Tay ngang… sáng chế

Từ TP Đà Lạt, chúng tôi men theo Quốc lộ 20 sang huyện Di Linh, tỉnh Lâm Đồng để tìm đến nhà “kỹ sư chân đất” Đặng Văn Bảy (52 tuổi; ngụ xã Hòa Ninh, huyện Di Linh) - người vừa được Thủ tướng Chính phủ tặng bằng khen vì những sáng chế hữu ích cho nhà nông. Trước khi đi, tôi liên hệ với ông Trần Đình Sỹ, Chủ tịch UBND huyện Di Linh, nhờ chỉ đường thì ông quả quyết: “Cứ đi dọc Quốc lộ 20 tới ngã ba Hòa Ninh, hỏi xưởng cơ khí của ông Bảy thì ai cũng biết. Ông ấy nổi tiếng tài giỏi và ham học hỏi mà”.

Năm năm mày mò

Tiếp chúng tôi với gương mặt có phần mệt mỏi, mắt thâm quầng vì thiếu ngủ, ông Bảy cho biết vừa đi giao chiếc máy sấy nông sản NK700 cho một hộ dân ở xa về.

“Bữa nay phải chạy thử máy cho khách nên đêm qua tôi không ngủ được, cứ trằn trọc lo nghĩ không biết liệu nó có chạy ổn không. Rồi mình phải nắm rõ “tính nết” của nó để tư vấn cho khách hàng. Chiếc máy trị giá gần trăm triệu đồng, có khi là cả vốn liếng của gia đình nên người ta yêu cầu cao lắm. Máy phải chạy thật êm, họ mới chịu thanh lý hợp đồng” - ông giải thích.

NK700 là loại máy sấy nông sản dùng công nghệ nhiệt sinh khối đầu tiên của Việt Nam do ông Bảy chế tạo. Máy này đã đạt giải cao nhất tại Hội thi Sáng tạo kỹ thuật tỉnh Lâm Đồng năm 2015.

Ông Đặng Văn Bảy bên một chiếc máy đang làm dở dang

Ông Bảy cho biết NK700 không chỉ bảo đảm chất lượng nông sản, ít hao tốn chất đốt mà còn bảo vệ môi trường. Toàn bộ hệ thống máy hoạt động gồm bộ cung cấp nhiệt, bồn chứa và bộ lọc. Bộ cung cấp nhiệt sử dụng nhiên liệu là các loại phế thải nông nghiệp vốn rất dồi dào như vỏ trấu, vỏ cà phê, cùi bắp… Nhiên liệu này khi vào lò ém khí sẽ sinh ra khí gas để cung cấp nhiệt cho máy. Hơi nước và tạp chất trong quá trình sấy sẽ được lọc qua bộ lọc, không còn những loại khí độc hại thải ra môi trường.

“Trước tình trạng thời tiết mưa nắng thất thường ở Tây Nguyên, tôi quyết tâm chế ra chiếc máy sấy nông sản, góp phần đáp ứng mong mỏi của hàng ngàn người dân xứ cà phê. Sau gần 5 năm mày mò nghiên cứu, đến năm 2014, chiếc máy sấy NK700 đầu tiên thành hình. Tuy nhiên, phải mất gần 1 năm điều chỉnh, máy mới hoạt động ổn định” - ông nhớ lại.

Ngày ông Bảy chạy thử máy, nhiều người nghe tin đã háo hức rủ nhau đến xem. Có người hỏi mua luôn chiếc máy dù ông ra giá tới 90 triệu đồng. Công suất máy lên tới 700 kg cà phê nhân/lần, trong khi chỉ cần dùng 1,5-2 tạ nhiên liệu để đốt, thời gian sấy từ 14 - 16 giờ.

Đầu năm 2016, ông Bảy đã cải tiến máy sấy nông sản NK700 thành NK1000 với công suất 1 tấn cà phê/lần. 50 máy sấy bán hết vèo với giá 90-115 triệu đồng/chiếc. Không chỉ nông dân Lâm Đồng mà nhiều hộ ở Đắk Nông, Gia Lai, Bình Phước… cũng tìm đến ông đặt hàng. “Vì công suất máy khá lớn nên có trường hợp nhiều gia đình góp tiền mua 1 máy” - ông cho biết.

Kiên trì, liều mạng

Ông Bảy quê gốc Nam Định, là con thứ bảy trong gia đình 9 anh em nên được đặt luôn tên theo thứ tự này. Gia đình quá nghèo khó nên ông phải bỏ dở chuyện học hành khi đang học lớp 5. Năm lên 15 tuổi, thấy nhiều gia đình trong xóm đi kinh tế mới ở Lâm Đồng, ông cũng trốn nhà đi theo. Vì đi “chui” nên ông không được nhà nước hỗ trợ.

Nay ở nhờ nhà này, mai tá túc nhà khác để làm thuê, làm mướn kiếm sống, chàng thanh niên gốc Bắc không nề hà việc gì, từ cuốc hố trồng cây, dọn cỏ, hái cà phê đến sửa máy móc, đóng giường, tủ… Vốn khéo tay lại nhiệt tình, chu đáo nên ông được nhiều người yêu mến. Con gái chủ nhà nơi ông tá túc để đóng chiếc tủ chè đã đem lòng yêu thương rồi trở thành vợ ông.

“Ngày đó, vùng đất này còn hoang sơ lắm. Ai có sức thì cứ khai hoang, trồng tỉa chứ chẳng mua bán, đổi chác gì được” - bà Hồng, vợ ông Bảy, hồi tưởng. Theo bà, khi đó, hầu như tất cả công đoạn thu hoạch, chế biến cà phê đều phải làm bằng tay, không có nhiều loại máy móc như bây giờ.

“Cà phê sau khi thu hái phải phơi thật khô rồi mang đến cơ sở xay xát để chà vỏ. Cả xã chỉ có 1-2 chiếc máy chà cà phê, trong khi sản lượng lại quá lớn nên các gia đình phải đăng ký trước 5-6 ngày. Tình cảnh ấy khiến anh Bảy nảy ra ý tưởng chế tạo chiếc máy chà vỏ” - bà Hồng nhớ lại.

“Ông bà ta có câu “có chí làm quan, có gan làm giàu”. Vì vậy, tôi kiên trì và liều mạng với ý tưởng phải làm bằng được chiếc máy chà vỏ cà phê để giúp gia đình và người dân” - ông Bảy cho biết. Theo ông, dù nói rằng liều nhưng không phải là ông chẳng biết gì. Trước đó, ông từng đi làm thuê tại các lò rèn, tiệm gò, hàn, sửa chữa máy… nên cũng biết ít nhiều về cơ khí, máy móc.

Ông Bảy giải thích về cơ chế hoạt động của máy sấy NK700

Thế là ông Bảy mua sắt thép, phụ tùng… rồi ngày đêm tìm hiểu và cuối cùng cũng làm được chiếc máy chà vỏ cà phê. Máy dù hoạt động bình thường nhưng có nhược điểm là sau khi chà, vỏ và nhân cà phê cứ lẫn lộn nên phải tốn công quạt, sàng sảy, tỉ lệ hao hụt lại khá cao.

Để khắc phục tình trạng này, ông Bảy lại mày mò tìm cách chế tạo máy tách vỏ cà phê. Sau 3 năm, chiếc máy mơ ước của ông thành hình. Quá phấn khởi, năm 2000, vợ chồng ông gom góp vốn liếng và vay mượn thêm để mở xưởng cơ khí. Xưởng sản xuất đồng loạt 30 máy và được đặt mua hết. Nào ngờ, sau khi giao cho khách thì tất cả đều bị lỗi. Ông phải thu hồi toàn bộ máy để sửa chữa, chịu lỗ 50 triệu đồng.

“Tôi khóc sưng cả mắt, gầy rộc cả người bởi lúc đó, số tiền lỗ tương đương 10 lượng vàng. Tôi còn phải nghe nhiều lời gièm pha, dè bỉu chồng, kiểu như “ông Bảy mới học lớp 4, lớp 5 mà học đòi chế tạo, kỹ sư còn chẳng ăn ai…” - bà Hồng ngậm ngùi.

Kiên trì, loay hoay hàng tháng trời, rốt cuộc chiếc máy tách vỏ cà phê cũng hoàn thiện. Máy chỉ có giá 2,7 triệu đồng nhưng mỗi giờ có thể giúp bóc vỏ 4-6 tấn cà phê tươi. Sau khi tách vỏ, nông dân chỉ cần lấy nhân cà phê đem phơi; thời gian phơi cũng được rút ngắn, làm giảm đáng kể công sức lao động.

Thừa thắng xông lên, ông Bảy tiếp tục chế tạo hàng loạt máy móc hữu ích, như máy chà vỏ cà phê khô CKM2 công suất 1-1,2 tấn cà phê nhân/giờ; máy CKM3 công suất 1,5 tấn/giờ, nhân được sàng lọc sạch và không bị vỡ.

Ông Bảy còn chế tạo máy phân loại cà phê xanh và cà phê chín, máy dập lưới da cóc, máy bơm nước chuyên dùng tưới cà phê... Tiếng lành đồn xa, lượng người tới đặt mua máy của ông ngày càng nhiều. Mỗi năm, ông sản xuất hàng ngàn máy nông nghiệp các loại, thu nhập tiền tỉ. Đến nay, những loại máy của ông được bày bán tại hàng trăm đại lý ở Tây Nguyên và các tỉnh Đồng Nai, Bình Phước, Bà Rịa - Vũng Tàu…

Bà Võ Thị Khiết, Trưởng Ban Thi đua - Khen thưởng tỉnh Lâm Đồng, nhận xét: “Ông Bảy đã sáng chế và cải tiến thành công nhiều loại máy nông nghiệp chất lượng tốt, giá thành rẻ, giúp tháo gỡ những khó khăn mà nông dân phải đối mặt khi trồng, chăm sóc, thu hái cà phê… Nhờ đó, chất lượng nông sản được nâng cao, ngày công lao động lại giảm nên thu nhập của nông dân tăng lên. Do vậy, Lâm Đồng đã đề xuất và Thủ tướng Chính phủ đã quyết định tặng bằng khen cho ông Bảy”.