Chân dung cây chai lá cong.- Chai lá cong (còn gọi là sưng, hoặc sưng cát) có tên khoa học là Shorea Falcata Vid., là loại cây gỗ nhỡ, thường xanh, phát triển mạnh về đường kính. Cây có chiều cao đạt đến 10 - 12m, đường kính thân trên dưới 1m. Loại cây này có lá dài hoặc hình trứng, nửa dưới của phiến lá bị lệch, không đối xứng với nửa trên, vì thế mới có tên là “chai lá cong”. Chai lá cong mọc thành rừng thuần loại trên những bãi cát, đụn cát ven biển, có khả năng chịu được hạn và các điều kiện khí hậu khắc nghiệt cũng như những vùng đất có chất dinh dưỡng kém. Chai lá cong được đánh giá là có giá trị phòng hộ cao hơn loài cây phi lao. Gỗ của chai lá cong cực chắc, người ta thường dùng để làm kèo cột trong nhà, đóng giường tủ, tàu thuyền... Gỗ chai lá cong nếu để khô lâu năm sẽ rất cứng, như sắt.
Từ sau 1965, những rừng chai lá cong nước ta đã bị tàn phá bởi bom đạn, thuốc hóa học của Mỹ, và cả sự chặt phá không thương tiếc của người dân. Vì thế, trong sách đỏ Việt Nam phát hành năm 1996, trên cả nước chỉ còn lại 13 cây chai lá cong, trong đó 6 cây tại xã Cam Hải Đông, huyện Cam Ranh, tỉnh Khánh Hòa và 7 cây tại thôn Hòa Phú, xã Xuân Hòa, tỉnh Phú Yên.
Tâm huyết của ông già 74 tuổi.- Sinh năm 1928, ông Phạm Tấn Công ở thôn Hòa Phú, xã Xuân Hòa, huyện Sông Cầu, tỉnh Phú Yên là người đã từng chứng kiến sự “hưng vong” của cây chai lá cong quê ông. Ông Công nhớ lại: “Nghe ông bà tôi kể lại rằng, cách đây khoảng 300 năm, có một người trong làng đỗ đại khoa, khi làm quan, ông cho cất ngôi đình và trồng những cây chai lá cong quanh ngôi đình này. Hồi tôi còn nhỏ, trên những doi cát dài ở xã Xuân Hải là bạt ngàn rừng chai lá cong. Sau Cách mạng Tháng Tám 1945, do không còn người coi giữ, nhân dân chặt phá vô tội vạ. Sở dĩ còn lại 7 cây chai lá cong cho đến ngày hôm nay là vì chúng ở gần ngôi đình thiêng nên không ai dám chặt”.
Ông Phạm Tấn Công là người “xung phong” bảo vệ cho những cây chai lá cong cổ thụ còn lại đó. Ông Công được Sở NN&PTNT Phú Yên yêu cầu theo dõi sự ra hoa của chai lá cong để lấy hạt đưa vào Trung tâm Kỹ thuật Lâm nghiệp Phú Yên ươm giống thử nghiệm. “Lấy được hạt chai lá cong là cả một “kỳ công” đấy”- ông Công vừa nói vừa lúi húi đi tìm mấy chiếc chuông để “khoe” với chúng tôi – “ Mấy cây chai lá cong còn lại ở đây mỗi năm chỉ ra hoa một lần vào tháng 7, hạt thì khá nhiều, nhưng lũ chim két hảo lắm. Cây thì cao đến 15 - 20 thước, nên ở dưới gốc không đuổi lũ két được. Tôi bèn sáng chế ra loại chuông này, rồi dùng dây dài ném lên trên cành cao. Đến mùa chai lá cong ra hoa, cả nhà ra “trụ” dưới gốc cây mà kéo chuông chống... két!”. Sau khi hoa rụng, nhà ông Công nhặt về, rồi đem nấu sôi, sau đó phơi đúng hai ngày nắng như yêu cầu của các cán bộ Trung tâm Kỹ thuật Lâm nghiệp tỉnh. Nhờ ông Công tận tụy như thế mà bây giờ những cây chai lá cong con đang lên xanh tốt tại trại ươm giống lâm nghiệp thử nghiệm của tỉnh.
Đã có 2.500 cây con.- Tháng 8-2001, Bộ NN&PTNT đã cử ông Phùng Ngọc Lan – Trưởng Khoa Lâm Sinh trường ĐH Lâm nghiệp Hà Nội - vào Phú Yên để khảo sát. Sau đó, Sở NN&PTNT Phú Yên đã yêu cầu Hội Nông dân huyện Sông Cầu và Trung tâm Kỹ thuật Lâm nghiệp tiến hành xây dựng dự án bảo tồn cây bản địa chai lá cong tại huyện Sông Cầu (Phú Yên) và Cam Ranh (Khánh Hòa) (Dự án VIE/01/007). Ngày 3-2-2002, dự án được phê duyệt. Ông Nguyễn Khắc Nhạc – Chủ tịch Hội Nông dân huyện Sông Cầu, chủ nhiệm dự án – cho biết: “Dự án có tổng vốn đầu tư là 1.070 triệu đồng, trong đó Quỹ Môi trường toàn cầu (Global Environment Fund - GMF) hỗ trợ gần 750 triệu đồng , phần còn lại do địa phương huy động. Theo dự kiến ban đầu, thì cùng với Xuân Hòa của Phú Yên, xã Cam Hải Đông của Khánh Hòa cũng sẽ được trồng thử nghiệm chai lá cong. Theo dự án, Phú Yên sẽ trồng thử nghiệm 4 ha chai lá cong thuần chủng và 17 ha hỗn giao với phi lao tại hai xã Xuân Hải và Xuân Hòa (huyện Sông Cầu); đồng thời sẽ thành lập một vườn ươm giống chai lá cong tại xã Xuân Hòa. Dự án được triển khai từ trung tuần tháng 4-2002 đến tháng 6-2005”.
Hiện tại, 2.500 cây chai lá cong con đang phát triển khá tốt, sẵn sàng cho việc trồng đại trà tại Sông Cầu. Như vậy một loài cây có tên trong sách đỏ đã được hồi sinh.
và quét mã QR
Bình luận (0)