Bảo tàng và ly trà đá

Chủ tịch UBND TP HCM Nguyễn Thành Phong vừa có cuộc gặp gỡ với đại diện 7 bảo tàng trên địa bàn TP. Báo Tuổi Trẻ Online sau đó thông tin về cuộc gặp trên, đã giật tít: “Cần chấm dứt chuyện vé vô bảo tàng TP HCM bằng ly trà đá”. Nghe ra hài hước và có gì đó thật cay đắng.

Một số bảo tàng nhà nước, chuyện vé vào bảo tàng bằng giá ly trà đá là có thật. Việc các bảo tàng tận dụng cơ sở rộng rãi để cho thuê tổ chức sự kiện, đám cưới, quay phim, chụp ảnh cưới để “tự cải thiện” cũng không còn xa lạ gì.

Làm sao để bảo tàng hấp dẫn người dân tìm đến, nhiều năm rồi, là một câu hỏi lớn không lời đáp.

Hồi tháng 8-2016, có một cuộc hội thảo bàn cách tháo gỡ khó khăn cho hoạt động bảo tàng nhà nước do Bảo tàng Lịch sử TP HCM, Bảo tàng Lịch sử quốc gia và Trường ĐH Văn hóa TP HCM đồng tổ chức với chủ đề “Marketing bảo tàng và di tích 2016”. Khái niệm “marketing bảo tàng” được đưa ra bàn luận sôi nổi song xét về phương diện thị trường, câu hỏi căn cơ nhất vẫn là: Nếu coi bảo tàng là sản phẩm (cần) bán được thì phải nhìn lại xem, giá trị sản phẩm cung ứng đang như thế nào?

Sự cũ kỹ của không gian, sự nghèo nàn, sơ sài của hệ thống hiện vật trưng bày, sự trình bày lịch sử phiến diện, nặng tính tuyên truyền cũ kỹ một chiều là những thứ đang làm cho hệ thống bảo tàng nhà nước quản lý xa rời với nhu cầu của người dân. Mỗi bảo tàng phải gánh trên vai mình một tôn chỉ quá nặng nề dưới thứ áp lực cơ chế bao cấp cũ kỹ trong khi đầu tư cho chuyên môn, phát triển ý tưởng sáng tạo, khả năng độc lập về khoa học chuyên ngành còn chưa được khuyến khích phát triển thỏa đáng, dẫn đến các bảo tàng ngày càng thiếu sức sống.

Gần đây, có nguồn tin TP HCM sẽ có bảo tàng thông minh. Cụ thể, một nhóm nghiên cứu thuộc Trường ĐH Khoa học Tự nhiên - ĐHQG TP HCM sẽ chào hàng cung cấp các thiết bị công nghệ giúp cho người tham quan bảo tàng có thể tương tác để tự tra cứu, được hướng dẫn. Việc đầu tư cho công nghệ để hiện đại hóa không gian bảo tàng là cần thiết về mặt hình thức nhưng thiết bị công nghệ dù hiện đại đến đâu mà nội dung, đường dẫn văn hóa cũ kỹ, lạc hậu, câu chuyện thiếu hấp dẫn và phù hợp với tư duy tiếp nhận mới của khách hàng thì cũng sẽ đâu lại vào đấy, không hy vọng thay đổi được gì.

Trở lại cuộc gặp giữa lãnh đạo TP HCM với đại diện 7 bảo tàng trên thành phố. Những khó khăn lại được nêu ra, bao giờ cũng quy lại vấn đề đầu tư kinh phí hoạt động để xây dựng, sửa chữa, cơi nới cơ sở vật chất,…

Nhưng phải mạnh dạn nói với nhau rằng đã đến thời kỳ người dân sẵn lòng bỏ nhiều tiền để chọn lựa những thức uống phong phú, cao cấp thì ngành bảo tàng quốc doanh không thể cứ ngồi pha trà đá lại còn cay đắng đòi phải chỉnh giá menu!