Bộ đội Cụ Hồ với sứ mệnh mũ nồi xanh (*): Sống giữa “thành phố chết”

Tháng 8-2015, thiếu tá Trương Anh Tuấn (SN 1980) đến Nam Sudan. Sau 1 tuần huấn luyện bổ sung tại trụ sở Phái bộ Liên Hiệp Quốc (LHQ) ở thủ đô Juba, anh được phân công về làm sĩ quan liên lạc (SQLL) tại Phân khu Bắc, căn cứ địa bàn Malakal, căn cứ địa bàn vệ tinh Renk.

Chuyến tuần tra nhớ đời

TP Malakal là nơi giao tranh diễn ra ác liệt nhất giữa quân đội chính phủ Nam Sudan và lực lượng đối lập. Nhóm của thiếu tá Tuấn có 7 SQLL đến từ Jordan, Ấn Độ, Nga, Yemen, Rwanda, Đức và Việt Nam, phụ trách là một trung tá người Đức.

Thiếu tá Trương Anh Tuấn bên những đứa trẻ Nam Sudan. (Ảnh do nhân vật cung cấp)

Thiếu tá Tuấn cho biết lúc mới đến Malakal, anh ngỡ như lạc vào một bộ phim chiến tranh của Hollywood: Toàn bộ nhà cửa bị phá hủy, bị cỏ dại che lấp; bê-tông, gạch đá ngổn ngang; đồ đạc tung tóe, vương vãi; đường sá lầy lội. Quân chính phủ mang AK và B41 đi tuần khắp nơi. Hàng quán tuyệt nhiên không có, ngoài vài quầy nhỏ bán cà phê.

“Khi đó là bắt đầu mùa mưa. Ở Nam Sudan, mùa mưa thì mọi nơi đều là ruộng và mùa khô thì chỗ nào cũng là đường. Do xung đột kéo dài, người dân phải bỏ đi nơi khác lánh nạn hoặc chạy vào các khu bảo vệ dân thường của phái bộ LHQ. Các loại dịch bệnh như sốt rét, tả, thương hàn... luôn rình rập do các căn cứ địa bàn của phái bộ gần với khu dân cư hoặc các trại tị nạn” - thiếu tá Tuấn nhớ lại.

Khi vừa đặt chân tới Malakal, thiếu tá Tuấn nhận nhiệm vụ tham gia đội SQLL đi tuần tra trung tâm TP. Gọi là TP cho đúng với tên trên bản đồ chứ những gì anh chứng kiến thì nơi đây dường như không có sự sống.

Tháng 8 ở Nam Sudan tuy là mùa mưa nhưng mới 9-10 giờ, trời đã nắng chói chang. Khu vực trung tâm “TP chết” rộng chừng 2 km2, đội tuần tra không gặp bất cứ người nào đúng nghĩa dân thường, chỉ toàn là lính chính phủ súng ống lủng lẳng trên vai dặt dẹo ngoài đường hay nhấp nhổm trong góc nhà sập mái. Thỉnh thoảng, vài chiếc xe bán tải sơn rằn ri gắn súng máy, xe quân sự lỗ chỗ vết đạn phóng ầm ầm qua, cuốn bụi mù mịt. Sau đó, tất cả lại chìm trong sự im lặng đáng sợ.

Nhiệm vụ tuần tra hôm đó của đội SQLL là trao đổi với chỉ huy sư đoàn quân chính phủ đóng tại Malakal về chuyến phà của Phái bộ LHQ đang trên đường tới TP này. Họ cần xác định vị trí chuyến phà khi tới TP để phối hợp hiệp đồng với các bộ phận khác.

Các sĩ quan LHQ được binh lính hộ tống tới gặp vị thiếu tướng sư đoàn trưởng. Ban đầu, không khí rất căng thẳng vì vị thiếu tướng chưa rõ mục đích sự xuất hiện của đội. Nếu không cẩn trọng, đội buộc phải quay về căn cứ lập tức, buổi tuần tra sẽ thất bại. Màn giới thiệu, chào hỏi bắt đầu và thiếu tá Tuấn là người giới thiệu cuối cùng.

Thiếu tá Tuấn kể: “Tôi nói rõ bằng tiếng Anh: “Xin tự giới thiệu, tôi là thiếu tá Tuấn, SQLL, QĐND Việt Nam - một quốc gia ở rất xa đất nước Nam Sudan của ngài. Hân hạnh được gặp thiếu tướng”. Vị tướng tỏ ra ngạc nhiên: “Thiếu tá? Thế lý do gì mà lại có ngôi sao ở đây? Và màu đỏ nữa?”. Ông ta ám chỉ quân hàm kết hợp màu đỏ mà tôi đang đeo trên cầu vai. Tôi giải thích quân hàm thiếu tá của QĐND Việt Nam có 1 sao 2 vạch còn màu đỏ giống như màu Quân kỳ và Quốc kỳ Việt Nam, rồi so sánh: “Ngôi sao trên quân hàm của tôi nhỏ hơn ngôi sao trên cầu vai của ông nhiều nên rõ ràng, ông là thiếu tướng còn tôi là thiếu tá”. “Thế mà tôi cứ tưởng đang làm việc với một ông thiếu tướng SQLL” - vị tướng hài hước”.

Không khí buổi làm việc từ đó bớt căng thẳng. Thiếu tá Tuấn nhấn mạnh rằng Việt Nam đã trải qua nhiều cuộc chiến tranh nên luôn mong muốn duy trì hòa bình. Vị thiếu tướng cũng không quên giới thiệu về biểu tượng trên cầu vai và quân phục mà ông đang mặc. Hóa ra, theo quy định của quân đội chính phủ Nam Sudan, chỉ từ cấp đại tá trở lên mới được đeo quân hàm màu đỏ; bậc đại tá có 1 vạch còn chuẩn tướng thì 2 vạch dọc.

Cần rất nhiều kỹ năng

Theo thượng tá Trần Nam Ngạn (SN 1972), 1 trong 2 sĩ quan tiên phong của Việt Nam tham gia lực lượng Gìn giữ hòa bình của LHQ, làm việc trong môi trường đa quốc gia như LHQ đòi hỏi tính kỷ luật, chuyên nghiệp, đạo đức rất cao và cần rất nhiều kỹ năng. SQLL không chỉ thành thạo tiếng Anh mà còn phải làm quen với nhiều biến thể: tiếng Anh châu Phi, châu Á, châu Âu... Kỹ năng làm việc nhóm cũng cần thiết vì thường phải làm việc từ 2 người trở lên.

Kỹ năng đặc biệt quan trọng đối với SQLL là thương thuyết, đàm phán, hòa giải trong môi trường áp lực, quân sự để hóa giải những khó khăn, trở ngại. Nhiều khi đi hộ tống đoàn xe của phái bộ, chính kỹ năng này là vũ khí sắc bén để có thể lọt qua các điểm kiểm soát. Kỹ năng giao tiếp cũng khá quan trọng. Các SQLL vẫn truyền nhau một kinh nghiệm nằm lòng: Trong giao tiếp với người dân bản địa, quân đội chính phủ hoặc quân đối lập, không được phép hứa bất cứ điều gì.

Các SQLL còn là cầu nối giữa nhu cầu của người dân địa phương với các cơ quan chuyên trách của Phái bộ LHQ. Họ thường xuyên tuần tra tới các thị trấn, làng mạc để gặp gỡ, tiếp xúc người dân.

“Dù sự hiện diện của lực lượng mũ nồi xanh ở đó chỉ như cơn gió thoảng nhưng chúng tôi cảm nhận được sự chào đón nhiệt thành của họ, nhất là những đứa trẻ qua ánh mắt, nụ cười và những bàn tay nhỏ nhắn vẫy vẫy khi đoàn đi qua. Chúng tôi đã tận mắt chứng kiến hậu quả của cuộc chiến, của xung đột vũ trang. Từ đó, chúng tôi thêm trân trọng hòa bình, yêu hòa bình và làm mọi việc để bảo vệ hòa bình. Bởi lẽ, hòa bình là điều kiện tối cần thiết để phát triển và thịnh vượng” - thiếu tá Trương Anh Tuấn bày tỏ.

Kỳ tới: Nguy hiểm rình rập sông Nile