Độc đáo dòng sông lấp

Có lẽ đây là con đường làng, cho đến thời điểm này vẫn còn nguyên vẹn nhất nằm giữa các dự án đô thị đang mỗi ngày một nhanh chóng xóa dần hết các dấu vết làng quê ở vùng ngoại ô này. Vâng, nguyên vẹn con đường đất êm ái đôi bàn chân trần, nguyên vẹn cỏ non gờn gợn lao xao từng con sóng xanh gió lùa mát rượi, nguyên vẹn đàn bò thả rông nằm thảnh thơi nhai cỏ trên đường... Thi thoảng mới có một vài chiếc xe máy cọc cạch của dân làng Sơn Thủy thu hoạch rau xanh trên cánh đồng chạy ra bán ngoài phố chợ quay về.

Đi trên con đường làng thưa thớt bóng người như thế này vào những hoàng hôn, lòng chẳng hoài cổ một chút nào, ta cũng có thể gặp lại bao nét dáng dấp quê xưa của mình. Quê xưa từ những đám khói dọn cỏ đốt đồng cay xè con mắt, từ đàn cò trắng bay về đậu bình yên trên bến bãi, quê xưa cho đến tiếng kêu “bê… bê” của những chú bò con ham chơi lạc đường chạy đi tìm mẹ... Một làng quê như thế, kể ra chẳng phải hiếm hoi gì ở các vùng nông thôn nhưng giữa phố phường hiện đại này, cọng khói đốt đồng ấy, bãi cỏ non xanh ấy... là cái bóng râm thời gian tỏa mát cho mọi tâm hồn.

Xưa nhất trong mọi cái xưa nơi đây chính là dòng sông Cổ Cò. Chả hiểu thế nào mà con sông suốt một quãng dài rộng ngang qua làng Sơn Thủy, dọc theo bên con đường làng bao bọc dưới chân ngọn Kim Sơn, tuồng như phớt lờ bao cuộc biển dâu bồi lấp đã xảy ra, mà mênh mông xanh thẳm mây trời in đáy nước. Theo sách “Đại Nam nhất thống chí” thì dòng Lộ Cảnh Giang, tức sông Cổ Cò, nằm cuối 2 huyện Hòa Vang và Diên Phước. Sông này từ xã Thanh Châu chảy ra phía Bắc, đến phía Tây núi Tam Thai (ngọn Thủy Sơn) thì nhập vào sông Cẩm Lệ. Từ thế kỷ XVII là thời huy hoàng giao thương buôn bán qua lại trên dòng sông. Thương nhân Nhật Bản, Trung Hoa đều sử dụng đường sông này. Đến cuối thế kỷ XIX, sông Cổ Cò bị bồi lấp dần, các loại tàu thuyền không còn qua lại được nữa...

Ghi lại đôi nét mô tả về dòng sông Cổ Cò trong sách địa chí xưa cũng là để liên tưởng đến dự án khơi thông dòng sông bây giờ. Đây là một dự án mà cả TP Đà Nẵng và tỉnh Quảng Nam đã quy hoạch tổng thể không gian kiến trúc ở hai bên bờ sông và cùng hợp tác nạo vét khơi thông lại dòng chảy đã bồi lấp từ hơn thế kỷ nay. Công trình dự tính khởi công từ đầu năm 2013 và hoàn thành vào cuối năm 2014, vậy nhưng cho đến bây giờ, vì những lý do nào đó, dự án vẫn chưa thể thực hiện. Có lẽ nhờ vậy mà cánh đồng rau xanh kia và con đường quê dẫn vào làng Sơn Thủy này vẫn còn nguyên vẹn những nét quê, lặng lẽ chút cỏ nội hương đồng giữa lòng phố xá.

Nếu như việc khơi thông dòng sông Cổ Cò nối lại tuyến đường thủy Hội An - Đà Nẵng là ý tưởng lãng mạn hướng tới mục đích du lịch thì việc tính toán khai thác quỹ đất hầu hết ở hai bên bờ sông, có khi là cách tính làm nghèo đi cái ý tưởng lãng mạn ấy. Dường như loại hình du lịch homestay lâu nay khá phổ biến với mọi nơi nhưng lại thưa thớt đối với Đà Nẵng. Mà những thửa ruộng rau xanh ngút ngát, những thôn xóm yên bình bên sông, những con đường làng đẹp như cổ tích..., tất cả những nét quê hiếm hoi ấy mới có cái khả năng níu giữ bàn chân du khách lưu lại. Du lịch homestay là loại hình du lịch cùng ăn ở, sinh hoạt, tìm hiểu văn hóa bản địa, làng nghề, ẩm thực và những khám phá mới. Có thể nói nơi đây, dòng sông Cổ Cò, vừa là cổ sử vừa mới mẻ khai thông, cùng với làng quê xanh ngát đôi bờ - cái đảo xanh giữa phố phường tấp nập - chính là sự độc đáo mới lạ tưởng như hiếm nơi nào có được.

Với tôi, dòng sông này còn là dòng sông lễ hội. Đã bao lần Lễ hội Quán Thế Âm - Ngũ Hành Sơn là bấy nhiêu lần tôi ngập ngụa cùng hoa đăng trôi bồng bềnh ánh sáng trên sông. Một thứ ánh sáng như soi rọi một quê xứ siêu hình lẩn khuất bóng trăm năm. Không biết những nhà làm du lịch có nghe ra tiếng thời gian nơi đây, một thứ âm thanh lặng thầm mà hiển thị bằng sự chuyển dịch, góp cho đời sống một sự tĩnh lặng, để hiểu ra, ngộ ra những cuộc tuần hoàn của biển lấp non dời.