cũng nói đây là câu cuối cùng. Vậy mà cậu vẫn cứ hỏi hết câu này sang câu khác. Vì vậy, tôi sẽ kể cho cậu một câu chuyện vui để hiểu rõ thêm về Việt Nam: Ở nhiều gia đình tại miền Nam Việt Nam, khi hạ sinh một đứa trẻ, họ thường đặt tên là Út, nghĩa là nhỏ nhất, là hết. Nhưng sau đó thì có những gia đình có Út 1, Út 2 rồi tận Út 7!”. Đại tướng nói rồi cười vui. Câu chuyện kể này được Daniel Russel đưa vào phim tài liệu của mình.

Tháng 12-1952, nhà báo người Pháp Jean Lacouture có bài viết về chân dung người vạch kế hoạch cho chiến dịch Điện Biên Phủ đăng trên nhật báo nổi tiếng Le Monde của Pháp. “Bước vào phòng là một thanh niên có khuôn mặt vuông, hơi hẹp với cặp môi đầy đặn trông như một người bình thường nhưng vầng trán rộng mênh mông và cặp mắt ngời sáng ẩn giấu ngọn lửa bên trong, cho thấy đây là một con người không tầm thường. Anh có giọng nói ngọt ngào nhưng đôi khi chuyển giọng đột ngột bằng một thứ tiếng Pháp hoàn hảo... Chúng tôi trao đổi một cách thoải mái về khả năng đan xen độc lập của Việt Nam vào cộng đồng Pháp ở đây... Tướng Giáp khẳng định “nếu chúng tôi không nhân nhượng các điều kiện trong 2 tháng nữa và nếu nước Pháp vẫn thiển cận phát động một cuộc xung đột thì ông nên biết rằng chúng tôi sẽ chiến đấu đến hơi thở cuối cùng mà không lo đến tính mạng hay thiệt hại, mất mát” - Jean Lacouture kể về lần gặp người hùng của Quân đội Nhân dân Việt Nam trong bài viết.