Rác dân lập phải liên kết

* Phóng viên: Được biết ENDA Việt Nam đang triển khai dự án “Tăng cường hòa nhập và tiếp cận an sinh xã hội cho người thu gom rác dân lập (TGRDL) tại TPHCM”. Phần lớn người TGRDL thuộc hộ nghèo hoặc cận nghèo, tại sao ENDA không hỗ trợ họ nâng cao thu nhập, thưa bà?

- Bà Đỗ Thị Thanh Huyền: Dự án được ENDA Việt Nam (tổ chức phi chính phủ hành động vì môi trường và phát triển các nước thứ ba) triển khai từ tháng 2 đến tháng 12- 2013 tại 7 quận  (4, 5, 6, 10, 11, Bình Thạnh và Gò Vấp), dự  kiến có khoảng 700 người làm nghề TGRDL được hưởng lợi. Tổng kinh phí thực hiện dự án khoảng 5,4 tỉ đồng, do Ủy ban châu Âu (EC) tài trợ.

Một cuộc khảo sát do ENDA Việt Nam tiến hành năm 2012 cho thấy lực lượng TGRDL làm việc trong môi trường ô nhiễm và rủi ro nghề nghiệp cao nhưng điều kiện an sinh xã hội không bảo đảm. Vì vậy, ENDA tập trung hỗ trợ họ từng bước bảo đảm an sinh xã hội như một nền tảng cho việc cải thiện thu nhập, nôm na là có bảo đảm sức khỏe mới làm tốt công việc. Tuy vậy, trong dự án cũng có một phần  hỗ trợ lực lượng này cải thiện thu nhập.

Một buổi sinh hoạt nhóm của lực lượng thu gom rác dân lập quận 6,
nằm trong dự án của ENDA Việt Nam. (Ảnh do ENDA Việt Nam cung cấp)

* Dự án sẽ hỗ trợ cho họ ở những khía cạnh nào, thưa bà?

- Thứ nhất,  giúp họ cải thiện điều kiện làm việc, giảm thiểu các yếu tố có nguy cơ đến sức khỏe. ENDA sẽ nghiên cứu, thu thập về điều kiện làm việc, cơ hội tiếp cận các dịch vụ an sinh xã hội của người thu gom rác, từ đó chia sẻ cho họ những cách làm hay. Thứ  hai, cải thiện khả năng tiếp cận hệ thống bảo hiểm và dịch vụ sức khỏe cho người TGRDL tại TPHCM. Khảo sát năm 2012 cho thấy 94,7% lực lượng TGRDL không tham gia BHXH và 82,7% không tham gia BHYT. Phần lớn người không tham gia BHXH trả lời không có tiền. Đáng lưu ý, đến 24,2% không biết đến loại bảo hiểm này. Về BHYT, có 4 nguyên nhân khiến họ không tham gia là không có đăng ký tạm trú tại nơi ở trọ, không biết mua như thế nào, không có tiền để mua và thấy không cần thiết. Cũng phải nói rõ là ENDA sẽ không mua bảo hiểm hay đồ bảo hộ lao động… cho họ (trừ một số trường hợp hộ nghèo, khó khăn) mà sẽ giúp họ tháo gỡ những khó khăn về quy định, giúp họ tiếp cận được với hệ thống bảo hiểm. Thứ ba, dự án sẽ hỗ trợ các tổ chức người TGRDL (tổ nhóm tự quản, nghiệp đoàn, HTX…) tăng cường khả năng tham gia cung cấp dịch vụ và kinh doanh trong hệ thống quản lý chất thải rắn tại TPHCM. Ở mục tiêu này, bên cạnh việc tăng cường năng lực về quản lý, tổ chức, kỹ thuật … cho các nhóm,  ENDA còn giúp họ xác định nguồn vật liệu tái chế ổn định, hợp pháp, an toàn nhằm tạo điều kiện tăng nguồn thu nhập cũng như bảo vệ môi trường.

Bên cạnh đó, dự án  cũng tham gia hỗ trợ và đóng góp  việc hoàn thiện để chỉnh sửa và bổ sung quy định hiện hành của TP (như chuyển đổi phương tiện thu gom, phí xử lý chất thải rắn...) phù hợp hơn.

* Thời gian thực hiện dự án chỉ kéo dài 1 năm, liệu có hỗ trợ được 700 người?

- ENDA không hỗ trợ cá nhân người thu gom rác mà hỗ trợ các tổ chức như nhóm tự quản, tổ hợp tác, HTX hay nghiệp đoàn. Chúng tôi vận động những cá nhân hợp tác và kết nối với nhau để hình thành các hình thức tổ chức phù hợp với nhu cầu của họ. Ban đầu, ENDA sẽ  chú trọng hỗ trợ thật hiệu quả cho 1-2  mô hình thí điểm  làm cơ sở chứng minh, thuyết phục, sau đó những mô hình thí điểm  này sẽ cùng ENDA hỗ trợ lực lượng còn lại.

Thực ra, ENDA đang nỗ lực tìm kiếm các nhà tài trợ khác để thực hiện  dự án trong những năm tiếp theo. Vì mục tiêu của chúng tôi không chỉ dừng ở việc cải thiện điều kiện an sinh xã hội mà chính là hỗ trợ lực lượng rác dân lập có thể liên kết, thành các hình thức tổ chức như HTX hay doanh nghiệp… bền vững để duy trì hoạt động của họ.