Ninh Thuận đang bị hoang mạc hóa

Ninh Thuận là nơi lượng mưa rơi xuống chỉ bằng một nửa lượng nước bốc hơi bay lên. Môi trường Ninh Thuận đang trong quá trình hoang mạc hóa. Mưa rơi xuống, không có thảm thực vật nên nước trôi ào đi gây nên lũ quét rất đáng sợ. Hết mưa là mặt đất khô khốc. Mực nước ngầm đang thấp xuống đến mức báo động. Ở vùng cát trước đây chừng 5 năm là 3 m, bây giờ đã hạ xuống 7 m mới có nước, vùng Ninh Phước là 12 m, vùng núi ở huyện Bác Ái là dưới 20 m.

Nếu như ở các nơi khác trên cả nước, khi nói đến vấn đề môi trường thường người ta nghĩ ngay đến chuyện trồng cây phục hồi rừng đầu nguồn, thế nhưng ở Ninh Thuận chuyện đó rất khó thực hiện, nếu không nói là không thể, vì cái nắng cực kỳ gay gắt. Thảm thực vật bản địa của Ninh Thuận cũng chỉ là những bụi keo gai, xương rồng điển hình của vùng hoang mạc, khả năng tạo thành thảm rừng cũng như giữ nước cải tạo môi trường diễn ra rất chậm.

Dòng nước duy nhất của cả tỉnh Ninh Thuận là sông Cái xuất phát từ thủy điện Đa Nhim cũng chỉ đủ cung cấp cho vài xã phía Bắc. Hồ Tân Giang, một công trình thủy lợi với sức chứa 14 triệu m3, đủ nước tưới cho 3.000 ha (1/7 diện tích đất nông nghiệp của tỉnh Ninh Thuận) xây dựng từ hồi 1994 đến nay, sẵn sàng tích nước trước từ mùa mưa 2001, nhưng từ đó đến nay nước vẫn chưa lên đến mực cao nhất. Bây giờ thì đang xấp xỉ ở mực nước chết.

Xuyên lòng đất tìm nguồn nước

Nguồn nước duy nhất mà người dân các xã phía Nam tỉnh Ninh Thuận đang dùng hiện nay chủ yếu là các giếng đào, không giếng nào cạn hơn 10 m. Vấn đề các nhà môi trường đang báo động là hầu hết các giếng đều bị nhiễm mặn - một dấu hiệu khác của quá trình hoang mạc hóa.

Cho nên công việc của người đào giếng mỗi khi bắt đầu đều có cảm giác như bắt đầu đi tìm kho báu, may mắn lắm thì có được nước ngọt. Rất nhiều trường hợp hai giếng cạnh nhau nhưng một mặn, một ngọt. Vì vậy đi gánh được đôi thùng nước ngọt về dùng là chặng đường dài có nơi đến năm, ba cây số. Ngoại trừ vùng cát dễ có nước, dễ đào phần lớn dân cư sống trên vùng đất gò đồi, công cụ đào chủ yếu là búa và nẻ. Bóc đi từng lớp một, mỗi lớp vài phân, mà không giếng nào cạn hơn 12 m. Nhìn người thợ đào giếng ở Ninh Thuận chúng ta mới hiểu hết thế nào là đức kiên nhẫn, sự nhẫn nại. Cứ như là họ sẽ đào xuyên qua trái đất vậy.

Một dự án lãng mạn: 10 hồ chứa nước liên hoàn

Ông Trần Văn Mỹ, Phó Giám đốc Sở NN&PTNT tỉnh Ninh Thuận, cho biết: “Tháng 3 vừa qua chúng tôi đã khởi công xây dựng hồ chứa nước Sông Trâu, kinh phí 160 tỉ đồng, nhưng cho đến khi đưa vào sử dụng cộng với sông Cái và hồ chứa nước Tân Giang, cũng chưa đáp ứng đủ một nửa nhu cầu sinh hoạt và tưới tiêu của toàn tỉnh”.

Trước những đặc điểm môi trường và khí tượng ấy, để đối phó với tình hình và qua khảo sát của các nhà chuyên môn, Ninh Thuận có thể xây dựng hơn 10 hồ chứa nước liên hoàn, có sức chứa từ nhỏ đến trung bình, có hệ thống kênh điều tiết nước trên toàn tỉnh. Hệ thống hồ chứa nước này chủ yếu tích nước từ các hẻm núi. Đây là lượng nước của các cơn lũ vẫn thường xảy ra vào mùa mưa hàng năm, nước sẽ được tích lại rồi cung cấp theo hệ thống kênh trên toàn tỉnh.

Thật khó mà nói hết ý nghĩa cũng như giá trị mà hệ thống thủy lợi đang được phác thảo này sẽ đem lại cho tỉnh Ninh Thuận. Một dự án hết sức lãng mạn nhưng cũng rất thiết thực. Tổng kinh phí dự kiến lên đến trên 1.200 tỉ đồng, cần một sự quyết tâm và nhiệt tình của lãnh đạo các ngành từ tỉnh đến trung ương để cứu lấy vùng đất nắng hạn quanh năm, biến nó thành vùng đất hứa, với những sản phẩm độc đáo nổi tiếng cả nước như nho, hành, tỏi, cây bông, cừu, bò, dê...