Tiến sĩ cảnh sát biển

Ở thôn Bàu Sỏi, xã Văn Hóa, huyện Tuyên Hóa, tỉnh Quảng Bình, nhà ai có sự kiện gì buồn vui là cả thôn quây quần lại. Từ chiều, khi bóng núi chưa kịp đổ xuống làng, các hội viên cựu giáo chức của thôn, rồi bà con trong họ, cả mấy anh em trong hội khuyến học cũng nhắn tin sẽ đến chúc mừng gia đình ông Nguyễn Thạch vừa có cậu con út trở thành tiến sĩ. Tiến sĩ thì làng đã có nhiều nhưng tiến sĩ là cảnh sát biển thì chưa có.

Từ bệ phóng gia đình hải quân

Đậu vừa chín tới, ông giáo Thạch khẽ đổ vào tờ giấy báo gói lại để ủ cho giòn. Để việc dọn dẹp cho vợ, ông lên bàn thờ thắp mấy nén nhang cho ông bà, kịp vừa lúc ngoài ngõ đã râm ran tiếng người. Ông giáo Lương Thanh Khiết, nhà thơ của làng, vừa bước chân tới ngõ đã ngâm ngay một câu thơ chúc mừng rồi đằng hắng rõ to: “Thằng cu Minh có về không? Ra cho ông xem anh cảnh sát biển oai không nào?”.

Tiếng bà vợ ông giáo Thạch khẽ khàng: “Cháu nó không về được ông à. Nghe nói Trung Quốc đang gây sự ngoài biển Đông nên cháu nó phải trực liên tục”. Tiếng ông hội trưởng cựu giáo chức ồm ồm: “Tui biết trước rồi. Về răng được mà về. Trung Quốc đang làm căng lắm, phải lo bảo vệ chủ quyền biển đảo trước chứ. Mình nên động viên để con cháu chắc tay súng chứ!”.

Vợ chồng ông Nguyễn Thạch

Vừa khi đài truyền hình phát bản tin thời sự cảnh tàu Trung Quốc phun vòi rồng vào tàu kiểm ngư Việt Nam, mọi người lẳng lặng kéo ghế ngồi xem. Ông giáo Thạch bưng đĩa đậu phụng rang ra. Đậu quê rang vừa đủ giòn, thoảng mùi thơm nồng đồng đất.

Ở đó, ai cũng gọi ông Nguyễn Thạch là ông giáo Thạch như một cách giản đơn để bày tỏ sự trân trọng một gia đình cựu giáo chức mẫu mực. Thôn đứng nơi tuyến đầu lũ lụt nên cứ cố gắng sản xuất đến mấy thì nghèo vẫn hoàn nghèo. Nghèo nhưng được cái sự học là chăm chỉ và dạy học được xem là nghề truyền thống lâu đời nhất. Cả thôn có 140 hộ thì gần như hộ nào cũng có người làm nghề giáo. Có gia đình ngày Tết tập trung con cháu, dâu rể có đến hàng chục nhà giáo.

Ông Thạch là thế hệ giáo viên của làng trọn đời bôn ba đi gieo cái chữ trong hai cuộc chiến tranh. Sau ngày hòa bình, ông vẫn đạp xe hàng chục cây số đi dạy học, cuối tuần lại lọc cọc đạp xe mang suất gạo tiêu chuẩn về cho vợ nuôi con. Tám mẹ con ở nhà chỉ có mỗi suất gạo của ông Thạch làm cơ bản, rồi mẹ con cặm cụi đồng áng rau cháo qua ngày. Có người bảo vợ ông mát tay. Không mát tay sao mà cả 7 đứa con lăn suốt ngày trong đất, khoai sắn qua ngày, thậm chí có năm đói còn phải vào núi hái mít rừng về phơi khô nấu thành cơm để mang theo vượt sông Gianh đi học. Thế mà con cái ai cũng khỏe mạnh, học hành đâu ra đấy cả. Anh con cả Nguyễn Thanh Lâm sau khi tốt nghiệp cử nhân chế tạo vũ khí nay đã là thượng tá trong lực lượng hải quân; cô con gái lớn cũng đang làm việc trong một nhà máy của lực lượng hải quân. Những người con còn lại thì nối nghiệp ông đi dạy học, người là giảng viên của một trường đại học ở Đức, người là thạc sĩ - hiệu trưởng một trường THPT trên Tây Nguyên. Điều thú vị là con, dâu, rể của ông bà hiện có tới 5 người đang là sĩ quan cấp tá của lực lượng hải quân, chưa kể anh con út Nguyễn Thanh Minh trong lực lượng cảnh sát biển nay cũng đã là đại úy.

PGS-TS Nguyễn Tư Thế, Trường ĐH Y Huế, cháu gọi ông Thạch bằng chú, kể: “Chú tôi ít nói, trông hiền lành thế nhưng nghiêm lắm. Chú đi dạy học xa, gia đình khó khăn là thế nhưng con cái nên người cả là nhờ cả hai chú thím đều đồng lòng hướng con cái không chỉ học hành mà còn phải rèn luyện để thành người có ích cho xã hội, đạo hiếu với gia đình. Nhờ vậy mà trong dòng họ nhà tôi, ai cũng kính nể vợ chồng chú Thạch”.

Say mê nghiên cứu biển đảo

“Thời đi học, nhà ở đầu làng phải đi bộ rất xa mới đến được trường cấp 1-2 ở trung tâm xã nhưng Nguyễn Thanh Minh chăm chỉ, không chịu bỏ học bữa nào dù là những ngày mưa rét cắt da cắt thịt” - ông Lê Đức Tâm - nguyên Hiệu trưởng Trường THPT xã Văn Hóa, huyện Tuyên Hóa - kể về người học sinh cũ. Các thầy cô giáo ở Trường THPT Lê Trực, huyện Tuyên Hóa, nhận xét học sinh ở xã Văn Hóa phải vượt sông Gianh để đi học, nhiều lúc không có đò nên phải bơi qua sông. Minh và các học sinh ở xã Văn Hóa là con em của miền quê nghèo nhưng nổi tiếng ham học nên nhiều người đỗ đạt cao.

Đại úy Nguyễn Thanh Minh cùng vợ trong ngày anh nhận học vị tiến sĩ

Tốt nghiệp THPT, út Minh thi và đậu ngay vào Khoa Quốc tế học của Trường ĐH Tổng hợp Hà Nội. Năm 1999, ra trường, anh quyết định vào phục vụ trong lực lượng cảnh sát biển. Nhớ lại quyết định lúc đó, Minh kể: “Hồi ấy, bạn bè bảo gia đình đã có nhiều anh em đang phục vụ trong quân đội rồi, cậu nên đi sang lĩnh vực khác. Tôi viết thư về hỏi ý kiến ông cụ (ông Nguyễn Thạch - NV), ông cụ bảo ở thời đại này, quân đội rất cần thế hệ trẻ có kiến thức. Ba hoàn toàn tự hào nếu con có nguyện vọng cống hiến cho quân đội. Được ông cụ ủng hộ, tôi quyết định ngay”.

Làm ở bộ phận tham mưu của Bộ Tư lệnh Cảnh sát biển, công việc túi bụi nhưng sĩ quan trẻ Nguyễn Thanh Minh vẫn tranh thủ thời gian để nghiên cứu khoa học, có chút thời gian rảnh rỗi nào là anh tập trung cho học ngoại ngữ và tìm tư liệu nghiên cứu. May mắn cho anh là vợ và 2 con đã được gia đình bên nội đón về nuôi nấng để anh có điều kiện phục vụ tốt trong quân đội. Chỉ một thời gian ngắn sau khi vào quân đội, Minh đã hoàn thành xuất sắc chương trình đào tạo thạc sĩ và đã có 24 công trình nghiên cứu khoa học, trong đó có 4 cuốn sách.

“Các nghiên cứu của tôi chủ yếu là về biển đảo, cụ thể là chủ quyền và kinh tế biển đảo. Qua công việc hằng ngày, tôi nhận thấy bản thân cần phải nghiên cứu nhiều hơn trong lĩnh vực này, càng nghiên cứu càng thấy yêu hơn chủ quyền biển đảo của Tổ quốc” - Minh bộc bạch.

Thấy Minh tâm huyết với việc nghiên cứu về biển đảo, lãnh đạo Bộ Tư lệnh Cảnh sát biển vừa tạo điều kiện vừa động viên anh tiếp tục học thêm. Không phụ sự quan tâm của lãnh đạo, Minh tiếp tục làm nghiên cứu sinh tại Học viện Khoa học Xã hội - Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam và đã hoàn thành chương trình học, bảo vệ thành công luận án (đề tài: “Quá trình triển khai chính sách về biển của Việt Nam từ năm 1986 đến năm 2010”) và được trao học vị tiến sĩ hôm 10-5 vừa qua ở tuổi 38.

Thiếu tướng, PGS-TS Trịnh Vương Hồng - nguyên Viện trưởng Viện Lịch sử Quân sự, người nhận xét phản biện 1 đối với luận án tiến sĩ của đại úy Cảnh sát biển Nguyễn Thanh Minh - đã cùng quan điểm với PGS-TS Nguyễn Hoàng Giáp (Học viện Chính trị - Hành chính Quốc gia, là người nhận xét phản biện 2) rằng việc tác giả chọn chủ đề này để nghiên cứu là rất đáng khích lệ, vừa mang tính cấp bách về học thuật vừa có giá trị chính trị thực tiễn sâu sắc; đáp ứng yêu cầu nghiên cứu cơ bản trên các phương diện như bảo đảm an ninh - quốc phòng trên biển, phát triển kinh tế biển, hợp tác quốc tế về biển, phân định biển, bảo vệ và gìn giữ môi trường biển đang đặt ra hiện nay đối với quá trình công nghiệp và hiện đại hóa ở nước ta.