Cựu tù thành doanh nhân giỏi

Chỉ là những cây nứa hết sức bình thường nhưng qua bàn tay những người thợ của Công ty Gỗ mỹ nghệ Cơ khí đúc Xuất khẩu - Xây dựng (Amiexco) do Trần Xuân Mai làm giám đốc, hàng trăm mẫu mã, chủng loại sản phẩm thật đẹp đã đến tay bạn bè nhiều nước trên thế giới. Nhiều đoàn khách quốc tế đã tìm đến tận nơi để tận mắt chứng khiến những người thợ của Amiexco trổ tài. Ít ai biết rằng linh hồn của doanh nghiệp (DN) ấy, Trần Xuân Mai, từng là cựu tù của trại giam Ba Sao (Bộ Công an).

Giám đốc Amiexco Trần Xuân Mai đang giới thiệu sản phẩm cho khách hàng. Ảnh: X.Luận

Đường vào Ba Sao

Đầu những năm 1990, Xí nghiệp Tư doanh Quyết Tiến nổi lên như một lá cờ đầu ở tỉnh Hà Nam Ninh trong xuất khẩu hàng thủ công mỹ nghệ, tạo việc làm cho cả trăm lao động. Quyết Tiến còn nổi tiếng vì là DNTN đầu tiên của tỉnh lúc bấy giờ. Không đồng tình, hàng chục đoàn người đã kéo lên xã, lên huyện chất vấn lãnh đạo “sao lại cho thành lập xí nghiệp tư doanh?”.

Thời điểm đó, ở xã Yên Tiến (huyện Ý Yên) quê Trần Xuân Mai cũng đang tồn tại một HTX thủ công mỹ nghệ. Người dân vẫn còn nặng suy nghĩ của thời bao cấp nên không chấp nhận tư nhân làm kinh tế bên cạnh tập thể. Vì thế, đám đông dân chúng cứ kéo ra rào kín cổng xí nghiệp. Đích thân chủ tịch xã phải đứng ra giải thích, hơn nửa tháng sau, mọi chuyện mới êm. Xí nghiệp dần có tên tuổi, Trần Xuân Mai bước đầu khẳng định được năng lực. Xí nghiệp Tư doanh Quyết Tiến trở thành đơn vị gia công, cung ứng hàng thủ công mỹ nghệ, tranh sơn mài cho các tổng công ty lớn.

Nhưng sang năm thứ tư, khi xí nghiệp đang ăn nên làm ra thì đùng một cái, hàng không xuất được, đắp chiếu ở cảng Hải Phòng. Xí nghiệp hoạt động cầm chừng, công nhân mất việc. Từ 300 triệu đồng vay ngân hàng ban đầu, lãi mẹ đẻ lãi con, đến năm 1991 thành ra hơn 1 tỉ đồng - một món nợ khổng lồ lúc đó. Tháng 5-1991, Trần Xuân Mai cay đắng vào trại Ba Sao thụ án.

Tám năm trong trại Ba Sao là quãng thời gian để anh suy ngẫm về chặng đường đã qua. Từ cậu bé mồ côi cha khi mới học lớp 5, học đến lớp 7 (hệ 10 năm) thì bỏ ngang, Mai lao vào đời làm đủ thứ việc để kiếm sống. Lang bạt, rồi quay về làng, mở  tổ hợp sản xuất tranh sơn mài. Đó là tiền đề để anh thành lập Xí nghiệp Tư doanh Quyết Tiến. Anh nhận ra thất bại của mình là do ít học, nên trong hơn 2.000 ngày trong trại, anh cần mẫn tự học, tự bồi dưỡng thêm kiến thức về pháp luật và quản lý kinh tế. Dịp Quốc khánh năm 1998, Trần Xuân Mai được đặc xá.

Làm lại và thành công

Khi Mai về, trong nhà chỉ còn vỏn vẹn vài tạ thóc. Bán thóc, lận lưng vài trăm ngàn đồng, anh rời quê, tiếp tục bươn chải khắp nơi bằng đủ thứ nghề, dần tích lũy được 165 triệu đồng làm vốn để đến năm 2000 thành lập Amiexco, chuyên làm hàng thủ công mỹ nghệ.

Những ngày đầu, vốn ít, thợ còn non nghề, hàng tre nứa ghép chủ yếu chỉ bán quanh quẩn trong nước. Vào thời điểm ấy, xuất khẩu còn mới mẻ song với nhãn quan của mình, Trần Xuân Mai khẳng định đây sẽ là lĩnh vực tiềm năng nên mạnh dạn bỏ tiền thuê phiên dịch và mang hàng mẫu sang trưng bày tại Hội chợ Quốc tế Frankfurt (Đức). Nắm được thị hiếu của khách hàng, về nước, anh mày mò nghiên cứu mẫu mã, mạnh dạn chuyển từ hàng mộc, hàng sơn PU sang phun tinh màu đa dạng trên các sản phẩm. Được khách hàng nước ngoài chấp nhận, anh tự tin mở rộng sản xuất. Nhờ mẫu mã đẹp, chất lượng tốt, lạ mắt lại tiện dụng nên tiếng lành đồn xa, khách hàng đến với Amiexco ngày càng đông.

Sau hơn 8 năm kể từ khi ra đời, Amiexco phất lên như diều gặp gió, xuất khẩu hàng sang hơn 30 nước và vùng lãnh thổ, trở thành một trong những DN xuất khẩu hàng tre nứa ghép lớn nhất nước. Từ một xưởng sản xuất nhỏ giữa làng nghề Ý Yên, Amiexco nay đã là một DN lớn của tỉnh Nam Định với 200 cán bộ kỹ thuật, công nhân tay nghề cao cùng 22.000 lao động thời vụ.

Kỳ tới: Trùm giang hồ làm việc thiện