Trả nợ biển khơi

Đặt chân lên bến cảng Hàm Ninh (huyện đảo Phú Quốc, tỉnh Kiên Giang), tôi hỏi đường đến nhà ông Khanh “sát thủ” bò biển, được cánh xe ôm hướng dẫn tận tình. Vượt con đường xẻ dọc rừng già Phú Quốc, tôi đến nơi khi trời đứng bóng. Ông Khanh đang chuẩn bị đi làm. Nghe hỏi chuyện săn bò biển, ông hào hứng ngồi lại.

Ông Nguyễn Văn Khanh và cặp nanh con bò biển được ông cất giữ làm kỷ niệm

Diện kiến “sát thủ”

Năm lên 8, được theo cha chinh phục những vùng biển xa, cậu bé Khanh bắt đầu làm quen với những con sóng biển dữ dội. Năm tháng dần trôi, cậu bé Khanh dần dần trở thành một ngư dân thực thụ và là một thuyền trưởng của một chiếc thuyền chuyên săn bò biển. “Loài bò biển còn có nhiều tên gọi khác như dugong, cá cúi, nàng tiên cá... Đây là một trong những loài thú to lớn và hiền lành. Thức ăn chính của nó là cỏ biển. Chúng thường đi kiếm ăn ở những vùng biển sâu, nơi có những thảm cỏ biển lớn phát triển mạnh”- ông Khanh cho biết.

Nhiều người đổ xô đi săn bò biển nhưng để trở thành một tay săn bắt thành thạo được mệnh danh là “sát thủ” thì chỉ có ông Khanh. Theo ông, khi gió bấc về, biển Phú Quốc động mạnh cũng là lúc bò biển tìm đến kiếm ăn do ít tàu ghe qua lại và nguồn thức ăn bắt đầu phong phú. Thợ săn phải biết vùng nó ăn, khu vực nó đi mới thả lưới đánh bắt được.

Lưới dùng đánh bắt bò biển là lưới quàng. Dân biển xem đây là lưới tổ chuyên dùng đánh bắt những loài cá lớn, kể cả cá mập. Hơn 30 năm vẫy vùng trên biển, ông đã bắt được hơn 100 con bò biển, trong đó có hơn 20 con nặng đến 800 kg. Là thuyền trưởng, nhiệm vụ của ông là lần theo dấu bò biển để xác định vùng thả lưới. Tàu khởi hành ở Bãi Thơm khi ánh nắng mặt trời vừa dịu bớt và đến vùng biển nơi có đàn bò biển khi mặt trời đi ngủ. Lúc này, ông chỉ huy cho mọi người thả lưới. Vì là loài cá lớn nên phải thả lưới dùn để khi mắc lưới, chúng sẽ mang lưới bơi cho đến khi nào thấm mệt thì dừng lại. Khi đó, người săn chỉ việc thu lưới rồi lăn chúng lên tàu.

Từ săn bắt thành bảo vệ

Nhiều năm trong nghề, ông Khanh nhận ra bò biển có tình mẫu tử rất sâu sắc. Con mẹ thường dẫn con đi kiếm ăn và khi một trong hai mẹ con bị dính lưới thì con còn lại không bao giờ bỏ chạy. “Có lần thấy cảnh con bò biển con nhỏ xíu cứ kêu eng éc như than khóc vì mẹ nó đang nằm gọn trong mẻ lưới. Còn con mẹ chỉ biết ứa nước mắt nhìn con, tôi thề không săn bò biển nữa” - ông Khanh chùn giọng. Sau lần ấy, ông kéo tàu lên bờ và giải nghệ. Lâu lâu nhớ biển, ông đứng nhìn về đại dương xa xăm để tưởng nhớ một thời ngang dọc.

Từ năm 2002, khi UBND tỉnh Kiên Giang có lệnh cấm săn bắt các loài thủy hải sản quý hiếm, trong đó có bò biển, ông Khanh là thành viên tích cực nhất trong việc tham gia vào dự án bảo tồn biển Phú Quốc. Ông lên bờ tổ chức kinh doanh phục vụ khách du lịch đến thăm Phú Quốc. Mỗi ngày, ông vẫn lặn lội khắp các làng chài để vận động, tuyên truyền ngư dân bảo vệ loài bò biển đang có nguy cơ tuyệt chủng. Mỗi lần nghe nói ở đâu bắt được bò biển là ông có mặt để vận động mọi người thả chúng về với đại dương. “Nếu nơi nào còn đánh bắt bò biển thì tôi tới khuyên nhủ họ. Có khi họ cũng nghe, cũng có lúc họ mắng, cho tôi là lắm chuyện. Song tôi không ngại, vì đó là cách để trả nợ đại dương” - ông Khanh tâm sự trước khi tiễn tôi trở lại đất liền.