Lãng phí là bạn của tham ô

Có thể thấy nạn lãng phí xuất hiện ở mọi nơi, mọi lúc, mọi cấp độ; đặc biệt là trong lĩnh vực đầu tư công . Mới đây nhất là dự án phát triển công nghệ thông tin và truyền thông tại TP Đà Nẵng có tổng vốn đầu tư 27,2 triệu USD (gần 600 tỉ đồng) vay từ Ngân hàng Thế giới, được triển khai từ năm 2011, nghiệm thu ngày 22-7-2014 nhưng trên thực tế, nhiều thiết bị lại “trùm mền” từ nhiều năm qua. Thế nhưng, dự án vẫn chuẩn bị triển khai giai đoạn 2 với vốn vay hơn 30 triệu USD!

Phải chăng những cá nhân gây ra lãng phí hay những người đứng đầu các cơ quan, tổ chức để xảy ra lãng phí quá ngờ nghệch hay thiếu sâu sát thực tế? Các cấp lãnh đạo và cơ quan thanh tra có tin vào điều này không, chứ người dân có lẽ ít ai tin bởi trên thực tế, ở hầu hết những công trình xây dựng và việc mua sắm, chi tiêu lãng phí kể trên đều có những biểu hiện của tham ô, tham nhũng. Ở đây, lãng phí thì quá rõ, mọi người đều có thể nhìn thấy và chỉ ra cụ thể; còn tham ô, tham nhũng dù cảm nhận được nhưng lại không dễ nắm bắt, vạch mặt, chỉ tên và lôi ra ánh sáng. Với những công trình xây dựng lãng phí hàng trăm, hàng ngàn tỉ đồng, thực chất chúng trị giá bao nhiêu phần trăm giá trị được quyết toán, số phần trăm còn lại rơi vào tay ai, được chia chác như thế nào..., chỉ những người trong cuộc mới có thể biết chính xác. Từ khâu đầu tiên là lập dự án đến khi thi công, nghiệm thu đều phải tốn phí “bôi trơn” và “lại quả” nên giá thành thường vượt xa thực tế trong khi chất lượng thì “hên xui”! Việc mua sắm, đầu tư trang thiết bị trong các công sở, đơn vị sự nghiệp, doanh nghiệp nhà nước cũng xảy ra tình trạng tương tự. Tình trạng khai khống, nâng giá trang thiết bị để bòn rút tiền nhà nước là chuyện thường xảy ra.

Về luật pháp, để xử lý tội tham nhũng, Bộ Luật Hình sự có mục A, chương XXI với những khung hình phạt khá nghiêm khắc. Còn đối với những cá nhân vi phạm hoặc người đứng đầu cơ quan, tổ chức để xảy ra lãng phí, trong Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí 2013 chỉ ghi: “Tùy theo mức độ vi phạm bị xử lý kỷ luật, xử phạt vi phạm hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của pháp luật”. Trong khi đó, Bộ Luật Hình sự sửa đổi, bổ sung 2009 lại chưa ghi nhận tội lãng phí. Đây là một khoảng trống pháp lý giúp cho kẻ phạm tội tránh được sự trừng trị của luật pháp.

Để chống tham ô, lãng phí có hiệu quả, các cấp lãnh đạo cần nhìn thẳng vào sự thật. Đó là tham ô và lãng phí tuy hai mà một. Trong lãng phí luôn ẩn chứa nguy cơ tham ô, tham nhũng; lãng phí để có cơ hội và điều kiện tham nhũng; lãng phí càng nhiều, “ăn” càng lớn. Và tham ô, tham nhũng làm cho lãng phí ngày càng trầm trọng, dễ mất kiểm soát.