Dược liệu Trung Quốc bao sân

Tại hội thảo “Phát triển dược liệu theo tiêu chuẩn WHO” do UBND tỉnh Hà Giang phối hợp với Sở Y tế TP HCM tổ chức mới đây, Bộ Y tế cho biết nguồn dược liệu ở Việt Nam rất phong phú nhưng chưa được tận dụng. Trong khi đó, theo TS Trần Thị Hồng Phương, Phó Cục trưởng Cục Quản lý Y dược cổ truyền, chất lượng dược liệu nhập lậu, chủ yếu từ Trung Quốc, lại rất tù mù.

Kê đơn: Bác sĩ nhát tay

Theo thống kê của Cục Quản lý Y dược cổ truyền, cả nước hiện có trên 500 cơ sở kinh doanh, sản xuất dược liệu, thuốc đông y. Tình trạng dược liệu giả, trộn hóa chất độc hại, chiết xuất mất hoạt chất... xảy ra tràn lan, ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị và sức khỏe người bệnh.

Công bố của Viện Kiểm nghiệm thuốc Trung ương về chất lượng thuốc đông y trong các cơ sở khám chữa bệnh của nhà nước tại hội thảo cho thấy tính mạng của người bệnh đang bị xem thường. Theo đó, qua kiểm nghiệm gần 400 mẫu dược liệu thì có tới 60% chưa đạt chất lượng. Trong đó, 20% bị trộn rác, cát, xi măng, lẫn tạp chất, giả mạo, thậm chí tẩm ướp cả hóa chất độc hại...

Những năm gần đây, nhu cầu khám chữa bệnh bằng y học cổ truyền (YHCT) ngày càng tăng cao nhưng chất lượng dược liệu lại không bảo đảm. Bác sĩ Lê Hùng, Phó Chủ tịch Hội Đông y TP HCM, cho biết dược liệu dỏm, chất lượng không được kiểm soát là nỗi bức xúc của giới lương y. “Dù có nhiều bài thuốc hay nhưng chúng tôi cũng phải đắn đo, không dám kê đơn vì lo người bệnh mua nhầm thuốc dỏm” - ông Hùng nêu thực trạng.

Bác sĩ Trần Hữu Vinh, Trưởng Phòng Quản lý YHCT Sở Y tế TP HCM, cho rằng thầy thuốc giỏi nhưng không có “vũ khí” trong tay thì cũng không giải quyết được gì. “Việc bảo đảm chất lượng dược liệu lâu nay chỉ mang tính hình thức, cần phải chủ động có nguồn dược liệu lâu dài” - ông Vinh nhận xét.

Khó kiểm soát chất lượng

Theo Bộ Y tế, Việt Nam có khoảng 4.000 loài thực vật được dùng làm dược liệu. Hằng năm, nước ta sử dụng 50.000-70.000 tấn dược liệu, trong đó có gần 90% nhập khẩu, chủ yếu từ Trung Quốc qua đường tiểu ngạch. Do vậy, chất lượng dược liệu có nhiều bất cập.

Không như tân dược, chất lượng dược liệu rất khó kiểm soát. Chẳng hạn sâm, một loại dược liệu khá phổ biến, nhìn bên ngoài thì hình dáng, kích thước của loại 2, 3 hay 5 năm tuổi là không khác nhau mấy, vì thế khó biết được chất lượng. Các chuyên gia cho rằng cần ban hành cơ chế, chính sách phát triển dược liệu trong nước, tăng cường kiểm soát hàng nhập khẩu và đẩy mạnh kiểm tra.

Theo Sở Y tế TP HCM, thành phố hiện có 2 bệnh viện lớn chuyên về YHCT, bên cạnh khoa YHCT của 20 bệnh viện thuộc sở. Ngoài ra, TP HCM có trên 1.000 phòng chẩn trị YHCT. Cũng như tình hình cả nước, gần 90% dược liệu ở TP HCM phải nhập từ nước ngoài và chủ yếu là Trung Quốc nhưng rất khó kiểm soát chất lượng. Bác sĩ Lê Hoàng Sơn, Giám đốc Bệnh viện YHCT TP HCM, cho biết mỗi năm, bệnh viện này sử dụng khoảng 100 tấn dược liệu, trong đó đến 80% nhập từ
Trung Quốc.

Tại hội thảo nêu trên, Vụ YHCT - Bộ Y tế cảnh báo việc sử dụng đông dược giả mạo, nhuộm hóa chất, chứa chất độc hại tiềm ẩn nhiều nguy hiểm khôn lường. Trường hợp nhẹ sẽ bị ảnh hưởng chức năng gan, thận; nếu dùng lâu dài sẽ gây suy gan, suy thận, ung thư…

Thương lái Trung Quốc vét hàng

Có một điều nghịch lý là dù gần 90% nguồn dược liệu ở Việt Nam phải nhập từ Trung Quốc nhưng lâu nay, các thương lái nước này lại đổ xô đến nhiều vùng rừng núi nước ta thu gom thảo dược đem về nước.

Hơn 1 năm nay, nhiều người Trung Quốc đã đến xã Xuân Quỳ, huyện Như Xuân, tỉnh Thanh Hóa thuê cơ sở, mướn nhân công địa phương vào rừng thu gom dược liệu rồi sơ chế để đưa về nước. Những người này có hành tung rất bí ẩn, hầu như không tiếp xúc với dân địa phương. Họ ăn ở, ngủ nghỉ tại nhà của bà L.T.H, thuộc thôn Tân Thành, xã Xuân Quỳ.

Nhà bà H. cũng là cơ sở thu gom dược liệu chính của những người Trung Quốc này, luôn nhộn nhịp người ra vào. Không chỉ Như Xuân, nhiều người dân ở các huyện khác của tỉnh Thanh Hóa như Như Thanh, Thường Xuân… cũng kéo nhau vào rừng săn tìm dược liệu rồi mang đến cơ sở bà H. bán. Những người Trung Quốc ở nhà bà H. mua  tất tần tật, từ cây máu chó, củ ráy, hoằng đằng, khúc khắc, cu li, rễ na rừng, nấm lim…  đến lá cây mắc nhám (cơm nguội).

Ông Lê Đình Tuấn, Bí thư Đảng bộ xã Xuân Quỳ, cho biết gia đình bà H. tổ chức thu mua dược liệu quy mô lớn khi có người Trung Quốc xuất hiện. Theo ông Tuấn, người đứng đầu tên là A Lầm. “Khi thu mua nhiều dược liệu, họ thuê đến 30-40 người địa phương băm, thái, sấy, vô bao..., trả công trung bình 4-5 triệu đồng/người/tháng” - ông Lương Xuân Đầu, Trưởng Công an xã Xuân Quỳ, nói.

Những cán bộ xã Xuân Quỳ cũng chỉ biết số người Trung Quốc này đến nhà bà H. ở để thu mua dược liệu; còn mua làm gì, bao nhiêu, đến khi nào... thì không rõ. Cứ hết hạn visa 3 tháng theo hình thức du lịch, những người này về Trung Quốc rồi lại sang.