Mấy chục năm án oan, làm sao chứng minh thiệt hại đòi bồi thường?

Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp Lê Thị Nga đặt vấn đề: "Người dân bị ngồi tù vì án oan mấy chục năm làm sao chứng minh thiệt hại đòi bồi thường?”- Ảnh: Nguyễn Nam

Sáng nay, 20-9, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) họp cho ý kiến về dự án Luật trách nhiệm bồi thường của Nhà nước (sửa đổi).

Cho ý kiến dự luật, Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp Lê Thị Nga nêu ra hàng loạt câu hỏi đề nghị cơ quan soạn thảo giải trình làm rõ và cho rằng đây là một luật vô cùng khó.

Dẫn ví dụ như ông Lương Ngọc Phi ở tỉnh Thái Bình, ông Huỳnh Văn Nén ở tỉnh Bình Thuận, ông Nguyễn Thanh Chấn ở tỉnh Bắc Giang, Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp Lê Thị Nga đề nghị cơ quan soạn thảo nêu rõ việc quy định các trường hợp được bồi thường trong luật, tránh trường hợp người đáng được bồi thường lại không được bồi thường.

Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp Lê Thị Nga cho hay trong báo cáo giám sát oan sai, mô hình tổ chức cơ quan chịu trách nhiệm bồi thường chưa hợp lý, còn phân tán, thiếu khách quan, chậm trễ… “Có trường hợp thời gian kéo dài, làm án oan lớn nhưng chỉ xin lỗi công khai trong 2 phút, làm cho dư luận và người dân phản ứng cho rằng làm hình thức, chiếu lệ” - bà Nga thẳng thắn.

Đáng chú ý, về thủ tục yêu cầu bồi thường, Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp cho rằng yêu cầu đặt ra là người bị án oan muốn bồi thường phải chứng minh được thiệt hại, rồi còn đòi hỏi có hoá đơn, chứng từ... là không khả thi. "Trong mấy chục năm người ta chịu án oan ngồi tù, gia đình cũng khốn đốn thì lấy đâu ra hoá đơn chứng từ để mà chứng minh, vậy Luật có giải quyết được thực tế này không?"- bà Nga đặt vấn đề.

Theo Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp, điều đáng nói là người dân bức xúc vì số tiền nhà nước bỏ ra bồi thường là quá lớn, vậy trách nhiệm bồi hoàn của người làm sai thế nào?

Tử tú án oan gần 18 năm Huỳnh Văn Nén (thứ 5 từ trái qua) và cha - Ảnh: CTV

Giải toả băn khoăn của Chủ nhiệm Lê Thị Nga, Bộ trưởng Tư pháp Lê Thành Long thừa nhận: “Về việc luật có giải quyết tất cả vấn đề chị Nga nêu hay không thì Bộ trưởng không dám hứa. Vì khi làm luật và đưa luật vào thực tế đều xảy ra trường hợp tổ chức thi hành luật chưa tốt nên có khoảng cách giữa nội dung và thực tế”.

Còn về cách tính toán thiệt hại để bồi thường, Bộ trưởng Tư pháp cho rằng với những thiệt hại về vật chất tính dễ hơn, nhưng về tinh thần cũng có cách tính toán và ban soạn thảo cố gắng đưa ra tiêu chí để lượng hoá các thiệt hại về tinh thần để đền bù.

Về việc bồi hoàn, theo nguyên tắc tất cả các công chức gây ra thiệt hại đều phải bồi hoàn. “Luật sẽ thiết kế hợp lý để người ta ý thức việc bỏ tiền bồi thường thiệt hại do mình gây ra, nhưng cũng không đến mức quá kinh khủng để các cơ quan tố tụng, xét xử không dám làm gì” - ông Long chia sẻ.

Tham gia giải trình, ông Tống Anh Hào, Phó Chánh án TAND Tối cao, cho biết những trường hợp cụ thể về bồi thường oan sai giải quyết chậm và có vướng mắc không phải do quy trình và quy định về pháp luật bồi thường có vướng mắc, mà là do vướng trong việc xác định cơ quan có trách nhiệm bồi thường. "Song việc khó nhất là khi người bị thiệt hại không chứng minh được thiệt hại"- ông Hào thừa nhận.

Phó Viện trưởng VKSND Tối cao Lê Hữu Thể cũng cho rằng quá trình giải quyết bồi thường, các cơ quan tố tụng không thấy có khó khăn, chỉ thấy quy định chưa rõ nội dung bồi thường nên tạo ra sự bất nhất giữa cơ quan bồi thường và người được bồi thường, cách thức, thủ tục, mức tính không thống nhất. “Nói ra thì xấu hổ, bảo “cò kè bớt một thêm hai”, nhưng chúng ta cần có quy định rất chuẩn để cơ quan nhà nước căn cứ vào đó như một ba-rem để tính toán mức bồi thường” – ông Thể chia sẻ.

Ông Lê Hữu Thể cho rằng cơ quan nào đã sai thì có trách nhiệm đứng ra giải quyết rồi ra quyết định chứ nhiều cơ quan vào thì lắm thủ tục, làm rất lâu. "Đồng thời, phải làm rõ hơn những khoản nào được bồi thường, cách thức tính ra sao? Bởi cái này không rõ nên cãi nhau, cãi nhau không được thì đưa nhau ra toà cũng chỉ vì không thống nhất được chỗ này"- ông Thể nói.