Thiệt hại bạc tỉ từ giấy khám sức khỏe nguy cơ

Trong thời gian gần đây, sau khi báo chí lên tiếng về những sai trái trong việc khám sức khỏe (KSK) xin việc làm, ngày 11-10-2002 Sở Y tế TPHCM đã ra văn bản số 2727/SYT-TTr-CV chấn chỉnh chuyện này. Chỉ vài ngày sau khi công văn ban hành, chúng tôi thử khảo sát một vòng và thấy mọi việc vẫn... “vũ như cẩn”!

Dễ đến không ngờ!

10 giờ 30 ngày 14-10, tại Bệnh viện Đa khoa 1-5 Hải quân, số 9 Tôn Đức Thắng, khi biết tôi muốn khám sức khỏe (KSK) xin việc làm, một cô mặc áo blouse trắng có vẻ là y tá hăng hái hướng dẫn: “Bệnh viện không bán phiếu KSK, em chịu khó ra mấy bà bán nước ngoài đường mua rồi vào đây tự điền tên tuổi”. Tôi làm đúng như lời hướng dẫn. Đến phần chiều cao, cân nặng, tôi dừng lại hỏi: “Em ghi tiếp được không?”. Đang cắm cúi ghi sổ sách, không cần ngước lên, cô y tá nói: “Được, nhưng nhớ ghi chính xác nhé!”. Chỉ chờ thế, tôi liền ghi vào chiều cao: 1,60 m (dù thực tế chỉ cao 1,56 m) và cân nặng: 48 kg (dù chỉ nặng 45 kg chưa “trừ bì”). Vừa ghi xong thì một nam nhân viên, không biết là bác sĩ hay y tá vì không đeo bảng tên, từ bên trong bước ra ghi tiếp những thông số còn lại cho tôi. Anh hỏi: “Em có bị cận không?”, tôi đáp không, dù thực tế đang đeo kính cận 2 độ. Người này liền ghi vào cột thị giác: 10/10! Không đầy một phút sau, mọi công đoạn “khám” cuối cùng đã hoàn tất. Tôi đóng 10.000 đồng, nhận một tờ giấy chứng nhận sức khỏe với lời phê: “Hiện tại có đủ điều kiện sức khỏe để làm việc” cho dù người ta không hề đụng vào người tôi, dù qua... chiếc ống nghe!

Bán “giấy sức khỏe”: Bên được tiền, bên được... “phẻ”

Bốn ngày sau cuộc khảo sát trên, tôi có mặt ở Phòng khám Đa khoa quận 1, số 235 Trần Hưng Đạo. Lần này có “khá” hơn vì tôi lần lượt được qua từng phòng khám chuyên khoa, tuy nhiên ở mỗi nơi, tôi hầu như chỉ nghe một điệp khúc quen thuộc của bác sĩ: “Em có bệnh gì không?”.

Thật ra sự dễ dãi trên xuất phát từ nguyên tắc “hai bên cùng có lợi”: Người xin việc muốn có một tờ giấy KSK với lời phê thật tốt để có lợi khi nộp đơn xin việc, còn người khám thì muốn làm qua loa để lấy tiếng “dễ dãi” nhằm thu hút nhiều người đến khám hơn. Bạn tôi, bác sĩ nội khoa ở một trung tâm sức khỏe cấp quận thừa nhận: “Siêng thì đặt ống nghe áp vào người khám vài cái, còn không siêng thì hỏi cho xong. Khám kỹ, đúng nguyên tắc thì mất khách sao?”. Sự qua loa còn cao hơn trong những ngày KSK cho sinh viên nhập học hoặc kiểm tra sức khỏe định kỳ cho công nhân, lúc này bác sĩ chỉ liếc sơ qua người KSK rồi phê tốt vào cho xong chuyện! Anh bạn tôi lý giải tiếp: “Một buổi sáng khám cho 300 - 400 người thì cậu phải xoay xở làm sao? Hỏi còn chưa xong thì nói chi khám!”. 

Phường, xã cũng khám! Tiền cứ vô... vô giá

Gần 11 giờ ngày 22-10, tôi ghé vào Trạm Y tế phường 13, quận 4 xin KSK, một chị mặc áo blouse không đeo bảng tên, đã “đạo diễn” cho tôi mọi chuyện từ A-Z. Sau khi xem bằng lái xe có dán hình của tôi, chị điền tên tôi vào giấy KSK rồi bảo tôi đứng lên chiếc cân gần đó. “45 kg!”, chị đọc to rồi quay lại bàn cầm tay tôi vừa bắt mạch vừa hỏi: “Em cao bao nhiêu?”. “Dạ 1,60 m”, tôi đáp. Kêu tôi đứng lên và quan sát một cách đại khái, chị ghi vào đúng con số tôi nói. Vẫn không kiểm tra, chị hỏi tiếp: “Mắt có tốt không?”, tôi đáp: “Tốt”. Chị liền ghi vào 10-10, bất chấp cặp mắt kính 2 độ của tôi trên mũi. Từ đây, chị điền vào “bình thường” cho những cột còn lại, không hề khám hay hỏi han gì. Chỉ sau 5 phút, tôi đã có một giấy chứng nhận “Đủ sức khỏe” mà chỉ mất 10.000 đồng!

Sáng 23-10, cũng với kiểu “hỏi không khám”, Trạm Y tế phường Tân Thuận Tây - quận 7 đã cấp cho tôi một giấy chứng nhận “Đủ sức khỏe”, chỉ khác với Trạm Y tế phường 13 - quận 4 trước đó một ngày là lần này tôi phải bỏ ra đến 20.000 đồng.

Lãng phí và thiệt hại khôn lường!

Với kiểu KSK vô giá trị ở các trạm y tế phường, xã và khám cẩu thả ở các trung tâm y tế quận, huyện như hiện nay, rõ ràng mỗi ngày TPHCM đã làm chuyện lãng phí thật ghê gớm. Thật vậy, theo số liệu mới đây của Sở LĐ-TB-XH trên địa bàn TP có khoảng 1.100 trung tâm giới thiệu việc làm. Nếu mỗi trung tâm tiếp nhận trung bình 50 hồ sơ xin việc một ngày thì tổng số hồ sơ lên đến 55.000. Tính bình quân mỗi hồ sơ mất 15.000 đồng cho việc KSK thì tính ra hàng ngày người xin việc phải bỏ ra đến hàng trăm triệu đồng! Dĩ nhiên, người nộp đơn xin việc có thể sử dụng lại giấy KSK cũ nếu còn hạn hoặc không hẳn trường hợp KSK nào cũng qua loa, nhưng xét cho cùng lãng phí cho chuyện này cũng phải là hàng trăm triệu đồng mỗi ngày vì việc KSK hiện nay bộc lộ nhiều bất cập (hình thức, gian dối...). Ngoài ra, thiệt hại cho con người và sản xuất cũng không phải nhỏ. Nếu tình trạng sức khỏe của người được tuyển dụng được chứng nhận một cách thiếu trung thực thì mọi hậu quả đều có thể xảy ra: Một người bệnh tim mạch có thể đột quỵ trong khi làm việc ở cường độ cao và dẫn đến tai nạn lao động, một người cận thị hay cong vẹo cột sống làm ngành may thì ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm...

Chưa có công trình nghiên cứu nào về nguyên nhân dẫn đến tai nạn lao động xuất phát từ việc bố trí công việc không đúng dựa trên những tờ giấy KSK vô giá trị, nhưng nếu có thì tỉ lệ chắc hẳn không nhỏ! Theo Bác sĩ Đỗ Khánh Dương, Phó Giám đốc Trung tâm Sức khỏe Lao động và Môi trường, mẫu giấy chứng nhận sức khỏe đang lưu hành hiện tại khá lạc hậu và không mấy giá trị. Tất cả chỉ là khám lâm sàng, thiếu các biện pháp cận lâm sàng tối thiểu như X-quang tim phổi, xét nghiệm máu, phân, nước tiểu... để phát hiện bệnh tật. Tháng qua, báo chí TPHCM đã đề cập đến chuyện giấy KSK khống (giấy chứng nhận sức khỏe tốt nhưng chừa trống tên, địa chỉ để người mua tự điền vào). Qua điều tra, tất cả mẫu giấy này đều là giả mạo. Việc xử lý những kẻ làm giấy tờ này thuộc về cơ quan pháp luật, thế còn việc xử lý và chấn chỉnh lại việc KSK hình thức, qua loa và thiếu trách nhiệm trong các cơ sở nhà nước thì thuộc về ai? Sẽ có bao nhiêu nhân viên ngành y tế TPHCM hiểu đúng vai trò của chuyện KSK xin việc làm, chứ không phải là cách để kiếm tiền trên người xin việc? Bao nhiêu nhà tuyển dụng hiểu được giá trị đúng đắn của giấy chứng nhận sức khỏe chứ không phải là một tờ giấy để hợp thức hóa hồ sơ?