Bộ Luật Hình sự (BLHS) năm 2015 sắp có hiệu lực sẽ cho phép truy cứu trách nhiệm hình sự đối với người có hành vi ngoại tình.
Hai quan điểm khác nhau
Thật ra, nội dung của điều luật liên quan (điều 182) chỉ là kết quả những nỗ lực làm rõ ý nghĩa của một điều luật cùng tên đã được ghi nhận trong BLHS trước đây. Tuy nhiên, do điều luật trước đây quy định không rõ, nhất là về phần liên quan đến hậu quả, nên việc áp dụng gặp khó khăn. Điều luật mới quy định rõ ràng hơn, có điều kiện thực thi hơn. Nói khác đi, người làm luật từ lâu đã chủ trương chế tài về mặt hình sự đối với hành vi ngoại tình và tỏ ra rất quyết tâm trong việc hiện thực hóa chủ trương đó trong quá trình cải cách luật hình.
Ngoại tình là hành vi vi phạm đạo đức và chắc chắn rất đáng lên án. Thế nhưng, lên án đến mức nào về mặt pháp lý thì phải cân nhắc, thận trọng.
Liên quan đến việc này, trên thế giới chia thành 2 quan điểm tranh luận đối lập nhau. Một bên có xu hướng coi ngoại tình là hành vi trái pháp luật, vi phạm nghĩa vụ chung thủy trong quan hệ vợ chồng và có thể bị chế tài. Nhẹ nhất thì đó được coi là lỗi và là lý do để người bị phản bội xin ly hôn; nếu việc ly hôn được chấp nhận, người ngoại tình có thể phải chịu những biện pháp trừng phạt như cắt hoặc giảm bớt khoản cấp dưỡng mang tính đền bù thiệt hại được nhận khi ly hôn, không được ưu tiên chia tài sản bằng hiện vật... Nặng hơn thì được coi là hành vi vi phạm luật hình sự, bị coi là kẻ phạm tội, ngoài phạt tiền còn bị phạt tù giam.
Một bên không coi ngoại tình là hành vi phạm pháp dù vi phạm nghĩa vụ chung thủy. Đơn giản là bởi tình yêu, hôn nhân phải được nuôi dưỡng bằng sự tự nguyện. Một khi sự tự nguyện không còn, cả hai bên thuyết phục nhưng không thành công thì... chia tay.
Không lo bị lạm dụng
Việt Nam dường như chưa bao giờ ghi nhận ưu thế của trào lưu thứ hai. Có một thời, xã hội trọng nam khinh nữ, đàn ông có quyền lăng nhăng còn đàn bà thì phải chính chuyên. Tuy nhiên, nếu đàn ông mê bồ bịch, hầu thiếp mà bỏ bê vợ thì Luật Hồng Đức thời phong kiến xử phạt rất nghiêm. Nói chung, trong suy nghĩ của người Việt, ngoại tình là điều xấu và luật pháp ghi nhận truyền thống coi đó là hành vi phạm pháp, cần bị chế tài.
Trong BLHS mới cũng như trong bộ luật cũ, hành vi ngoại tình chỉ bị chế tài về mặt hình sự một khi gây hậu quả nghiêm trọng. BLHS cũ không xác định tiêu chí cụ thể nhận dạng “hậu quả nghiêm trọng” bởi vậy khó áp dụng. BLHS mới nêu rõ các tiêu chí đó: Ngoại tình dẫn đến ly hôn, tự sát hoặc đã bị tòa án cảnh báo nhưng vẫn tiếp tục.
Nhiều ý kiến cho rằng quy định như trong BLHS mới là quá khắt khe và dễ bị lạm dụng. Chẳng hạn, luật quy định: Tội phạm cấu thành một khi hành vi ngoại tình khiến bên bị phản bội bức xúc, dẫn đến ly hôn. Thế thì liệu sẽ có trường hợp bên bị phản bội sẽ xin ly hôn chỉ với mỗi mục đích là đẩy bên ngoại tình vào vòng lao lý?
Suy cho cùng, đặt vấn đề như thế là phi thực tế. Thực tiễn cho thấy tòa án chỉ cho ly hôn theo yêu cầu của một bên một khi cuộc sống chung không thể được duy trì, cứu vãn. Ngoại tình chỉ trở thành cớ ly hôn nếu nó thực sự là nhân tố chính dẫn đến tình trạng không thể được duy trì, cứu vãn ấy. Nói rõ hơn, ngoại tình dẫn đến ly hôn phải là một thứ ngoại tình có hệ thống và kéo dài có tính chất nghiêm trọng chứ không thể là loại ngoại tình cơ hội, qua đường.
2 trường hợp bị xử lý hình sự
Điều 182 BLHS năm 2015 được bổ sung một số trường hợp được coi là tình tiết định tội nhưng thực chất chỉ là luật hóa quy định tại Thông tư liên tịch số 01/2001/TTLT-BTP-BCA-TANDTC-VKSNDTC ngày 25-9-2001 về việc hướng dẫn áp dụng các quy định tại chương XV: “Các tội xâm phạm chế độ hôn nhân và gia đình” của BLHS năm 1999. Cụ thể, theo thông tư trên thì chỉ có thể truy cứu trách nhiệm hình sự về tội này khi thuộc một trong các trường hợp sau: Thứ nhất, hành vi vi phạm chế độ một vợ một chồng gây hậu quả nghiêm trọng. Hậu quả nghiêm trọng có thể là làm cho gia đình của một hoặc cả hai bên tan vỡ dẫn đến ly hôn, vợ hoặc chồng, con vì thế mà tự sát... Thứ hai, người vi phạm chế độ một vợ một chồng đã bị xử phạt hành chính về hành vi này mà còn vi phạm. Hiện nay, mức xử phạt đối với hành vi vi phạm chế độ một vợ, một chồng là từ 1 triệu đến 3 triệu đồng (theo khoản 1, điều 48 Nghị định 110/2013/NĐ-CP, được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định 67/2015/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bổ trợ tư pháp, hành chính tư pháp, hôn nhân và gia đình, thi hành án dân sự, phá sản doanh nghiệp, hợp tác xã).
Điểm mới của điều 182 BLHS 2015 là nếu hậu quả của việc chung sống như vợ chồng với người khác của người phạm tội mà khiến vợ hoặc chồng, con tự sát thì người phạm tội sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo khoản 2 của điều này, nghĩa là tăng nặng hình phạt hơn quy định hiện hành (phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm). Nhìn chung, quy định mới thể hiện sự rõ ràng hơn.
Nhiều quốc gia hình sự hóa ngoại tình
Hiện nay, nhiều quốc gia và vùng lãnh thổ xem ngoại tình là hành vi vi phạm pháp luật, bị xử lý hình sự. Tại châu Á, Philippines, Ấn Độ và lãnh thổ Đài Loan vẫn hình sự hóa tội ngoại tình. Ở Mỹ, trong khi nhiều bang coi ngoại tình là vấn đề đạo đức thì có đến 21 bang, như: Idaho, Massachusetts, Michigan, Oklahoma và Wisconsin… coi ngoại tình là tội nặng, có thể bị phạt tiền từ 10 USD (bang Maryland) đến tù chung thân (bang Michigan). Ở các quốc gia như Ả Rập Saudi, Pakistan, Somalia, những ai phạm tội “zina” (tức “gian dâm ngoài hôn nhân”) sẽ bị phạt tiền, bỏ tù, phạt roi hoặc tử hình (trong những trường hợp đặc biệt).
Trong khi đó, theo tạp chí The Week (Anh), tất cả các nước châu Âu và nhiều khu vực ở Mỹ Latin không xem ngoại tình là tội dù hành vi này vẫn để lại nhiều hậu quả pháp lý, đặc biệt là trong thủ tục ly hôn. Tại Hàn Quốc, theo một đạo luật có từ năm 1953, hình phạt áp dụng là bỏ tù 2 năm đối với những ai lừa dối bạn đời. Vì điều luật này, tính từ năm 1985, đã có khoảng 53.000 người Hàn Quốc bị truy tố và 35.000 người ngồi tù. Tuy nhiên, từ tháng 2-2015, Tòa án Tối cao Hàn Quốc đã ra quyết định hủy bỏ đạo luật nói trên và không còn xem ngoại tình là tội danh bị truy cứu hình sự.
M.Nhung
Răn đe mạnh nhưng khó thực hiện
Hôn nhân tự nguyện, tiến bộ, một vợ một chồng, vợ chồng bình đẳng là những nguyên tắc cơ bản của chế độ hôn nhân và gia đình được quy định tại điều 2 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014. Thực chất, khoản 1 điều 182 Bộ Luật Hình sự (BLHS) 2015 giữ nguyên quy định cũ về hành vi vi phạm chế độ một vợ một chồng (ngoại tình) làm cho quan hệ hôn nhân của một hoặc hai bên dẫn đến ly hôn tại điều 147 BLHS 1999, sửa đổi, bổ sung năm 2009 và văn bản hướng dẫn, với mức hình phạt là phạt cảnh cáo, cải tạo không giam giữ đến 1 năm hoặc phạt tù từ 3 tháng đến 1 năm. Tuy nhiên, việc luật hóa hậu quả vào BLHS 2015 lại mang tính chất răn đe, trừng trị cao hơn; góp phần ngăn ngừa tình trạng vi phạm chế độ hôn nhân một vợ một chồng dẫn đến tỉ lệ ly hôn ngày càng cao như hiện nay.
Dù vậy, việc thực hiện quy định này trên thực tế lại không hiệu quả. Có những trường hợp người chồng ngoại tình, chung sống như vợ chồng với người khác, có con riêng và sau đó yêu cầu ly hôn với người vợ để hợp thức hóa quan hệ hôn nhân với người mà mình ngoại tình nhưng người vợ vì nhiều lý do lại không muốn ly hôn. Khi người chồng khởi kiện ly hôn ra tòa án, tòa án vẫn chấp nhận yêu cầu ly hôn và người chồng cũng không bị xử lý hình sự.
Về hình phạt, quy định như vậy đã phù hợp. Điều cần làm là sự chủ động của các cơ quan tiến hành tố tụng khi phát hiện các trường hợp vi phạm để tiến hành xử lý phù hợp. Hiện nay, hầu như chúng ta không thấy việc người vợ/chồng vì ngoại tình mà bị xử lý hình sự; có chăng thì họ chỉ bị xử lý vi phạm hành chính và dư luận xã hội lên án về mặt đạo đức. Do đó, dường như người ta không hề sợ việc ngoại tình sẽ dẫn đến bị truy cứu trách nhiệm hình sự nên quy định tại điều 147 BLHS 1999, sửa đổi, bổ sung năm 2009 mới không có sức răn đe.
Bên cạnh đó, cần phải nâng mức xử phạt vi phạm hành chính lên vì mức phạt thấp như hiện nay không mang lại hiệu quả cao. Người nào đã bị xử phạt vi phạm hành chính mà còn vi phạm thì phải xử lý hình sự theo đúng quy định của pháp luật. Đó là biện pháp pháp lý làm giảm thiểu tình trạng không tuân thủ chế độ một vợ một chồng; tránh để lại những hậu quả, hệ lụy không tốt đối với vợ/chồng, con cái, gia đình của người vi phạm...
Luật sư Nguyễn Văn Hậu (Phó Chủ tịch Hội Luật gia TP HCM)
và quét mã QR
Bình luận (0)