Nhà văn xuyên Việt đến miền Trung

Khi tôi lái ô tô lên sân bay Đà Nẵng đón nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo từ miền Nam ra chơi, chưa đầy 10 phút sau thì bất ngờ xuất hiện một người đàn ông như Tây ba-lô, mặc quần soóc xanh, đầu chít khăn in hình con cá đẩy xe hành lý đến gần tôi và anh Tạo đang ngồi cà phê gần đó. Tôi nhận ra ngay nhà văn Phạm Ngọc Tiến, người mà tôi đã gặp vài lần ở Hà Nội gần đây. Tôi biết tin trên Facebook, anh vừa hoàn thành chặng đường đầu tiên, đi xe đạp từ Hà Nội vào Đà Nẵng và phải quay về hoàn tất thủ tục nghỉ hưu, trước khi trở lại tiếp tục cuộc hành trình bằng xe đạp địa hình xuyên Việt.

Vui buồn lẫn lộn

Hình như số tôi có duyên nợ gì với các nhà văn xuyên Việt bằng đường bộ từ Bắc vào Nam thì phải. Còn nhớ hồi năm 1993, khi nhà văn Hòa Vang và nhà thơ Nguyễn Lương Ngọc đi bộ từ Hà Nội vào Sài Gòn cũng bất ngờ chung sống với tôi mấy ngày ở Điện Bàn, Quảng Nam và đã để lại nhiều kỷ niệm của thời hậu bao cấp còn lắm khó khăn nhưng đậm đà tình nghĩa. Lần này, gặp nhà văn Phạm Ngọc Tiến chưa biết điều gì sẽ xảy ra trong những ngày anh và nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo dừng chân tại thành phố đáng sống.

Nhà văn Phạm Ngọc Tiến đi xe đạp xuyên Việt đến miền Trung

Từ sân bay Đà Nẵng, sau khi đón nhà văn Thái Bá Lợi, tôi đưa hai anh về thẳng quán Cá Tầm dọc bờ sông Cẩm Lệ của anh Kha, một Việt kiều Nhật Bản mà Phạm Ngọc Tiến đã hẹn trước. Chai rượu ngon anh mang từ Hà Nội vào vừa bày ra thì nhà văn Trần Kỳ Trung từ Hội An lái ô tô cũng đã đến.

Từ phải qua: Nhà văn Phạm Ngọc Tiến, tác giả và nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo. (Ảnh do tác giả cung cấp)

Tôi vốn ít rượu, ít nói nhưng giữa cuộc vui bất ngờ này nên bấm máy gọi ca sĩ Thu Hương, người hát ngọt ngào 2 ca khúc của nhạc sĩ Nguyễn Trọng Tạo, đến quán Cá Tầm, chủ đích là để khoe tiếng hát dân ca ngọt ngào xứ Quảng với ông “Khúc hát sông quê”. Nhưng câu chuyện đạp xe xuyên Việt của Phạm Ngọc Tiến vẫn là đề tài luôn hấp dẫn cho cả cuộc vui.

Dù vui vì bạn bè văn nghệ lâu ngày gặp lại nhưng nỗi buồn trước nhiều biến cố tác động lớn đến đời sống người dân cũng khiến người nghệ sĩ đau lòng. Cứ thi thoảng anh em lại nhắc đến sứ mệnh của nhà văn, những câu chuyện bên lề của các hội nghệ thuật, hầu như tất cả im lìm. Dường như nhà văn đang đứng ngoài cuộc. Một sự im lặng đáng sợ, không mấy người chịu lên tiếng trước những biến cố ấy.

Phạm Ngọc Tiến say sưa, ấm ức nói về bài báo mà anh vừa mới viết xong: “Khi đi qua Hà Tĩnh, tôi ghé vào Kỳ Phương, một phường của thị xã Kỳ Anh chịu trực tiếp hậu quả biển nhiễm độc từ thảm họa Formosa. Khi biết tôi là biên kịch của vài phim chính luận có chút ít sự chú ý như “Đất và Người”, “Chuyện làng Nhô”, người dân đã hỏi thẳng:

- Tại sao ông không làm phim về biển độc? Phải có những bộ phim nói về chúng tôi chứ? Nếu các anh không nói ra thì ai nói về đời sống chúng tôi? Nhà văn các anh đang ở đâu?

Một sự im lặng xấu hổ đến mức tủi nhục”.

Tôi thì nghĩ khác mà không dám nói ra với Phạm Ngọc Tiến trong bàn rượu này. Đúng là có đi, đến, ở lại, chia sẻ, mới thấu hiểu người dân ở từng vùng đất. Họ có bao nhiêu nỗi niềm, bao nhiêu nỗi khổ mà nếu nhà văn chỉ ngồi ở nhà sẽ không thể nào cảm nhận được hết. Nhưng liệu đến và đi xuyên Việt như Phạm Ngọc Tiến rồi anh có dám viết, dám làm phim về nỗi khổ của người dân tại một số nơi; về một thứ bạo lực, bè phái đang lộng hành ở một bộ phận cán bộ hiện nay? Các anh là những người đang sống và làm việc ngay giữa thủ phủ với biết bao nhiêu chuyện đáng nói nhưng liệu có nhà văn nào đủ dũng cảm để phơi bày ra trong tác phẩm của mình?

Thành phố đáng sống?

Đêm hôm sau, chúng tôi được ông chủ Resort Melia Đà Nẵng mời ăn tối. Nhà văn Phạm Ngọc Tiến, nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo và tôi đến đây khi trời chiều vừa sụp xuống. Biển đúng tuần trăng thật đẹp. Chúng tôi ngồi ở quầy bar sát biển. Trăng sáng, biển lấp lóa dát bạc, sóng rì rầm như giãi bày, như tâm sự, không khí nhuốm sự ảo huyền thật cảm xúc.

Rượu ngon, cụng vào đêm. Và câu chuyện về biển Hà Tĩnh chiều hôm qua đã theo chiếc xe đạp của gã đàn ông 60 tuổi tấp vào bờ Mỹ Khê, Đà Nẵng: “Hôm đi dọc biển Nhật Lệ mới thấm nỗi đau biển chết thế nào. Cả bãi biển nổi tiếng dài mấy cây số trước đó mùa nào cũng nghẹt khách giờ giữa hạ tiêu điều như một nơi hoang hóa. Quảng Bình có lẽ là tỉnh thiệt hại nhiều nhất với sự oan gia đầy ẩn ức. Đoàn Quảng Bình trong kỳ họp đầu của Quốc hội khóa XIV đã lên tiếng rất mạnh mẽ, được dư luận hoan nghênh; còn đoàn Hà Tĩnh thì im lặng…”.

Nhà văn Phạm Ngọc Tiến bỗng nhiên trầm hẳn xuống, im lìm dần: “Tôi cũng chẳng muốn nói nhiều đến Formosa nữa nhưng vì đang ngồi ở biển nên không thể không nhắc đến thôi”.

Hôm sau, nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo có kế hoạch ra Huế, gặp gỡ giao lưu với nhà thơ Du Tử Lê từ Mỹ về do Tạp chí Sông Hương đứng ra tổ chức. Phạm Ngọc Tiến cũng lên đường vào Nam. Trưa nay, ông chủ Rersort Melia Đà Nẵng đãi bữa chia tay ở Temple ngay cạnh bãi tắm số 3 tại Mỹ Khê, rất vui khi có nhạc sĩ Đình Thậm, nhà thơ Võ Kim Ngân, ca sĩ Thu Hương và ca sĩ Ngọc Lan ở Hà Nội mới vào. Thế là bia bọt, ca hát tưng bừng với biển.

Cánh khách người Hàn Quốc có vẻ sành nhạc nghe rất chăm chú, vỗ tay liên tục. Trước khi về, họ còn đến xin chụp ảnh với các ca sĩ. Nhà văn Phạm Ngọc Tiến nói vui với nhạc sĩ Đình Thậm: Nghề nhạc ngó thế mà hay hơn văn nhiều. Văn im lìm cặm cụi bao nhiêu thì nhạc tưng bừng náo nhiệt bấy nhiêu! Nói cho vui thôi, chứ so sánh vậy có mà so cả đời.

Mấy người khách Hàn Quốc vừa đi, nhà văn Phạm Ngọc Tiến nhìn xa xăm, gật gù nói với tôi: “Biển Đà Nẵng đẹp, yên bình, một không gian thơ mộng, còn “đáng sống” hay chưa chắc còn phải chờ thôi. Ít ra, thành phố này cũng đã thu hút và hấp dẫn du khách hơn nhiều nơi khác, đó là điều đáng mừng. Nhưng Đà Nẵng cũng đã phá nát không ít các giá trị văn hóa, kiến trúc đô thị mà mấy ngày vừa qua tôi nghe dân người ta nói nhiều”. Từ hôm qua đến giờ, tôi mới nghe nhà văn xuyên Việt nói về thành phố này.

Khó có thể nói hết, cảm nhận hết về những vùng đất mà nhà văn đã đi qua nhưng ít ra, đi cũng để ngắm nhìn và lắng nghe những câu chuyện cuộc đời suốt dọc dài đất nước. Đi để cùng buồn vui, thậm chí là đau chung với những nỗi đau của người dân. Và, đi cũng là để gặp lại những ký ức đã qua, gặp lại thời thanh xuân tươi đẹp hành quân ra chiến trường, gặp lại những kỷ niệm về các vùng đất mà trong suốt cuộc đời đã nhiều lần đến và viết. Phạm Ngọc Tiến tâm sự buồn buồn với tôi trong phút chia tay...