Tiếng ru

Vừa đến hiên nhà, tôi đã nghe tiếng mẹ hát ru: Anh về dọn dẹp loan phòng/ Mười ba nhóm họ bữa rằm rước dâu... Đang nằm đong đưa trên võng, nghe tiếng bước chân, mẹ liền bật dậy, lụm khụm chống gậy bước ra, giọng run run: “Đứa nào đó bay?”.

Bị Diêm Vương bỏ quên

Vừa thấy mặt và nghe tôi chào, mẹ Viết nhận ra ngay người quen. Mẹ hớn hở: “Tết này mẹ 118 tuổi rồi. Chẳng trách bà con xóm làng cứ bảo mẹ là người bị Diêm Vương bỏ quên”!

Giấy tờ tùy thân do chính quyền từ thời Pháp thuộc đến chế độ Sài Gòn cũ và hiện nay cấp đều xác định mẹ Viết sinh năm 1892, tuổi Nhâm Thìn. Ông Trương Văn Tiếp, Bí thư Tỉnh ủy Long An, người thường xuyên ghé thăm mẹ Viết, cũng khẳng định mẹ sinh năm 1892, hiện là người phụ nữ thọ nhất VN.

Mẹ Viết sinh ra trong một gia đình yêu nước ở xã Thạnh Lợi, huyện Bến Lức - Long An. Vốn là một hoa khôi của làng, đến năm 18 tuổi, mẹ không ngần ngại nhận lời cầu hôn của chàng nghĩa quân phong trào Cần Vương Nguyễn Văn Dành, lúc ấy đang bị thực dân Pháp truy sát.

Ngay trong ngày cưới – năm 1910, mẹ lạy tạ song thân, từ biệt xóm giềng cùng chồng chống xuồng suốt 3 ngày đêm ngược dòng Vàm Cỏ Tây lên vùng Đồng Tháp Mười hoang sơ ẩn náu.

Thời ấy, những người trốn tránh giặc Pháp thường chọn những vạt rừng tràm già nhất để cất nhà trên ngọn sống qua 6 tháng mùa lũ, 6 tháng mùa khô lại dọn xuống đất. Mùa khô đi nhặt lúa trời mọc hoang, mùa lũ đánh bắt cá tôm... Trong hoàn cảnh cơ cực ấy, mẹ sinh một mạch 10 con - 8 trai, 2 gái. Trong đó, có hai lần mẹ phải sinh con trên ngọn tràm.

Bảy lần tiễn con đi

Một thời gian sau, chồng mẹ lâm bệnh nặng rồi qua đời. Trước khi nhắm mắt xuôi tay, ông không quên căn dặn mẹ ráng nuôi các con khôn lớn, giáo dục cho họ lòng yêu nước, căm thù giặc ngoại xâm.

Năm 1941, Cụ Hồ về nước kêu gọi kháng chiến cứu nước, mẹ Viết liền đưa người con cả Nguyễn Văn Liễng và người con thứ hai Nguyễn Văn Kiến gia nhập Vệ quốc quân, chiến đấu lập nhiều chiến tích cho tới ngày Cách mạng Tháng Tám thành công. Thực dân Pháp trở lại, hai người con lớn của mẹ tiếp tục chiến đấu và hy sinh vào năm 1953.

Theo di nguyện của chồng, mẹ tiếp tục đưa hai người con nữa là Nguyễn Văn Yến và Nguyễn Văn Anh tham gia kháng chiến chống Mỹ ngụy. Năm 1959, Nguyễn Văn Anh hy sinh, Nguyễn Văn Yến bị giặc bắt. Đêm trước ngày Yến bị đưa lên máy chém, mẹ Viết cầu nguyện nếu con thoát nạn thì mẹ xuống tóc quy y.

Hôm sau, Yến đã bẻ còng, bứt đứt xích xiềng và nhảy thoát khỏi đoạn đầu đài. Ngay hôm đó, mẹ Viết lặng lẽ sang Đồng Tháp vào tu ở chùa Thanh Lập. Tuy nhiên, giặc đã lần theo, xông vào cửa Phật bắt mẹ bỏ tù vì có con theo Việt cộng chống lại quốc gia. Không làm gì được trước sự kiên cường, bất khuất của mẹ Viết, giặc đành trả tự do cho mẹ vô điều kiện.

Mẹ Trần Thị Viết hát ru bên một người cháu. Ảnh: CTV

Mẹ Viết quay về rừng tràm Đồng Tháp Mười, tham gia Hội Mẹ chiến sĩ, tiến hành khai khẩn đất hoang trồng lúa để nuôi quân kháng chiến. Trước Đồng khởi mấy hôm, mẹ nhận được tin Yến, người con thoát khỏi máy chém năm nào, đã hy sinh trong một trận công đồn địch ở Mộc Hóa.

Nuốt lệ vào lòng, mẹ Viết lại đưa ba người con trai Nguyễn Văn Trị, Nguyễn Văn An và Nguyễn Văn Dẫu ra trận. Đến mùa hè năm 1972, cả ba người này cũng hy sinh. Sau đó một năm, người cháu nội đích tôn của mẹ chiến đấu trong đội ngũ quân giải phóng cũng anh dũng ra đi.

Miền Nam giải phóng, đất nước thống nhất, mẹ Viết tròn 85 tuổi. Không quản tuổi cao sức yếu, mẹ vẫn lặn lội đi khắp các chiến trường xưa để tìm hài cốt 8 người con, cháu. Sau hàng chục năm tìm kiếm, đến nay mẹ chỉ tìm được 3 hài cốt.

Kho tàng hát ru

“Hồi đó, mỗi lần nghe tin các con hy sinh, mẹ cố xoa dịu những cơn đau quặn thắt ruột gan bằng cách gắng gượng lẩm nhẩm hàng loạt bài hát ru mà mẹ từng ru chúng thuở còn thơ. Chính những tiếng ru ấy đã giúp mẹ vượt qua đau thương, mất mát” - mẹ Viết tâm sự.

Mẹ Viết cho biết từ khi bước sang tuổi 110, mẹ không hề biết buồn ngủ là gì nhưng không vì mất ngủ mà mệt mỏi. Hằng đêm, chờ con cháu trong nhà ngủ say, mẹ ngồi dậy thong thả ngoáy trầu rồi vừa nhai vừa hồi tưởng quá khứ, cố nhớ lại những gương mặt thương yêu của 7 người con đã hy sinh. “Cứ nhớ đến đứa nào, mẹ liền thì thầm những bài hát ru mà nó ưa thích lúc nhỏ cho khuây khỏa” - mẹ bộc bạch.

Năm 115 tuổi, mẹ Viết lâm bệnh nặng, toàn thân đau nhức, không thể tự đi đứng được. Gia đình đưa mẹ đến bệnh viện khám và bác sĩ cho biết xương của mẹ đã thoái hóa, không còn sống bao lâu nữa.

Từ bệnh viện về, mẹ đến bàn thờ nói với chồng và các con rằng mẹ sắp gặp họ. “Vậy mà lạ thay, sau đó ít hôm, mẹ cảm thấy trong người hết đau, ăn uống trở lại bình thường” - mẹ Viết cho biết. Từ đó đến nay, hằng đêm, mẹ vẫn cố hình dung hình ảnh các con ở bên kia thế giới rồi thều thào cất tiếng hát ru.

Người dân Tuyên Binh Tây gọi mẹ Viết là kho tàng hát ru dân gian. Khi còn khỏe mạnh, mẹ thường hát cho bà con thưởng thức hàng trăm bài hát ru xuất xứ hồi thế kỷ XIX. “Mẹ thích nhất những bài hát ru ca ngợi lòng yêu nước, chí làm trai, tình yêu đôi lứa và lòng chung thủy của phụ nữ” – mẹ Viết thổ lộ.

Rồi, mẹ lại cất tiếng ru: Anh đi em mới trong hoa/ Anh về hoa nở được ba trăm nhành/ Một nhành là chín bông xinh  / Bán ba đồng một để dành có nơi/ Bây giờ anh mới thảnh thơi/ Em cậy tính thử vốn lời bao nhiêu?...