Trung Quốc lại vi phạm “luật chơi”

Phóng viên: Trung Quốc lại đưa giàn khoan Hải Dương 981 vào hoạt động tại vùng chồng lấn ở cửa vịnh Bắc Bộ mà hai nước đang đàm phán phân chia ranh giới. Điều này có vi phạm tinh thần các thỏa thuận cấp cao giữa hai nước những năm qua hay không?

- TS Nguyễn Ngọc Trường:

Giàn khoan Hải Dương 981 từng vào vùng biển Hoàng Sa vào tháng 5-2014 Ảnh: HOÀNG DŨNG

Hành vi đó vi phạm 2 nội dung chính: Thứ nhất, vi phạm thỏa thuận cấp cao 2 nước về hợp tác song phương tại vùng biển ngoài vịnh Bắc Bộ. Thứ hai, không trao đổi thông qua các cơ chế tham khảo như đã thảo thuận.

Biển Đông thuộc cửa vịnh Bắc Bộ tuy chưa phân chia ranh giới nhưng lãnh đạo 2 nước xác định là nơi có tiềm năng giải quyết các tranh chấp và tìm kiếm phương thức hợp tác song phương.

“Thỏa thuận về những nguyên tắc cơ bản chỉ đạo giải quyết vấn đề trên biển giữa nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam và nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa”, ký ngày 11-10-2011, tại Bắc Kinh, nêu rõ: “Giải quyết các vấn đề trên biển theo tinh thần tuần tự tiệm tiến, dễ trước khó sau. Vững bước thúc đẩy đàm phán phân định vùng biển ngoài cửa vịnh Bắc Bộ, đồng thời tích cực bàn bạc về vấn đề hợp tác cùng phát triển tại vùng biển này”.

Nội dung thỏa thuận ấy đã được nhắc lại trong Thông cáo chung ngày 8-4-2015 nhân dịp Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng thăm Bắc Kinh.

Hơn nữa, tại Thỏa thuận ngày 11-10-2011, hai bên nhất trí “thiết lập cơ chế đường dây nóng trong khuôn khổ đoàn đại biểu cấp Chính phủ để kịp thời trao đổi và xử lý thỏa đáng vấn đề trên biển”.

Các thỏa thuận trong mấy năm qua đều nhấn mạnh “lấy đại cục quan hệ 2 nước làm trọng, xuất phát từ tầm cao chiến lược và toàn cục, dưới sự chỉ đạo của phương châm “láng giềng hữu nghị, hợp tác toàn diện, ổn định lâu dài, hướng tới tương lai” và tinh thần “láng giềng tốt, bạn bè tốt, đồng chí tốt, đối tác tốt”; hoặc là “tìm kiếm giải pháp cơ bản và lâu dài cho vấn đề trên biển, trên tinh thần tôn trọng lẫn nhau, đối xử bình đẳng, cùng có lợi”...

Thế nhưng, vụ Hải Dương 981 năm ngoái và lần này họ lại vi phạm “luật chơi”, qua đó cho thấy các nhà đương cục Trung Quốc hết lần này đến lần khác hành động theo kiểu mạnh họ, họ làm; không tôn trọng thỏa thuận cấp cao.

Về luật pháp quốc tế, họ vi phạm như thế nào, thưa ông?

- Khu vực mà giàn khoan Hải Dương 981 đang hoạt động chưa có đường ranh giới biển. Không thể nói nơi Trung Quốc đặt giàn khoan lần này nằm hoàn toàn trong vùng biển của Trung Quốc. Nếu muốn tiến hành hoạt động, 2 bên cần có thỏa thuận, trao đổi và thông báo cho nhau. Đằng này họ phớt lờ Việt Nam - một đối tác chiến lược, một láng giềng “16 chữ vàng” và “4 tốt”.

Cái lý đã yếu mà cái tình còn kém hơn nữa.

Người Trung Quốc được xem là thường biết tính toán sâu xa, tại sao lại chọn thời điểm này để đưa giàn khoan vào khu vực chồng lấn?

- Có hai động cơ chính.

Một là, Bắc Kinh có ý đồ muốn gây rối loạn hoạt động đối ngoại của Việt Nam. Năm nay, Việt Nam và Mỹ tiến hành kỷ niệm 20 năm bình thường hóa quan hệ với những hoạt động cấp cao quan trọng. Cuộc đàm phán Hiệp định Đối tác kinh tế xuyên Thái Bình Dương (TPP) sẽ được ký kết nay mai, Việt Nam là một trong 12 thành viên tham gia đàm phán và ký kết.

Hai là, Bắc Kinh dùng vụ giàn khoan này để đánh lạc hướng dư luận quốc tế đang phê phán hành động của họ thay đổi nguyên trạng biển Đông, tiến tới quân sự hóa biển Đông, buộc họ phải tuyên bố sắp hoàn tất dự án bồi đắp một số bãi đá ở Trường Sa.

Vụ giàn khoan lần này có thể còn nhằm xoa dịu dư luận trong nước về việc họ có thể đã lùi bước trước sức ép của Mỹ và quốc tế trong vấn đề nêu trên.

Việt Nam chúng ta cần làm gì trước thái độ ngạo mạn của Trung Quốc?

- Có mấy điểm chúng ta cần chú ý. Trước hết, kiên trì đường lối độc lập, tự chủ, đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ quốc tế. Cạnh đó, tăng cường quốc lực, tăng cường sức mạnh chấp pháp trên biển; ở đây cần tranh thủ hợp tác quốc tế trong vấn đề an ninh trên biển. Cuối cùng, trong quan hệ với Trung Quốc, phải làm mạnh vừa đấu tranh vừa hợp tác.

Vụ Hải Dương 981 năm 2015 là vụ thứ hai nhưng chưa phải là vụ cuối cùng. Không thể vì 2 chữ “hợp tác” mà chập chững, hoàn toàn tin Trung Quốc một cách mơ hồ. Hợp tác cứ hợp tác, tranh chấp cứ tranh chấp, đấu tranh cứ đấu tranh…!