“Quên” dân sự trong án tham nhũng

Phát biểu tại Hội nghị Triển khai công tác TAND 2 cấp TP HCM năm 2016 diễn ra sáng 20-2, bà Ung Thị Xuân Hương, Chánh án TAND TP HCM, cho biết năm 2015, 2 cấp tòa án thụ lý 57.016 vụ án các loại, giải quyết 54.563 vụ (đạt tỉ lệ gần 96%). “Công tác giải quyết, xét xử có chuyển biến tích cực. Tuy nhiên, tòa án 2 cấp của TP chưa khắc phục triệt để tình trạng án quá hạn, tạm đình chỉ” - bà Hương nhìn nhận.

Thẩm phán quá tải

Cụ thể, số án tạm đình chỉ trong năm 2015 là 3.697 vụ. Trong đó, TAND TP có 874 vụ; tòa quận, huyện là 2.832 vụ. Ngoài ra, tòa án 2 cấp đã đưa ra giải quyết 2.581 vụ án quá hạn từ năm trước.

TAND TP HCM xét xử các bị cáo trong vụ án tham nhũng ở Công ty Cho thuê tài chính II

Bà Hương cho rằng tồn tại trên bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân. Đặc biệt, nhiều vụ tranh chấp có tính chất ngày càng phức tạp trong khi số lượng cán bộ, thẩm phán chưa đủ để đáp ứng yêu cầu công việc. Hiện bình quân 1 thẩm phán phải giải quyết 8 vụ/tháng, vượt 4 vụ/tháng so với định mức TAND Tối cao đề ra. Thậm chí, mỗi thẩm phán ở một vài đơn vị phải giải quyết từ 17 - 25 vụ/tháng. Chưa kể, không ít cơ quan, tổ chức không làm hết trách nhiệm khi phối hợp công tác; một số thẩm phán còn hạn chế năng lực, chuyên môn, bản lĩnh.

Đúc kết thực tiễn từ cơ sở, bà Hà Thị Thanh - Phó Chánh án TAND huyện Củ Chi, TP HCM - chia sẻ do đặc thù địa bàn trải dài nên công tác xác minh, tống đạt văn bản tố tụng tốn nhiều thời gian. Phần lớn tranh chấp dân sự có nhiều người tham gia tố tụng; không ít đương sự không hợp tác, chống đối nhằm kéo dài thời gian... Nhìn rõ bất cập trên, TAND huyện phân chia rõ trách nhiệm của từng lãnh đạo để kịp thời giám sát, đôn đốc cán bộ, xử lý vướng mắc phát sinh. Nhờ vậy, đến nay TAND huyện Củ Chi không còn án quá hạn; số vụ việc dân sự đang tạm đình chỉ là 405 vụ.

Kê biên tràn lan

Tòa Hình sự - TAND TP thống kê 10 năm qua, nơi đây thụ lý 169 vụ án tham nhũng với 851 bị cáo; đưa ra xét xử 117 vụ. Riêng năm 2015, có 81 bị cáo ra trước vành móng ngựa vì liên quan đến 20 vụ tham nhũng. Cơ bản, lượng vụ án hình sự sơ thẩm thuộc thẩm quyền thụ lý của TP liên quan đến tham nhũng không thay đổi đáng kể nhưng số bị cáo ra tòa tăng mạnh. Trong đó, tỉ lệ bị cáo bị truy tố về tội “Tham ô tài sản” chiếm gần 70%.

Đối với vụ án tham nhũng quy mô lớn, cơ quan điều tra chưa chú trọng đến phần dân sự (kê biên tài sản, khắc phục hậu quả…) và biện pháp tư pháp (tịch thu vật, tiền trực tiếp liên quan đến tội phạm…). Thiếu sót này dẫn đến tình trạng kê biên tràn lan, không đầy đủ, thiếu căn cứ pháp luật. Do vậy, tòa án gặp khó khăn trong khâu xác minh, làm rõ và xử lý dân sự trong vụ án tham nhũng; cũng như xem xét, quyết định tịch thu, sung quỹ nhà nước tài sản do bị cáo phạm tội mà có.

Nhằm kiểm soát, bài trừ loại tội phạm nói trên, tòa hình sự đưa ra nhiều kiến nghị, như: hủy bỏ quy định ủy thác đầu tư vốn đối với các tổ chức, các cá nhân; yêu cầu các ngân hàng có cơ chế giám sát chặt chẽ quy định về cho vay, thẩm quyền của các cấp quản lý… Ngoài ra, trong một số trường hợp cụ thể, cơ quan xét xử ra quyết định khởi tố vụ án tham nhũng sau khi xét xử xong vụ án kinh tế, ngân hàng. Khi phát hiện dấu hiệu tội phạm tham nhũng trong quá trình xét xử, HĐXX kịp thời đưa ra kiến nghị xem xét hành vi và trách nhiệm hình sự hoặc khởi tố cá nhân có liên quan.