Những “xóm nhà giàu” ngày ấy...

Chủ tịch UBND xã Trí Phải, huyện Thới Bình, Cà Mau, ông Lương Vinh Quang, có trí nhớ kỳ lạ, nói chuyện sản xuất thao thao không cần giở sổ sách. Nhắc đến vụ phá mía nuôi tôm, ông Quang giận dữ: “Vùng này chuyên trồng mía, đâu có ai cho nuôi tôm. Nhưng cuối năm 2005, khi đi điều tra 3.318 ha đất trồng mía, lúa của xã thì có tới hơn 1.200 ha đã biến thành vuông tôm”.

Nghèo vì nuôi tôm quảng canh

Trí Phải là một trong những xã điển hình nuôi tôm quảng canh nhưng nghèo mạt của tỉnh Cà Mau. Sau 5 năm phá mía nuôi tôm, hiện nay dân xã Trí Phải nợ các ngân hàng... 60 tỉ đồng, đó là chưa kể những khoản nợ từ các nguồn quỹ của đoàn thể trong khi ngân sách xã thu mỗi năm chưa được 1,2 tỉ đồng. Ông La Trung Trực, Phó Chủ tịch Ủy ban MTTQ xã, ngán ngẩm: “ Ở xã này 10 nhà như một. Đêm đặt lú (một dụng cụ bắt tôm) xuống vuông, sáng bắt được vài ký tôm mang ra chợ bán được vài trăm ngàn đồng là ăn xài, mua sắm xả láng. Mới nhìn vào tưởng mức sống họ cao nhưng thực tế nợ gốc không thể thanh toán nổi”. Không riêng gì Trí Phải mà ở bất kỳ đâu trên bán đảo Cà Mau, nơi nào có nuôi tôm quảng canh là nơi đó có cảnh sáng sáng những anh “hai tôm” bán tôm nhậu xả láng trong khi nợ ngân hàng còn nguyên không trả được một đồng. Ở ấp 6, xã Trí Phải, nhiều nông dân ngồi buồn hiu chờ thời bên những đầm tôm nuôi quảng canh, nơi cách đây mấy năm còn là ruộng mía. Kéo mấy chiếc lú đặt dưới đầm lên nhưng không có con tôm nào, ông Nguyễn Út Lớn cười méo xẹo: “Ba năm nay tôm thất quá, nợ ngân hàng có 20 triệu đồng mà trả không nổi”. Ông Út Lớn và những người dân ấp 6 than, vừa rồi họ muốn phá vuông tôm lên liếp trồng mía trở lại nhưng khi hỏi các nhà khoa học mới biết: Phải mất ít nhất 3 năm mới có thể tẩy rửa phần nào đất nhiễm mặn để khôi phục nghề trồng mía. Ai nấy đều lưỡng lự không biết tính sao bởi hiện nay nợ quá hạn chưa trả được, ngân hàng không tiếp tục cho vay vốn khôi phục nghề trồng mía và trong 3 năm chờ cải tạo đất nếu không có kế sinh nhai thì... đói là cái chắc.

Mạt vì nuôi tôm công nghiệp

Những ngày ở Cà Mau, Sóc Trăng, Bạc Liêu chúng tôi nghe kể khá nhiều về những “xóm nhà giàu” nay đang nghèo mạt vì con tôm. Sóc Trăng có Gia Hòa, Hòa Tú (huyện Mỹ Xuyên); Cà Mau có Tân Duyệt, Thanh Tùng (huyện Đầm Dơi), Tân Hải (huyện Phú Tân), Lương Thế Trân (huyện Cái Nước); Bạc Liêu có Vĩnh Hậu, Vĩnh Mỹ (huyện Hòa Bình)... Danh sách những “xóm nhà giàu” ngày xưa giờ lâm cảnh túng bấn hoang tàn, thanh niên trai tráng bỏ quê tha phương cầu thực khắp nơi ngày càng dài ra. Nhưng chung quy lại thì hầu như cư dân những xóm này đều được các ngân hàng phong danh hiệu “chúa Chổm”. Nhiều nơi như xã Tân Hải thu ngân sách hàng năm chỉ khoảng 400 triệu đồng nhưng dân trong xã nợ ngân hàng đến 22 tỉ đồng vì nuôi tôm; dân Vĩnh Hậu A ( Hòa Bình, Bạc Liêu) nợ đến 57 tỉ đồng, trong đó có hơn 14 tỉ đồng khó thu hồi...

Hôm vào ấp Vĩnh Thành, xã Vĩnh Mỹ A ( Hòa Bình, Bạc Liêu), chúng tôi được UBND xã giới thiệu nơi đây ngày xưa là xóm nhà giàu, đời sống khá sung túc dù chỉ làm lúa mỗi năm một vụ kết hợp trồng rẫy, chăn nuôi. Nhưng bây giờ, con đường bê tông từ UBND xã vào ấp dài chừng 5 km bể nát mà trưởng ấp Phạm Văn Tâm nói rằng phải chờ UBND xã cấp kinh phí sửa chữa vì không thể vận động dân đóng góp. Sau 5 năm nuôi tôm công nghiệp, dân xã Vĩnh Mỹ A trở nên nổi tiếng toàn tỉnh Bạc Liêu vì nợ ngân hàng hơn 46 tỉ đồng và 167 hộ dân ở ấp Vĩnh Thành nợ 3,6 tỉ đồng, chưa ai trả được đồng nào. Lúc đi cùng ông Tâm vào xóm, tôi ngạc nhiên vì chỉ gặp người già và trẻ em nhưng nhà nào cũng vội vàng khép cửa khi thấy khách lạ. Hóa ra, ai cũng tưởng trưởng ấp Tâm dẫn người của ngân hàng đi đòi nợ nên tránh mặt. Ông Tâm và tôi đến nhà bà Nguyễn Thị Nam, đang nợ hơn 300 triệu đồng vì nuôi 8 ha tôm, trong đó có 220 triệu đồng nợ ngân hàng. Vừa bước chân vào nhà (căn nhà trống hoác, gom hết mọi tài sản trong nhà bán chắc cũng chưa đến 1 triệu đồng), chúng tôi thoáng thấy bà Nam tái xanh mặt mày. Dẫn tôi ra xem vuông tôm, bà Nam vừa đi vừa khóc tấm tức, nói rằng bà cũng muốn trả hết nợ cho ngân hàng nhưng mấy năm nay tôm giống thả bao nhiêu chết hết bấy nhiêu, bây giờ đầm tôm của bà đang bỏ hoang. Mấy ngày Tết vừa rồi bà cùng các con phải bồng bế nhau chạy về quê ngoại ở Cây Gừa (huyện Đông Hải) để trốn nợ. Trưởng ấp Tâm không giấu sự thất vọng: “Hồi trồng lúa chưa năm nào bi đát như vầy. Nuôi tôm mới có mấy năm mà nhà nào cũng nợ ngập đầu, chạy gạo ăn từng bữa, hơn 80 % thanhniên trai tráng trong ấp phải trôi dạt lên Cần Thơ, TPHCM làm thuê làm mướn kiếm sống. Nuôi tôm công nghiệp siêu lợi nhuận đâu chẵng thấy, chỉ toàn là thấy siêu...rủi ro"