Mở cửa căn hầm lịch sử

Gần 40 năm kể từ khi chiến tranh kết thúc tại Việt Nam và gần một năm sau khi được tìm thấy, căn hầm trú ẩn trong khách sạn Sofitel Legend Metropole Hà Nội đang chuẩn bị mở cửa. Nhà sử học Andreas Augustin, Chủ tịch Tổ chức Các khách sạn nổi tiếng nhất thế giới, tác giả cuốn lịch sử khách sạn Metropole,  nhìn nhận: “Việt Nam nổi tiếng với các công trình trú ẩn dưới lòng đất như địa đạo Củ Chi, địa đạo Vịnh Mốc... Căn hầm - di tích lịch sử này mở cửa từ ngày 22-5 sẽ mở thêm một trang sách mới về câu chuyện chiến tranh ở Việt Nam”.

Giữ lại dấu ấn lịch sử

Đứng trước lối vào căn hầm được trùng tu như mới, ông Kai Speth, Tổng Giám đốc khách sạn Metropole, không giấu được  niềm vui và tự hào. Với ông, căn hầm trú ẩn trong một khách sạn 5 sao gắn với một thời gian khó của người dân Hà Nội và với những sự kiện lịch sử hơn 100 năm của Metropole thật hiếm có.

“Có thể lúc đó tôi đang ở trong căn hầm ngập nước, không điện đóm và không có việc gì để làm. Trong lúc mò mẫm chai rượu bị ngập trong nước, tôi đã tiện tay khắc tên mình lên bức tường đó. Tôi không nhớ căn hầm bị đóng lại khi nào bởi khi tôi rời Hà Nội năm 1976, nó vẫn mở cửa” - ông Devereaux hồi tưởng.

Theo tổng giám đốc Metropole, căn hầm được xây dựng khoảng năm 1965, khi Mỹ ném bom ác liệt miền Bắc. Có rất nhiều nhà ngoại giao, chính khách, nghệ sĩ nổi tiếng đến từ các nước đã xuống căn hầm này trú ẩn khi Mỹ ném bom phá hoại. Lúc ấy, Metropole là khách sạn sang trọng và đẹp nhất ở Hà Nội.

Phảng phất bóng dáng Jane Fonda

Ông Cao Xuân Nhã, cựu chuyên viên Ban Đối ngoại Trung ương Đảng, năm nay đã gần 80 tuổi, là người có nhiều kỷ niệm khó quên với căn hầm trú ẩn trong khách sạn Metropole. Trong thời gian từ năm 1968 đến 1972, ông đã đưa gần 100 đoàn khách xuống căn hầm.

Kỷ niệm như trào dâng khi ông Nhã được mời tham quan căn hầm lúc vừa hoàn thiện. Ông bồi hồi xúc động, bước xuống căn hầm mà chân như muốn khụyu xuống. “Căn hầm đã được tân trang nhưng tôi vẫn thấy phảng phất bóng dáng Jane Fonda, nữ diễn viên điện ảnh Mỹ lừng danh. Cô ấy từng ngồi trong hầm chỗ tôi đang đứng đây…” - ông Nhã hồi tưởng.

Khoảng thời gian ấy, ông Nhã được phân công đưa khách - những trí thức, nghệ sĩ, nhà hoạt động xã hội… của nhiều nước trên thế giới đến Việt Nam để đồng cam cộng khổ với nhân dân ta -  nghỉ ở khách sạn. Hà Nội lúc đó mang hơi thở chiến tranh, không khí nóng bỏng, căng như dây đàn. Mỗi khi nghe vang lên giọng cô phát thanh viên: “Đồng bào chú ý, máy bay địch cách Hà Nội… cây số, đồng bào hãy nhanh chóng vào hầm trú ẩn”; thêm vào đó là tiếng còi báo động rú inh ỏi, ông Nhã vội đi từng phòng gõ cửa, mời khách xuống hầm trú ẩn. Căn hầm trong khách sạn Metropole chia thành 5 ngăn. Nhiều đêm máy bay Mỹ quần thảo ác liệt, một số khách hoảng sợ, không muốn ra khỏi hầm mà ngủ luôn ở đó.

Cất tiếng hát trong hầm trú ẩn

Cuốn lịch sử khách sạn Metropole còn lưu lại cuộn băng của nữ ca sĩ nhạc đồng quê Joan Baez gọi điện về nhà cho con trai, kể lại cảnh mình phải trú ẩn trong căn hầm vào mùa đông khắc nghiệt năm 1972 khi máy bay B52 ném bom rải thảm xuống Hà Nội và các vùng lân cận. Với sự giúp sức của một tay guitar người Việt, bằng giọng ca trầm ấm, gợi cảm, nữ ca sĩ người Mỹ này đã cất lên tiếng hát ngay trong hầm trú ẩn, vừa như động viên vừa như nhắn nhủ mọi người hãy vững lòng.

Một nhân chứng sống khác, nhà báo truyền hình Philippines  Gemma Cruz Araneta, đã mô tả căn hầm một cách sống động và giản dị: “Nơi trú ẩn của khách sạn là căn phòng bê tông dài và hẹp, nơi mà tôi tưởng tượng có thể dựng thành một vũ trường sành điệu. Căn phòng có những chiếc ghế gỗ màu xanh lá cây xếp cạnh nhau. Dù không có điện, tôi vẫn nhìn thấy một chiếc quạt máy. Thật tình, người Việt Nam là những vị chủ nhà ân cần và chu đáo”.