Cần đổi mới cả quy trình và bộ máy lập pháp

Trình bày tham luận, ông Trần Ngọc Đường, Phó Trưởng Ban Công tác lập pháp, khẳng định: “Trong quá trình xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật nước ta, việc bảo đảm tính hợp hiến và tính thống nhất của hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật có ý nghĩa đặc biệt quan trọng”.

Cần một tòa án hiến pháp

Theo ông Đường, để thực hiện được điều này thì Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội và tất cả các đại biểu Quốc hội phải là tấm gương tuân thủ hiến pháp, xem hiến pháp là thiêng liêng, bất khả xâm phạm trong thẩm tra, xem xét cho ý kiến và thông qua các dự án luật và pháp lệnh. Bên cạnh đó, Quốc hội cần phải có một cơ quan chuyên trách về việc này. Đồng thời tăng cường sự giám sát tối cao của Quốc hội và giám sát của các cơ quan của Quốc hội đối với việc ban hành các văn bản quy phạm pháp luật của các cơ quan và những người có thẩm quyền cao nhất trong bộ máy Nhà nước. Tuy nhiên, ông Đường cho rằng, trong thực tế rất ít văn bản quy phạm pháp luật được đình chỉ hoặc hủy bỏ do cơ chế giải quyết những văn bản không hợp hiến này chưa phù hợp, còn lẫn lộn giữa chức năng lập pháp với tư pháp. Từ đó, ông Đường đề nghị: “Cần ra đời tòa án hiến pháp để hủy bỏ những văn bản trái với pháp luật. Bên cạnh việc đổi mới quy trình cũng phải nghiên cứu để đổi mới bộ máy lập pháp”.

Luật ít nhưng văn bản dưới luật quá nhiều

Đại biểu Trương Thị Mai bày tỏ: “Tôi không thấy rõ được tính định hướng trong xây dựng pháp luật của nước ta hiện nay và cơ quan nào sẽ là cơ quan thông qua chiến lược định hướng pháp luật để pháp luật của chúng ta ngày một hoàn thiện hơn”. Theo bà Trương Thị Mai, nhất thiết phải có quy trình lấy ý kiến nhân dân và tiếp thu chỉnh lý những dự án luật trước khi trình ra Quốc hội. Đồng thời phải tăng các điều kiện hỗ trợ để nâng cao chất lượng của các đại biểu Quốc hội. Đồng quan điểm với đại biểu Trương Thị Mai, ông Trần Văn Trung, đại diện VKSND Tối cao, cũng đưa ra một số tồn tại trong quy trình xây dựng luật, pháp lệnh. Đó là, ở nước ta hiện nay luật thì ít mà văn bản dưới luật rất nhiều và luật của chúng ta vẫn chưa đi vào cuộc sống. Một hạn chế nữa là công tác soạn thảo luật ở nước ta rất yếu, nhất là khâu liên kết khi soạn thảo luật giữa các ban ngành. Thường cơ quan nào soạn thảo thì cơ quan đó chỉ chăm chăm làm và rất ngại xin ý kiến của các chuyên gia. Từ những hạn chế đó, vị đại diện VKSND Tối cao nhận định: “Điều cơ bản hiện nay của chúng ta là tổ chức thực hiện pháp luật như thế nào chứ không phải là quy trình xây dựng pháp luật”. Đại biểu Phạm Tuấn Khải (Vụ Pháp chế Văn phòng Chính phủ) cũng đồng tình với đại biểu Trương Thị Mai về tính định hướng trong xây dựng luật và cho rằng: “Phải kết hợp giữa Chính phủ và Ủy ban Thường vụ Quốc hội thì mới làm được”.

Nên biểu quyết các dự án luật trong kỳ họp đầu năm

Đại biểu Đặng Đình Luyến, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật Văn phòng Quốc hội, đề nghị cải tiến một bước quy trình thông qua các luật, pháp lệnh. Ông Luyến lập luận, theo quy định của Luật Sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2002 thì tại kỳ họp thứ nhất trong năm, Quốc hội thảo luận, cho ý kiến về các nội dung cơ bản và những vấn đề lớn còn có ý kiến khác nhau của dự án luật. Ủy ban Thường vụ Quốc hội chỉ đạo đoàn thư ký kỳ họp tổng hợp ý kiến của đại biểu Quốc hội và chuẩn bị những nội dung cơ bản của dự án luật trình Quốc hội biểu quyết làm cơ sở cho việc chỉnh lý. Nhưng trên thực tế quy định này thực hiện chưa đầy đủ. Mỗi năm Quốc hội họp 2 kỳ thì tại kỳ họp đầu, Quốc hội thường chỉ thảo luận, cho ý kiến các dự án luật, song rất ít khi biểu quyết các nội dung cơ bản và những vấn đề lớn còn có ý kiến khác nhau để làm cơ sở cho việc chỉnh lý. Do đó, sau kỳ họp Quốc hội, cơ quan thẩm tra, cơ quan trình dự án và các cơ quan hữu quan tổ chức nghiên cứu chỉnh lý dự thảo... thường cứ thảo luận đi, thảo luận lại nên ảnh hưởng không ít đến thời gian và chất lượng chỉnh lý các vấn đề khác của văn bản. Từ đó, ông Luyến đề nghị: “Tại kỳ họp đầu trong năm, Quốc hội nên biểu quyết các nội dung cơ bản, các vấn đề còn có ý kiến khác nhau của dự án luật để làm cơ sở cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội chỉ đạo cơ quan thẩm tra, cơ quan trình dự án và các cơ quan hữu quan khác tiếp thu, chỉnh lý dự thảo”.

-------------------------------

Ông Nguyễn Văn Thuận- Phó Chủ nhiệm Ủy ban pháp luật của Quốc hội:

UBTV Quốc hội đóng vai trò rất quan trọng trong việc chỉ đạo hoàn thiện dự án luật

Trong hoạt động lập pháp, Ủy ban Thường vụ (UBTV) Quốc hội không chỉ có thẩm quyền ra pháp lệnh về những vấn đề được Quốc hội giao, chuẩn bị và trình Quốc hội quyết định về chương trình xây dựng luật, pháp lệnh..., mà còn có thẩm quyền chỉ đạo cơ quan thẩm tra, cơ quan soạn thảo, Ủy ban Pháp luật, Bộ Tư pháp... tiếp thu ý kiến của đại biểu Quốc hội để chỉnh lý dự thảo luật và trình Quốc hội thông qua.

Có thể khẳng định, đây là một bước đổi mới rất quan trọng trong quy trình lập pháp của nước ta. Theo đó, tất cả các dự án luật, pháp lệnh trước khi được Quốc hội, UBTV Quốc hội thông qua đều được thực hiện theo hai bước: Thảo luận cho ý kiến và xem xét thông qua. Như vậy, theo quy trình này thì việc thông qua một đạo luật, một pháp lệnh đã được thay đổi căn bản. Việc đổi mới này nhằm mục đích phân định rõ hơn trách nhiệm của các cơ quan có thẩm quyền trong hoạt động lập pháp của Nhà nước ta hiện nay, đặc biệt là việc nâng cao hơn nữa trách nhiệm của Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội trong việc lập pháp-một trong những nhiệm vụ trọng tâm của Quốc hội. Đồng thời giảm bớt công việc cũng như thời gian cho cơ quan trình dự án, nhất là đối với Chính phủ, các bộ, cơ quan ngang bộ, để các cơ quan này tập trung vào việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ quản lý, điều hành - vốn là những công việc chủ yếu của họ. Mặt khác, việc đổi mới quy trình cũng sẽ góp phần quan trọng vào việc nâng cao chất lượng của các dự án luật, pháp lệnh, đẩy nhanh tiến độ ban hành luật, pháp lệnh.

Ông Trần Ngọc Đường- Phó Trưởng Ban Công tác Lập pháp:

Không có hệ thống pháp luật tốt, khó có môi trường pháp lý bình đẳng

Ở nước ta, nếu không sớm có hệ thống pháp luật có chất lượng tốt sẽ không tạo ra được môi trường pháp lý bình đẳng, thuận lợi cho mọi thành phần kinh tế tồn tại và phát triển; các chủ trương phát huy nội lực, tăng nhanh vốn đầu tư, tăng trưởng kinh tế cao và bền vững, nâng cao đời sống nhân dân... sẽ tiến triển chậm chạp, khó đi vào cuộc sống và khó trở thành hiện thực.