Tạo sức bật cho 7 chương trình đột phá

Bài 1: BỐN ƯU TIÊN CHỈNH TRANG ĐÔ THỊ

Từ nay đến năm 2020, nếu TP HCM thực hiện tốt các giải pháp dưới đây thì có thể sẽ gặt hái thành công lớn trong nhiệm vụ chỉnh trang và phát triển đô thị.

“Chỉnh trang và phát triển đô thị” là một trong 7 chương trình đột phá của TP HCM nên nó có mối liên hệ trực tiếp với các chương trình khác.

Không làm dàn trải

Để thực hiện chương trình này, cần giải quyết hai vấn đề lớn là lựa chọn mục tiêu ưu tiên và giải pháp thực tế.

Lập lại trật tự vỉa hè, lòng lề đường là một trong những hoạt động chỉnh trang đô thị. Ảnh: HOÀNG TRIỀU

Chỉnh trang và phát triển TP đến năm 2020 thực chất là nâng cấp, hiện đại hóa hạ tầng kỹ thuật đô thị gồm khối lượng công việc rất lớn và cần ngân sách rất lớn. Tuy nhiên, tỉ lệ ngân sách mà TP được giữ lại ít hơn trước đây, do đó sẽ không thể dàn trải nhiều mục tiêu mà phải lựa chọn một số lĩnh vực then chốt để ưu tiên thực hiện.

Nếu xét theo tiêu chí ảnh hưởng trực tiếp và nhiều nhất đến đời sống nhân dân và văn minh đô thị thì những lĩnh vực ưu tiên cần chỉnh trang cấp bách gồm: xây lại các chung cư có nguy cơ sụp đổ, hạ tầng kỹ thuật giao thông, hệ thống thoát nước, thu gom và xử lý các loại rác thải… Ngoài ra còn nhiều lĩnh vực khác cần phải chỉnh trang như công viên, cây xanh, mỹ quan đô thị, chiếu sáng…; chưa quá cấp bách thì có thể đầu tư mức độ thấp hơn.

Các giải pháp cụ thể

Vì sao dành ưu tiên thứ nhất cho việc xây dựng lại một số chung cư có nguy cơ sụp đổ trong khi nó chưa gây bức xúc lớn như kẹt xe, ngập nước? Vì tính bất ngờ rất cao do rất khó tiên liệu và nếu xảy ra, gây thiệt hại về người thì việc khắc phục hậu quả sẽ rất khó khăn, hệ quả xã hội cũng sẽ rất lớn. Giải pháp cho vấn đề này là: Khảo sát chính xác những chung cư có nguy cơ cao nhất, xây dựng phương án di dời, TP có thể mua lại một số căn hộ nếu người dân bán, khuyến khích các nhà đầu tư địa ốc bằng giảm thuế, lãi suất ngân hàng hoặc hỗ trợ một phần vốn ban đầu.

Ưu tiên thứ hai là chỉnh trang hạ tầng kỹ thuật giao thông gồm 3 vấn đề thiết thực hàng đầu: Một là, tăng diện tích dành cho giao thông; hai là, nâng cấp công nghệ điều phối, kiểm soát giao thông; ba là, tổ chức giao thông và phương tiện giao thông.

Tăng diện tích giao thông là không thể vì quỹ đất trong nội đô gần như không còn, trong khi hiện mới đạt chưa tới 10% so với yêu cầu trên 20% của đô thị hiện đại. Ùn tắc giao thông còn có nguyên nhân do thiếu bãi đậu xe (giao thông tĩnh). Bởi thế, chỉ còn cách xây dựng thêm nhiều cầu vượt, cầu cạn và hầm chui, đồng thời tận dụng không gian để xây dựng các bãi đậu xe ngầm và cao tầng. Dù vậy, các giải pháp đó không giải quyết được nguyên nhân căn bản là tỉ lệ diện tích giao thông quá thấp.

Lập lại trật tự vỉa hè có liên quan đến giao thông và mỹ quan đô thị. Buôn bán trên vỉa hè là sai quy định nhưng nó đã tồn tại hàng trăm năm, đã trở thành thói quen, thậm chí là sắc thái văn hóa đô thị vùng nhiệt đới. Do đó, thay đổi tập quán này cần phải có một chương trình trung hạn hoặc dài hạn. Những hành động rất quyết liệt của chính quyền hiện nay lại đang nảy sinh những hệ lụy: đối với những người có cửa hàng mặt tiền mà bị cấm dùng vỉa hè thì cũng không ảnh hưởng lớn đến kinh doanh nhưng với những người mưu sinh trên vỉa hè - đủ ăn hằng ngày - thì phần lớn họ là diện “cận nghèo”, bị cấm đột ngột sẽ rơi ngay xuống diện xóa đói giảm nghèo và nhóm thất nghiệp. Phải chăng “cuộc chiến vỉa hè” đang dùng biện pháp của chương trình ngắn hạn để giải quyết vấn đề của chương trình dài hạn? Mặt khác, chúng ta nghĩ rằng “giành lại” vỉa hè cho người đi bộ nhưng TP hơn 10 triệu dân thì đã có hơn 6 triệu xe máy trong khi tỉ lệ người đi bộ khá thấp. Mặt khác, ở một số điểm ùn tắc, cảnh sát phải hướng dẫn xe máy leo lề để thoát nhanh. Cho nên, nếu làm một cách cực đoan và cứng nhắc thì có nguy cơ lợi bất cập hại, cần phải tránh điều này.

Với mật độ giao thông quá dày đặc hiện nay thì lực lượng cảnh sát không thể điều phối và kiểm soát hành vi giao thông bằng mắt thường, vì vậy việc tăng cường áp dụng công nghệ thông tin là điều bắt buộc.

Về tổ chức giao thông công cộng, hiện đang có nghịch lý: đường hẹp và ít nhưng xe buýt lớn và nhiều. Vậy nên, cần đa dạng kích cỡ phương tiện giao thông công cộng theo hướng giảm xe buýt lớn, tăng thêm xe buýt cỡ trung và nhỏ để thu hút cư dân những khu đường hẹp, có thể giảm được lượng xe máy lưu thông trên đường.

Ưu tiên thứ ba là nâng cấp, cải tạo hệ thống thoát nước đô thị. Đây là vấn đề cấp bách vì nó ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống của người dân và cũng là nguyên nhân gây ùn tắc giao thông. Thế nhưng, đây cũng là chương trình không thể thực hiện trong ngắn hạn vì hệ quả quy hoạch để lại: đã san lấp hệ thống thoát nước tự nhiên ở phía Nam TP (lấp gần 50 kênh rạch), đã bê-tông hóa gần hết diện tích thấm nước tự nhiên ở nội đô, nước thải sinh hoạt của hơn 10 triệu người… khiến cho hệ thống cống thoát nước bị quá tải. Giải pháp kỹ thuật cho vấn đề này thuộc về các cơ quan chuyên môn về địa lý và môi trường - có thể theo hướng tạo hồ chứa nước mưa và tạo lại các kênh thoát nước tự nhiên về phía Nam.

Ưu tiên thứ tư là nâng cấp công nghệ cũng như xây dựng thêm các cơ sở thu gom và xử lý rác thải các loại bởi vấn đề ô nhiễm môi trường ngay trên đường phố và từ những cơ sở xử lý rác xung quanh TP đã trở nên rất cấp thiết.

Kỳ tới: Giải bài toán giao thông