Người đàn bà thổ cẩm

Bà Ka Tuyn chỉ nhớ khi mới bước qua tuổi 18, bà đã có thể dệt nên những chiếc túi bài thơ, dây cột đầu, dây cột tay... bằng thổ cẩm đẹp tới mức người ta ngắm nhìn hàng giờ không chán.

Đến nay, bà đã có 25 năm vừa làm vừa dạy dệt thổ cẩm. Đến nhà bà, tôi choáng ngợp trước hàng chục bằng khen của nhiều tỉnh, TP tặng do có công truyền nghề cho địa phương họ. Ngoài ra, bà còn được Bộ NN-PTNT, Hiệp hội Nghề thủ công quốc tế Canada... tặng bằng khen.

Rong ruổi khắp nơi truyền nghề

“Mình may mắn được sinh ra trong một làng dệt thổ cẩm có truyền thống lâu đời nhất Tây Nguyên. Do vậy, 10 tuổi mình đã dệt thạo và thổ cẩm dần dần biến thành đam mê không dứt ra được. Không có ngày nào cái bụng mình không nghĩ đến thổ cẩm”- bà Ka Tuyn tâm sự.

Từ niềm đam mê đó, năm 18 tuổi bà lập gia đình, sinh con và sống khỏe bằng nghề dệt thổ cẩm. Tiếng tăm của bà dần dần được nhiều làng nghệ dệt thổ cẩm cả nước biết và họ mời bà đi truyền dạy nghề. Không quản ngại xa gần, bất cứ ở đâu mời là bà đi. Bà Ka Tuyn còn dạy nghề miễn phí cho hàng trăm trẻ em khuyết tật và đồng bào nghèo khắp nơi.

Bà Ka Tuyn nhớ lại: “Năm 2000, nghe tin làng dệt thổ cẩm của dân tộc Ka Tu ở Hội An - Quảng Nam rất cần người dạy nghề, dù trong túi chỉ còn 200.000 đồng vừa đủ đi xe nhưng mình vẫn lập tức khăn gói đến đó ngay.

Nhịn đói hơn một ngày trên xe đò, khi đến nơi mình tưởng đâu sẽ ngã vật xuống, song trước sự háo hức của bà con Ka Tu trong làng dệt, mình quên hết mệt mỏi, đói khát và thức trắng đêm đó để nói chuyện về thổ cẩm với họ”.

Một trong những chuyến đi khó quên trong quá trình truyền dạy nghề dệt thổ cẩm của bà Ka Tuyn là lần ra Quảng Trị. Bà xúc động: “Do bất đồng ngôn ngữ nên muốn dạy, mình phải dệt mẫu trước từng tí một cho bà con làm theo.

Đến khi bà con đã dệt được, họ vui mừng quá nhưng không biết nói cảm ơn làm sao để mình hiểu. Thế là họ ôm mình hôn một cái nếu vui ít, ba cái nếu vui nhiều. Sau này, một người bạn giải thích mình mới hiểu”.

Sau những chuyến rong ruổi truyền dạy nghề, đam mê thổ cẩm của bà Ka Tuyn càng mãnh liệt hơn. Đồng bào các dân tộc ít người ở nhiều nơi có nghề dệt thổ cẩm rất quý mến và tặng bà biệt danh “Cô Tuyn thổ cẩm”.

Trăn trở sáng tạo

Sau mỗi nụ cười, mỗi câu chuyện về thổ cẩm, tôi lại thấy bà Ka Tuyn có nỗi buồn xa xăm nào đó. Gặng hỏi mãi, bà mới bộc bạch: “Làng thổ cẩm  B’Nơr C của mình có truyền thống lâu đời là thế, sản phẩm làm ra độc đáo là thế mà bà con phải mang đi bán dạo như mớ rau, mớ cá ở các khu du lịch. Phải đi bán dạo như thế thì còn thời gian đâu để mà chú trọng nâng cao tay nghề?”.

Mong muốn khôn nguôi của bà Ka Tuyn cũng như bà con làng dệt thổ cẩm là sản phẩm đậm nét văn hóa này cần được cơ quan chức năng có hướng bao tiêu hoặc mang đi giới thiệu, trao đổi. Trước mắt, bà chỉ có cách ngày đêm trăn trở để sáng tạo ra nhiều mẫu mới cho bà con dệt theo. “Trước kia, các sản phẩm thổ cẩm do thiếu sáng tạo nên du khách mua rất ít. Sau này, mình sáng tạo ra các mẫu thổ cẩm mới nên sản phẩm của mình và bà con trong làng bán rất chạy” - bà Ka Tuyn nhận xét.