Hơn 15.000 người bị “trấn lột” từ thuốc Hufusa

Hẳn nhiều người còn nhớ, khoảng 3 đến 5 năm trước đây, thuốc hỗ trợ cai nghiện ma túy Hufusa của lương y Bùi Thị Phúc ở Sơn La đã được giới thiệu như một loại “thần dược” có tác dụng cắt cơn nghiện ma túy. Thế nhưng sau đó, khi Thanh tra Tổng cục Hậu cần, Bộ Quốc phòng thẩm định lại đã phát hiện có sự gian dối.

Sau khi bài thuốc bị đình chỉ lưu hành, Thủ tướng Chính phủ đã giao cho Thanh tra Nhà nước xem xét, tổng hợp toàn bộ các vấn đề liên quan. Thanh tra Nhà nước đã tiến hành xem xét từng khâu liên quan đến thuốc hỗ trợ cai nghiện ma túy Hufusa của lương y Bùi Thị Phúc. Cuối tháng 5 vừa qua, Thanh tra Nhà nước đã có báo cáo Chính phủ toàn bộ việc này. Báo cáo thanh tra cho thấy, các đơn vị liên quan đã có nhiều sai phạm trong việc thẩm định, cấp phép lưu hành và sử dụng thuốc Hufusa.

Giấu vị thuốc cà độc dược

Về việc thẩm định bài thuốc, bà Bùi Thị Phúc chỉ đăng ký 15 vị thuốc và giấu vị cà độc dược trong phần “phụ liệu khác”. Khi Thanh tra Tổng cục Hậu cần có nghi ngờ và yêu cầu kiểm nghiệm đã phát hiện được chất Atropin và Scopolamin (có trong cà độc dược) vốn được xếp vào danh mục thuốc độc bảng A, nhất thiết phải sử dụng theo chỉ định của bác sĩ. Về việc cấp phép và sản xuất, tiêu thụ thuốc Hufusa, Xí nghiệp (XN) Dược 120 Tổng cục Hậu cần (Bộ Quốc phòng) đã vi phạm quy chế đăng ký thuốc, không thực hiện đúng quy trình sản xuất đã đăng ký. XN Dược 120 đã làm trái quy định về quản lý kinh tế của Nhà nước, sai quy chế đăng ký thuốc khi không theo dõi, kiểm kê trên sổ sách, chứng từ, không kiểm nghiệm chất lượng, nhận tiền để ngoài quỹ trái phép, cho tặng, giới thiệu sản phẩm tùy tiện... Đặc biệt, toàn bộ số bột kép dược liệu nhập về kho của XN Dược 120 đều không được kiểm nghiệm chất lượng. Trong 5 lô thuốc được sản xuất ra cũng chỉ có hai phiếu kiểm nghiệm của Viện Kiểm nghiệm Bộ Y tế, còn lại ba phiếu kiểm nghiệm của XN Dược 120 thiếu hẳn hai yêu cầu quan trọng là “thử độc tính bất thường và định tính”. Cũng do sự buông lỏng quản lý của XN Dược 120, bà Phúc đã tự lập hồ sơ nhằm hợp thức hóa việc hủy 30.130 hộp thuốc (trị giá 6,7 tỉ đồng) bằng cách “ghi biên bản là đổ xuống cống” và đưa bột kép mới để XN Dược 120 vào nang, ép vỉ thay cho số thuốc hỏng. Việc làm này đã tạo cơ sở cho bà Phúc lợi dụng tăng số lượng thuốc được tiêu thụ theo giá cao nhằm tăng lợi nhuận. Ngoài những sai phạm nói trên, bà Phúc cũng đã khai tăng giá của vị cà độc dược lên 27,2 lần. Cụ thể là giá thực tế chỉ khoảng 300.000 đồng/kg nhưng bà Phúc đã đưa ra giá 8.160.146 đồng/kg. Bà Phúc còn giải trình rất vô lý rằng từ 250 kg thảo dược thô, sau khi sao tẩm, ngũ phối, chế biến chỉ còn lại 25 kg. Những giải trình vô lý này cũng là một trong những nguyên nhân ảnh hưởng đến giá thành và giá bán thuốc Hufusa. Hậu quả là người bệnh đã phải trả mức giá cao ngất trời là 250.000 đồng/liều thuốc.

Siêu lợi nhuận

Về giá thuốc Hufusa, theo Thanh tra Nhà nước, Ban Vật giá Chính phủ khi đó đã không thực hiện đúng thẩm quyền xét duyệt giá, tổ chức cuộc họp liên ngành không đúng thành phần, không có quyết định thành lập hội đồng thẩm định, dẫn đến duyệt giá thuốc Hufusa sai thực tế, làm thiệt hại đến lợi ích của Nhà nước và người tiêu dùng. Trong khi thực tế giá thành một viên thuốc chỉ khoảng 100 đồng thì giá được duyệt bán ra thị trường lên tới 5.600 đồng/viên.

Về việc đăng ký nhãn mác, XN 120 đã lập hồ sơ xin sản xuất Hufusa trong đó ghi thuốc Hufusa là “đặc trị cắt cơn nghiện ma túy” thay vì “hỗ trợ cắt cơn nghiện ma túy” như kết luận của Hội đồng Khoa học Bộ Y tế, nhưng điều lạ là sự vô lý này vẫn được Cục Quản lý dược VN chấp thuận duyệt.

Cũng theo Thanh tra Nhà nước, sau khi Bộ Y tế đình chỉ lưu hành thuốc Hufusa, báo cáo của 22/61 trung tâm cai nghiện ma túy thuộc ngành LĐ-TB-XH các tỉnh, thành cho thấy, đã có 24.265 lượt người và 19.327 liều thuốc được sử dụng. Thuốc có tác dụng hỗ trợ cắt cơn, sử dụng đơn giản, chưa có trường hợp nào tử vong, nhưng tác dụng phụ của thuốc là khô cổ, khó chịu, buồn nôn nên đối tượng tái nghiện không muốn sử dụng lại thuốc Hufusa.

Xử lý sai phạm

Từ các kết quả thanh tra, Thanh tra Nhà nước đã kiến nghị với Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành liên quan kiểm điểm và xử lý nghiêm những sai phạm. Những người có sai phạm liên quan đến vụ việc đã bị xử lý. Cụ thể là ông Trần Cảnh Thạc - nguyên giám đốc XN Dược 120 đã bị cách chức, ông Nguyễn Xuân Hoàng - trợ lý kỹ thuật của XN Dược 120 đã bị cảnh cáo, cho ra khỏi quân đội. Một số cán bộ khác của XN Dược 120 cũng bị khiển trách, cảnh cáo. Bà Bùi Thị Phúc và Công ty Hufusa bị xử phạt vi phạm hành chính. Một số cán bộ, chuyên viên của Ban Vật giá Chính phủ cũng đã phải kiểm điểm trách nhiệm. Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng sai phạm của bà Phúc, XN Dược 120, cơ quan kiểm định Bộ Y tế, Cục Quản lý dược và Ban Vật giá Chính phủ là có hệ thống và đã có gần 15.000 người bệnh bị “trấn lột” tiền khi cai nghiện bằng thuốc Hufusa nên các hình thức xử lý như vậy là quá nhẹ.