Cấm xe tự chế thu gom rác

Đây là một nội dung trong dự thảo chỉ thị về tăng cường công tác quản lý lực lượng thu gom rác dân lập (RDL) trên địa bàn TP HCM do Sở Tài nguyên - Môi trường (TN-MT) thực hiện và tổ chức lấy ý kiến. Không chỉ lực lượng thu gom  RDL, chính các cơ quan quản lý cũng tỏ ra băn khoăn với lệnh cấm này.

Lấy gì thu gom?

Đại diện Nghiệp đoàn RDL quận 5 cho biết xe thô sơ tự chế là phương tiện thu gom rác chủ lực của đơn vị này. Nếu dự thảo nêu trên được duyệt và ban hành ngay thì cũng chỉ còn hơn 4 tháng để chuyển đổi phương tiện, chắc chắn không kịp. Nếu xe 3-4 bánh bị tịch thu hết thì nghiệp đoàn chẳng còn gì để thu gom rác, tình hình vệ sinh môi trường không chỉ quận 5 mà có thể cả TP sẽ tồi tệ hơn.

Việc cấm triệt để xe 3-4 bánh tự chế thu gom rác vào tháng 8-2014 sẽ làm cho tình trạng vệ sinh môi trường của TP HCM tồi tệ hơn?

Đại diện HTX Bảo Tín (huyện Hóc Môn) cũng tỏ ra lo lắng vì đơn vị này có 60 xe thu gom rác cho 7 xã, trong đó hơn 40 chiếc là thô sơ tự chế. Nếu đến tháng 8-2014, phương tiện này bị cấm hoạt động thì không biết thu gom rác bằng cách nào. Vì thế, HTX Bảo Tín đề nghị kéo dài thời gian chuyển đổi thêm 1 năm.

Theo thống kê của tổ chức ENDA Việt Nam, phần lớn lực lượng RDL vẫn đang sử dụng xe thô sơ và các phương tiện tự chế để thu gom, vận chuyển rác. Cụ thể, gần 6% lực lượng thu gom RDL sử dụng thùng 660 lít, 33% thu gom bằng xe ba gác máy, 8% bằng xe ba gác kéo, 38% xe tải nhỏ…

Lực lượng thu gom RDL quận 8 kiến nghị được đóng thùng đúng kích thước với thùng đẩy tay hiện nay nhưng bằng thiếc để giảm trọng lượng. Toàn quận 8 có 76 xe thu gom rác nhưng mới chuyển đổi được phân nửa sang dạng thùng và xe đóng bằng thiếc. Do đó, quận 8 cũng đề xuất việc chuyển đổi được kéo dài đến cuối năm 2014.

Ngoài ra, hầu hết các đơn vị thu gom RDL đều xin hỗ trợ và vay vốn để chuyển đổi phương tiện bởi lực lượng này đều là người lao động nghèo. Theo đại diện Sở TN-MT TP HCM, hiện Quỹ Bảo vệ môi trường TP đang triển khai các gói tín dụng lãi suất thấp kèm nhiều ưu đãi khác cho các hoạt động đầu tư bảo vệ môi trường. Đây cũng là giải pháp hỗ trợ vốn để lực lượng thu gom RDL chuyển đổi phương tiện.

Phải có phương án thay thế

Lệnh cấm xe 3-4 bánh toàn TP HCM đã có hiệu lực từ năm 2012 nên việc được tiếp tục sử dụng phương tiện này để thu gom, vận chuyển rác đã là “ưu ái” cho lực lượng RDL. Trước khi thực hiện lệnh cấm, TP đã có chính sách hỗ trợ chuyển đổi phương tiện đối với lực lượng RDL. Hai loại phương tiện mới được các cơ quan chức năng lúc đó hướng dẫn trang bị là thùng nhựa loại 660 lít hoặc xe tải nhỏ loại 500 kg.

Tuy nhiên, chỉ một thời gian ngắn, người thu gom rác đã nhận ra những bất cập của phương tiện mới: Thùng đẩy tay rất nặng, xe tải thì cồng kềnh, không vào được hẻm nhỏ lại ngốn nhiên liệu... Công việc thu gom rác vốn sử dụng ít lao động, có thể mỗi người một phương tiện thì nay phải huy động 2-3 người. Năng suất lao động giảm mà phí tổn để duy trì phương tiện quá lớn đã khiến lực lượng RDL bỏ các phương tiện mới, quay lại sử dụng thùng đẩy tay cơi nới hay những chiếc xe lam “ma”.  Thêm một loại phương tiện thu gom mới cũng xuất hiện: Xe máy gắn rơ-moóc kéo thùng rác, nhiều phen gây tai nạn cho người đi đường. “Mèo lại hoàn mèo”, trong khi phần hỗ trợ cho lực lượng RDL chiếm không ít tổng ngân sách 200 tỉ đồng mà TP đã chi cho việc hỗ trợ chuyển đổi xe 3-4 bánh tự chế.

Việc để người lao động tái chuyển đổi phương tiện có lỗi của các cơ quan chức năng vì đã không nghiên cứu kỹ phương án thay thế. Do vậy, lần chuyển đổi này, bên cạnh những lệnh cấm, như đề xuất của quận 8, các sở - ngành cần nghiên cứu và tham mưu cho TP phương án thay thế sau khi cấm triệt để sử dụng xe 3-4 bánh tự chế.