Đợi trời... sinh “cỏ”!

Đam Rông có lẽ là huyện nghèo khó nhất Lâm Đồng và cả vùng Tây Nguyên. Đến Đam Rông, tôi gặp nhan nhản những đứa trẻ nheo nhóc, rách rưới. Chúng có những bữa cơm ăn không đủ no và mặc những bộ áo quần không đủ ấm.

Cái nếp nghĩ lạc hậu “trời sinh voi, sinh cỏ” tồn tại bao đời đã khiến cho nhiều gia đình ở Đam Rông cứ cuốn theo vòng luẩn quẩn: Đông con -  đói nghèo - thất học - đông con...

Những đứa trẻ nheo nhóc vì quá đông anh em lại sống trong gia đình nghèo khó ở Đam Rông – Lâm Đồng

Cán bộ phụ nữ cũng có tới 10 con!

Dù xã Đạ Tông, huyện Đam Rông đã xây dựng mô hình đưa chính sách dân số kế hoạch hóa gia đình vào hương ước tại 9 thôn, song tình trạng vi phạm hương ước vẫn diễn ra phổ biến.

Bà Ka Măng ở thôn Đạ Nhing 1, xã Đạ Tông dù mới 45 tuổi song đã có tới 14 con. Trông bà hom hem như một bà cụ ngoài 60 tuổi. Những người con của bà Ka Măng, lớn nhất 27 tuổi - nhỏ nhất mới 24 tháng, đều không được học hành trọn vẹn. “Nhà có 16 người thì gạo ăn còn bữa đói bữa no, lấy đâu ra tiền lo cho lũ con học hành” - bà Ka Măng nói.

Đến thôn Đạ Nhing 2, xã Đạ Tông, hình ảnh đầu tiên đập vào mắt tôi là rất đông trẻ con. Những đứa trẻ chỉ hơn nhau 1-2 tuổi, mặt mũi lấm lem bùn đất, tóc vàng quạch cháy khét, quần áo lôi thôi, lếch thếch, đứa lớn dắt hoặc bồng đứa bé chơi đầy đường.

Tôi gặp một phụ nữ tên Ka Mhô đi theo đám trẻ con và hết sức ngạc nhiên khi nghe bà cho biết mới 41 tuổi. Tôi càng bất ngờ hơn khi biết bà dù đang là chi hội phó Chi hội Phụ nữ thôn Đạ Nhing 2 song cũng có đến 10 con, lớn nhất 17 tuổi- nhỏ nhất mới được 1 tuổi.

Trong số 10 người con của bà Ka Mhô, 5 đứa không được đi học, 5 đứa đang đến trường nhưng cũng chưa biết phải nghỉ học lúc nào. Bà Ka Mhô cho biết: “Em gái mình là Ka Brông cũng có 10 đứa con. Lũ trẻ nhà nó cũng thất học”.

Ở Đam Rông, số gia đình - hầu hết là đồng bào dân tộc ít người - có trên dưới 10 người con là chuyện thường. Tại các xã Đạ M’rông, Rô Men hay Liêng Srônh..., tôi đều gặp rất nhiều gia đình đông con như vậy.

Ba gia đình người Mông Hầu Seo Phừ, Sùng Seo Chứ và Lý Seo Vàng ở Rô Men cả thảy có đến 27 người con, dù các ông bố, bà mẹ chỉ xấp xỉ 40 tuổi. Nhiều người phải nhọc nhằn lắm mới nhớ và đọc được hết tên của những đứa con mình.

Bon Jrang Ka Sinh, cộng tác viên dân số ở xã Đạ Tông, tâm sự: “Khi đi vận động sinh đẻ có kế hoạch, nhiều cặp vợ chồng bảo với Ka Sinh rằng: “Mình đẻ nhiều nhưng có lấy đất, lấy gạo của cán bộ đâu mà cán bộ lo. Trời sinh voi, sinh cỏ mà”. Chính vì suy nghĩ đó, bọn trẻ sinh ra ồ ạt và phải sống trong tuổi thơ nhọc nhằn, thua thiệt”.

Chính quyền đau đầu

Đông con và đói nghèo đang là nỗi lo lớn đối với lãnh đạo huyện Đam Rông. Với trên 53% dân số đang sống ở mức nghèo, Đam Rông là nơi nghèo nhất Lâm Đồng và là một trong 61 huyện nghèo nhất nước.

Theo báo cáo của Trung tâm Dân số - Kế hoạch hóa gia đình Đam Rông, tính đến cuối năm 2008, toàn huyện có 7.402 hộ dân nhưng tổng số nhân khẩu lại lên đến 37.230 người - bình quân 5,03 người/hộ.

Trong 51 thôn, buôn toàn huyện, mới chỉ có thôn 4 ở xã Đạ Long đăng ký xây dựng mô hình truyền thông hạn chế sinh con thứ 3 và mô hình đưa chính sách dân số - kế hoạch hóa gia đình vào hương ước, song kết quả đạt được vẫn còn rất hạn chế.

Nguyên nhân khiến cho các gia đình ở đây sinh nhiều con là do bà con còn bảo thủ, nhận thức kém về chính sách dân số. Ngay cả khi Pháp lệnh Dân số ra đời (năm 2001), nhiều cán bộ, đảng viên ở Đam Rông đã hiểu sai chủ trương và vẫn cứ sinh nhiều con. Theo thống kê, trong hơn 4 năm qua (kể từ khi thành lập huyện Đam Rông), đã có hàng chục cán bộ, đảng viên ở đây vi phạm Pháp lệnh Dân số.

Quy mô gia đình lớn, sinh nhiều con, sinh dày hiện đang là vấn đề rất khó giải quyết ở Đam Rông. Bà Nguyễn Thị Tuyết, Giám đốc Trung tâm Dân số - Kế hoạch hóa gia đình Đam Rông, cho biết hiện ở huyện có 24% trẻ dưới 6 tuổi bị suy dinh dưỡng, nhiều cháu thất học hoặc bỏ học giữa chừng, hàng ngàn trẻ có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn vì gia đình đông anh em...

Tỉ lệ tăng dân số tự nhiên tăng

Tỉ lệ tăng dân số tự nhiên trong 3 năm nay ở Đam Rông - Lâm Đồng chưa có chiều hướng giảm mà còn đang tăng lên. Nếu năm 2006, tỉ lệ tăng dân số tự nhiên là 2,24% thì năm 2008 là 2,29%.

Với địa bàn rộng, người dân sống rải rác ở các địa bàn xa xôi, trình độ dân trí thấp nên đã gây không ít khó khăn cho công tác tuyên truyền dân số. Toàn huyện có 8 xã với 51 thôn, buôn nhưng chỉ có 8 cán bộ chuyên trách và 72 cộng tác viên dân số. Họ không thể quán xuyến hết công việc của mình.

Các giải pháp giảm sinh đã được cơ quan chức năng của huyện Đam Rông đề ra, tuy nhiên kết quả đạt được còn rất hạn chế. Thực tế cho thấy hiệu quả của công tác tuyên truyền không chỉ gói gọn trong các đợt chiến dịch truyền thông dân số mà phải thường xuyên theo kiểu “mưa dầm thấm đất”.

Chẳng hạn, ở Đam Rông hiện còn hơn 2.000 phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ, song chưa từng biết và áp dụng bất cứ biện pháp tránh thai nào. Họ chính là những “trái bom nổ chậm” trong việc làm tăng cao tỉ lệ sinh đẻ ở Đam Rông.