Bảo đảm hơn nữa các quyền con người

- Khoản 3 điều 22 dự thảo nêu: “…Việc thử nghiệm y học, dược học, khoa học hay bất kỳ hình thức thử nghiệm khác trên cơ thể người phải được người đó đồng ý”. Đề nghị bổ sung thêm: “phải phù hợp với các quy định của pháp luật” để bảo đảm tránh những trường hợp cá nhân, nhất là những cá nhân có hạn chế năng lực hành vi, bị lợi dụng, dụ dỗ hoặc cưỡng bức tham gia các thử nghiệm không phù hợp quy định của pháp luật.

- Khoản 1 điều 23 nêu: “… Không được phép thu thập, lưu giữ, sử dụng và phổ biến thông tin về đời sống riêng tư, bí mật cá nhân, bí mật gia đình của người khác nếu không được người đó đồng ý”. Đề nghị bổ sung: “…Không được phép thu thập, lưu giữ, sử dụng và phổ biến thông tin về đời sống riêng tư, bí mật cá nhân, bí mật gia đình của người khác nếu không được người đó đồng ý hoặc trái các quy định của pháp luật”. Thêm ý này để ngăn chặn các cá nhân lừa gạt, dụ dỗ hoặc dùng các thủ đoạn khác để làm người khác đồng ý nhưng không hoàn toàn đúng với ý muốn, nguyện vọng và phù hợp với lợi ích của họ.

Khoản 3 điều 32  nêu: “Người bị bắt, bị tạm giữ, tạm giam, bị điều tra, truy tố, xét xử có quyền sử dụng trợ giúp pháp lý của người bào chữa”. Quy định này là chưa đầy đủ bởi có không ít trường hợp người bị bắt, bị tạm giữ, tạm giam, bị điều tra, truy tố, xét xử mà không có người bào chữa (do họ không có yêu cầu mà ở khung hình phạt không nhất thiết phải được chỉ định người bào chữa…) mà bản thân họ tự bào chữa. Do đó, đề nghị sửa thành: “Người bị bắt, bị tạm giữ, tạm giam, bị điều tra, truy tố, xét xử có quyền tự sử dụng trợ giúp pháp lý, tự bào chữa hoặc sử dụng trợ giúp pháp lý của người bào chữa”.

- Điều 39 nêu: “Nam, nữ có quyền kết hôn và ly hôn…”. Tôi nghĩ cần “mở” hơn cho phù hợp với thực tế xã hội bởi có những người không xác định được giới tính hoặc đã chuyển đổi giới tính thì vẫn có thể có quyền kết hôn (dự án Luật Hôn nhân Gia đình đã đặt vấn đề hôn nhân đồng tính nên Hiến pháp càng cần đề cập). Nếu theo điều này dễ gây hiểu rằng “chỉ có nam, nữ mới có quyền kết hôn” hoặc “chỉ có nam, nữ mới có quyền kết hôn với nhau”. Vì vậy, có thể sửa thành: “Mọi người có quyền kết hôn và ly hôn theo luật định” hoặc “Các cá nhân có quyền kết hôn và ly hôn theo luật định”.

Điều 46 quy định quyền và nghĩa vụ của cá nhân liên quan đến môi trường sống. “1. Mọi người có quyền được sống trong môi trường trong lành. 2. Mọi người có nghĩa vụ bảo vệ môi trường”. Đề nghị bổ sung một khoản nữa: “3. Nghiêm cấm mọi cá nhân xâm phạm đến môi trường” để càng khẳng định tầm quan trọng của môi trường đối với cuộc sống của con người và tăng cường chế tài đối với hành vi xâm phạm đến môi trường.