Giáo sư Ngô Bảo Châu là một tài năng hiếm có của toán học thế giới nhưng nếu biết được quá trình rèn luyện, tự đào tạo của anh mới thấy được việc anh đoạt giải Fields không quá bất ngờ.
Giữ giấy nháp học trò
PGS-TS Vũ Đình Hòa, Chủ nhiệm Bộ môn Khoa học máy tính, Khoa Công nghệ Thông tin Trường ĐH Sư phạm Hà Nội, có một thời gian dài là “gia sư” của Ngô Bảo Châu. Ông còn lưu giữ tất cả những cuốn vở ghi chép từ năm lớp 10, 11 của Ngô Bảo Châu.
Thậm chí cả giấy nháp của cậu học trò xuất sắc cũng được TS Hòa giữ gìn cẩn thận. Gần 30 năm dạy học, chưa học trò nào khiến TS Hòa phải làm công việc kỳ lạ ấy. Ông nói: “Tôi chỉ giữ lại vở bài tập của riêng Ngô Bảo Châu không phải vì tình cảm đặc biệt gì với Châu mà đơn giản những ghi chép của Châu thực sự có giá trị”.
 PGS-TS Vũ Đình Hòa vẫn còn lưu giữ vở bài tập của học trò Ngô Bảo Châu từ hơn 20 năm nay |
PGS-TS Vũ Đình Hòa là một chuyên gia đào tạo những học sinh đi thi Olympic toán quốc tế. Ông cùng với GS-TSKH Lê Tuấn Hoa, một người thầy khác của Ngô Bảo Châu, ở trong đội tuyển đầu tiên của VN đi thi Olympic toán quốc tế năm 1974.
Riêng với Ngô Bảo Châu, ông có quãng thời gian gần gũi đặc biệt khi Châu thi vào khối chuyên toán Trường ĐH Khoa học Tự nhiên rồi sau đó là hai kỳ thi Olympic toán quốc tế năm 1988, 1989 mà Châu giành HCV.
Thầy Vũ Đình Hòa nhận xét: “Tôi gặp Ngô Bảo Châu do đã quen với anh Cẩn, chị Hiền - bố mẹ Châu - từ trước. Anh Cẩn nói có đứa con trai học giỏi toán và muốn nhờ tôi nâng cao thêm cho cháu. Thực ra, khi tôi gặp Châu, cậu ấy đã là “số một” trong số những học sinh chuyên toán cùng thời”.
Từ cuối những năm 1980 đến nay, TS Hòa vẫn thường xuyên gần gũi với các thế hệ học sinh giỏi đi thi Olympic các môn khoa học tự nhiên nhưng ông khẳng định: “Chưa ai tạo cho tôi cảm giác yên tâm tuyệt đối như Ngô Bảo Châu.
Trước một bài toán hóc búa nào đó, tôi tin Châu có thể tự xoay xở để đi đến đáp án chính xác mà không cần sự hướng dẫn của thầy. Rất ít bài Châu bó tay, dù lần đầu tiên gặp và nếu bài nào cậu ấy bó tay thì chính tôi cũng rất khó tìm ra đáp án”.
Người học trò luôn vượt thầy
Không phải khi du học hay làm việc ở Pháp rồi sau đó đến Mỹ nghiên cứu, giảng dạy Ngô Bảo Châu mới dấn thân vào con đường nghiên cứu toán học. Anh đã từng say sưa nghiên cứu ngay từ khi còn là một học sinh trung học.
PGS-TS Trần Lưu Vân Hiền, mẹ Ngô Bảo Châu, kể: “Từ năm lớp 9 lên lớp 10, Châu đã bắt đầu đọc rất nhiều sách toán nước ngoài, có cả sách tiếng Nga và tiếng Anh”.
Thói quen tự đọc sách và tự học của Ngô Bảo Châu không chỉ dừng lại ở việc lướt qua rồi để đó. Ông đọc và ghi chép lại tất cả những gì thu nạp được. Có những cuốn sách toán nước ngoài mà năm lớp 10-11 Châu đã đọc rồi dịch lại hoàn toàn.
“Ngay cả nhiều thầy giáo và bản thân tôi cũng không rèn luyện được thói quen tỉ mỉ như Châu. Nó còn chứng tỏ Châu là người rất say mê toán học và có thể “làm chuyện lớn” trong việc nghiên cứu”- thầy Vũ Đình Hòa kể.
Những năm Ngô Bảo Châu học lớp 10-11, TS Vũ Đình Hòa đã gọi cậu học trò của mình là “nhà toán học nhỏ” bởi khả năng tự học, tự nghiên cứu hiếm có.
Nhưng bà Hiền lại khẳng định: “Châu may mắn vì gặp được những người thầy giỏi và đều là những nhà toán học thật sự”. Các thầy Tôn Thất Thân, Lê Tuấn Hoa, Vũ Đình Hòa... đã giúp Châu tiếp cận được những vấn đề hóc búa nhất của toán học khi còn là một cậu học sinh nhỏ tuổi.
Những năm tháng du học ở Paris (Pháp), Ngô Bảo Châu cũng được sự giúp đỡ của những giáo sư giỏi nhất trong ngành toán.
Là người luôn theo sát từng bước đường phát triển của Châu, TS Hòa nhận xét: “Tôi có cảm giác Châu luôn được quý nhân phù trợ nhưng thực sự là tôi rất nể sức làm việc, nghiên cứu của Châu. Ngô Bảo Châu cũng là người rất dũng cảm khi đi vào lĩnh vực Langlands mới mẻ nhưng đầy thử thách. Nếu Ngô Bảo Châu chọn một hướng nghiên cứu mang tính truyền thống thì chưa chắc thành tựu đã rực rỡ như thế”.
Năm 2004, Ngô Bảo Châu và người thầy ở Pháp, giáo sư Gerard Laumon, đã giải quyết được một trường hợp trong “Bổ đề cơ bản” chương trình Langlands. Nhờ đó hai người đã giành được giải thưởng toán học Clay.
Nếu chỉ dừng lại ở đó thì công trình của Ngô Bảo Châu cũng đã là một thành quả xuất sắc của một nhà toán học VN. Nhưng Ngô Bảo Châu không bằng lòng với những gì đã chinh phục được, ông đi đến tận cùng của vấn đề. Kết quả là một lần nữa, Ngô Bảo Châu vượt qua thầy mình khi năm 2009, ông giải quyết được toàn bộ “Bổ đề cơ bản” chương trình Langlands - “bài toán” hóc búa đã tồn tại suốt 30 năm qua mà chưa nhà toán học nào giải được.
|
PGS-TS Trần Lưu Vân Hiền, mẹ Ngô Bảo Châu: Với Châu, làm toán là hạnh phúc
“Ngô Bảo Châu một lần kể với tôi câu chuyện này và tôi đã khóc. Đó là khi Châu sắp hoàn thành luận án tiến sĩ, trong lúc đánh máy Châu phát hiện một chi tiết nhỏ chưa chính xác trong quá trình nghiên cứu.
Thực ra, Châu có thể bỏ qua chuyện này vì người chấm điểm cũng rất khó phát hiện nhưng Châu xác định nếu làm thế tức là mọi thứ nó xây dựng đều sẽ sụp đổ.
Lần ấy, Châu thức trắng đêm để “vá” lại lỗ hổng trong quá trình xây dựng giả thuyết cũng như chứng minh.
Những năm tháng ở Pháp, Châu say mê nghiên cứu mà đôi khi quên chính bản thân mình. Khi đó Châu chưa hẳn được trả lương cao, chưa hẳn có cơ ngơi khang trang, thậm chí còn phải ở nhờ trên một gác xép do vị giáo sư già hướng dẫn sắp xếp.
Nhưng Châu không mấy để tâm đến chuyện đó. Với Châu được làm toán là một hạnh phúc và có thể quên đi mọi nhọc nhằn khi làm toán”.
Con bà đã trở thành một nhà toán học tầm cỡ thế giới nhưng bà vẫn thương cậu con trai “làm toán đến bạc cả tóc”.
P.Ngọc ghi |
Kỳ tới: Vì sao tôi chọn toán học?
và quét mã QR
Bình luận (0)