Nghề... “phá làng, phá xóm”

Hai ngày sau, đội đến lập biên bản buộc phải tháo dỡ. Ông cha vợ tức giận, phán: “Đừng bao giờ bén mảng đến nhà tao nữa, có chết tao cũng không gả con gái cho mày, đồ thứ... phá làng phá xóm”

Mỗi lần đi kiểm tra, tháo dỡ một căn nhà đang xây dựng trái phép, sau khi bị người dân xỉ vả, chửi bới một cách thậm tệ, bao giờ trước khi ra về chúng tôi cũng còn phải nghe thêm câu rủa: “Các cậu làm việc thất đức quá, nhớ đừng bao giờ có con (!!!). .. suốt đời tụi nó sẽ không bao giờ ngóc đầu lên nổi đâu...”. Thiệt có bước vào nghề này mới hiểu hết nỗi buồn của những trật tự viên đô thị...”, anh Tô Hồng Phong, Đội phó Đội Quản lý trật tự đô thị quận 9, đã thổ lộ với tôi như vậy về công việc của mình bằng giọng ngậm ngùi.

Đi đâu cũng nghe chửi. ..

Gần 3 giờ chiều, trời mưa tầm tã, tôi nhận được điện thoại của anh Phong báo, chiều nay đội có đợt kiểm tra đột xuất các căn nhà xây dựng không phép trên địa bàn quận. Khoác vội áo mưa, tôi phóng xe đến đội. Ngồi lên chiếc xe Jeep cũ kỹ, chúng tôi bắt đầu cuộc “hành quân”...

Căn nhà ba tầng đang được xây dựng dở dang tại phường Tăng Nhơn Phú A trở nên im ắng đến lạ thường khi xe của lực lượng kiểm tra vừa dừng lại. Cửa rào căn nhà đóng im ỉm, được khóa hai ba lớp xích. Sáu thành viên của đội cùng với cảnh sát khu vực kêu cửa đến khàn hơi nhưng cánh cửa rào vẫn không hề “nhúc nhích”. Nếu trèo rào thì sẽ rất nguy hiểm, anh Phong bảo vậy và sau khi hội ý với các thành viên trong đội, các anh quyết định phá ổ khóa. Cánh cửa rào vừa hé mở thì gần chục con chó nhào ra vây lấy chúng tôi... Trong lúc còn đang lúng túng, hai con chó to gần bằng con bê nhỏ toan ngoạm vào cánh tay tôi khiến anh Phong phải vội vàng dùng gậy đo đạc “đỡ đòn”...

Giằng co với đội “cảnh khuyển” mất hơn 10 phút, chúng tôi mới vào được trong nhà. Tiếp chúng tôi là một bà cụ và một cô gái trẻ. Chưa kịp nghe đội trình bày nội dung kiểm tra và yêu cầu được đi xem hiện trường xây dựng, hai nữ chủ đã dang tay cản trở và nhảy vào... ôm các thành viên trong đoàn, lớn tiếng: “ Muốn kiểm tra gì thì phải... bước qua xác tụi tôi...”. Một thành viên của đội bị cô gái trẻ nắm tay, ngượng đỏ mặt đẩy ra thì cô nàng giả vờ ngã sóng soài ra ghế xalông gần đó. Cô gái khóc lóc thảm thiết, bảo rằng mình bị hành hung...Vậy là công việc phải dừng lại... 15 phút để đội “năn nỉ, đấu dịu”. Đến khi lập được biên bản, anh Phong đưa cho chủ nhà xem thì... nhanh như cắt, bà cụ... xé toạc mất tờ giấy. Lại phải viết lại. Đến khi lập biên bản xong thì các thành viên của đội đã mồ hôi mồ kê nhễ nhại, khàn cả giọng...

Chủ một căn nhà xây hai tầng vừa nghe tiếng xe của đội dừng trước cổng đã lẩn đi mất bằng cửa hậu, để mặc cho “vườn không, nhà trống”. Xem như không lập được biên bản vì theo quy định chung, buổi kiểm tra chỉ được tiến hành khi có chủ nhà. Lại phải quay xe đi. Đến khu đất đang được san lấp nền, phân lô trái phép ở phường Phước Bình, chủ đầu tư, ông N.Đ.D, sau một hồi năn nỉ không được bèn đi vào nhà, đem ra đưa chúng tôi mỗi người một phong bì gọi là “ chút đỉnh tiền bồi dưỡng”. Anh Phong thay mặt đội từ chối. O ép mãi không xong, ông D. nổi nóng: “Thôi đưa biên bản đây tao ký, đồ quỷ, ma”.

Trên đường về, thấy tôi có vẻ mệt mỏi, anh Phong cười buồn, nói: “Bữa nay như vậy là thành công. Lắm bữa đi không về rồi, người bị... cào cấu hết mình nhưng đành phải ngậm “bồ hòn làm ngọt”. Làm công việc này cực kỳ “nổi tiếng” vì đi đâu cũng nghe... chửi”.

Mất vợ vì làm... trật tự viên

Để kịp thời ngăn chặn tình trạng xây dựng trái phép đang bùng phát hiện nay, cần phải có một lực lượng chuyên trách công việc kiểm tra, quản lý trật tự đô thị. Vậy là mỗi quận, huyện đều thành lập một đội trật tự đô thị từ cấp quận đến cấp phường. Riêng lực lượng chuyên trách ở các quận là từ 15-20 người. Công việc của họ là chuyên đi kiểm tra, phát hiện và lập biên bản những vi phạm trong lĩnh vực xây dựng nhà đất nên còn có biệt danh là “đội đặc nhiệm chống xây dựng trái phép”. Thông thường, điều kiện được các địa phương đặt ra cho những người muốn vào làm nghề mới này là phải có bằng trung cấp hay ĐH về xây dựng (đối với cấp quận) và tốt nghiệp THPT (đối với cấp phường), có hộ khẩu tại địa phương, nhân thân và đạo đức tốt... vì “đây là công việc đang rất “nóng” và “nhạy cảm”. Anh Phong cho biết, hơn 2 năm thành lập, 21 thành viên của đội hầu như không có giờ nghỉ ngơi, phải chia nhau ra trực 24/24 giờ mà vẫn không giải quyết xuể công việc. Một phần vì thủ tục hành chánh còn nhiêu khê, phần vì người dân thiếu hiểu biết về pháp luật nên vi phạm trong lĩnh vực nhà đất cứ liên tục diễn ra như “nấm mùa mưa”... Chỉ cần chuông điện thoại của đường dây nóng reo lên, ngay lập tức lực lượng phải tập trung để “xuất kích”.

“Kiểm tra trật tự đô thị là công việc đi dùng quyền lực Nhà nước liên quan trực tiếp đến quyền lợi của người dân, dù quyền lợi ấy có khi không hợp pháp nhưng vẫn không tránh khỏi sự phản ứng”, chị Huỳnh Thi Sách, Đội trưởng Đội Trật tự đô thị và thi hành quyết định hành chánh quận 12, đã thổ lộ với tôi như vậy. Gần 3 năm trong nghề, phương châm làm việc của chị vẫn thuyết phục là chính, chỉ khi nào “ đối đế” lắm mới phải dùng đến biện pháp cưỡng chế. Bởi vì “ phần lớn bà con đều có hoàn cảnh khó khăn và đâu có muốn làm sai quy định, chỉ vì họ không hiểu biết pháp luật thôi”. Có lẽ nhờ vậy mà tình trạng vi phạm xây dựng trên địa bàn quận ngày càng giảm rõ rệt. Tỉ lệ giảm 50 - 60% vụ xây dựng trái phép trong 8 tháng đầu năm 2003 mà chị Sách kể cho tôi nghe như chứng minh rõ nhất cho sự nỗ lực của các thành viên trong đội.

Anh K, một trật tự viên xây dựng quận 12, tâm sự: Anh đã bị... mất vợ chỉ vì công việc. Ông ba vợ tương lại xây dựng căn nhà 3 tầng không phép, kêu con rể đến bảo: “Nhà này tao xây cũng để dành cho các con ở sau này. Tính sao thì tính đừng để bị rắc rối...”. Hai ngày sau, đội đến lập biên bản, buộc tháo dỡ, ông ba vợ tức giận, phán: “ Đừng bao giờ bén mảng đến nhà tao nữa, có chết tao cũng không gả con gái cho mày, đồ thứ... phá làng phá xóm...”.

Dễ “cắn” và dễ bị sa thải

Nhiều trật tự viên xây dựng khẳng định với tôi rằng nghề của họ rất dễ “cắn” và cũng dễ bị sa thải. Thực tế, với một công việc đang gắn liền với tình hình đất đai “nóng bỏng” hiện nay, chuyện bị sa ngã của các trật tự viên là rất dễ xảy ra. Gần 30 thành viên, có cả các đội trưởng, đội phó của các đội trật tự đô thị quận 12, Tân Bình, Gò Vấp... đã bị kỷ luật, thuyên chuyển công tác trong vòng chưa đến 1 năm qua là một “dấu ấn” buồn của những người đang làm công việc này. Và cũng không ít lần tôi đã chứng kiến những trật tự viên một vài phường ngồi đập bàn, hò hét những “thảo dân” ngang tuổi ông nội, bà nội của mình khi họ hỏi về thủ tục xây dựng.

“Thỉnh thoảng chúng tôi lại phải sa thải một vài nhân viên, rất đau lòng nhưng biết sao được. Biết rằng với đồng lương khoán chỉ vài trăm ngàn đồng trong một môi trường làm việc căng thẳng, vất vả lại dễ bị cám dỗ thì cũng khó giữ gìn. Nhưng không thể thông cảm với họ khi để xảy ra tiêu cực...”. Một cán bộ lãnh đạo Đội Trật tư đô thị quận 12 đã bộc bạch với tôi như vậy. Trong khi đó, đến nay, vẫn chưa có hành lang pháp lý và quy chế chung cho hoạt động của đội trật tự đô thị các quận, huyện nên các đội vẫn hoạt động một cách mày mò, tự phát. “Gian nan thì nhiều, khó khăn không ít. Dù vậy, công việc gắn liền với thị trường đất đai này vẫn đang được xem là một nghề “dễ kiếm ăn” đối với một số người. Nhưng có lẽ để chọn ra được những người thật sự dám “nói không” với những cám dỗ vật chất thì không phải là điều đơn giản”, anh Phong khẳng định với tôi như vậy.