Ở Lâm Đồng, chợ Đà Lạt chẳng bao giờ ngủ. Khi mặt trời ngả nghiêng xuống núi, phố nhỏ lên đèn, êm đềm chìm trong làn sương mong manh cũng là lúc khởi đầu của phiên chợ âm phủ.
“Sự tích” chợ âm phủ
Tôi đi trong cơn mưa tối để tìm câu trả lời vì sao chợ đêm phố núi lại có tên gọi khác làm cho người yếu bóng vía phải khiếp hãi: Chợ âm phủ!
Trong cơn mưa khuya rả rích, lạnh đến tím người, nhịp sống chợ âm phủ mùa du lịch chùng xuống. Chợ Đà Lạt đêm chúng tôi đến không đông như mọi khi. Ngại gió mưa, khách tìm tới chốn khô ráo, ấm áp. Với tiểu thương ở chợ Đà Lạt, điều đó đồng nghĩa với một đêm buôn bán thất bát.
Với tôi, cánh buôn bán ở chợ âm phủ không còn xa lạ gì. Dù chẳng phải gặp nhau ngày một nhưng mấy chiến hữu mỗi lần giáp mặt, tranh thủ lúc vắng khách lại lai rai vài xị rượu đế cho ấm bụng.
Cạn ly rượu thứ ba, theo chỉ dẫn của Hùng râu, một “đàn anh” buôn bán quần áo cũ lâu năm có tiếng ở chợ Đà Lạt, tôi bước vội sang bên kia góc chợ. Nơi đó dày đặc bóng tối với một cụ bà lưng còng, co ro trong chiếc áo mưa ngắn, trước mặt là mớ dâu tây tươi ướt sũng. Cụ là Hà Thị Nở, năm nay đã ngoài 70 tuổi và có hơn 50 năm buôn bán ở chợ này. Cụ được xem là nhân chứng sống của chợ âm phủ.
Cụ Nở kể vào giữa thế kỷ XX, vùng rau Đà Lạt bắt đầu phát triển mạnh, nông sản vươn tới Đồng Nai, Sài Gòn hay tỏa xuống vùng Phan Rang, Phan Thiết. Có khi rau Đà Lạt còn theo những chuyến xe hậu cần quân sự chở tới một vùng chiến sự nào đó phục vụ nhu cầu của nhà binh. “Chiến tranh nổ ra, nhu cầu về rau càng lớn. Hằng ngày, có cả trăm xe tải tìm lên Đà Lạt mua rau chở về xuôi. Để rau được tươi xanh, tranh thủ thời gian vì ban ngày còn phải làm vườn, người trồng khi đó thỏa thuận với người mua giao hàng vào lúc nửa đêm, rạng sáng. Địa điểm thỏa thuận là chợ Đà Lạt” - cụ Nở nhớ lại.
Cái tên “chợ âm phủ Đà Lạt” ra đời trong hoàn cảnh như thế. Bây giờ, chợ âm phủ không phải là địa điểm tập kết, giao hàng giữa nhà vườn và người thu mua nữa, thay vào đó là người họp chợ đến thâu đêm suốt sáng. Chợ âm phủ Đà Lạt hơn nửa thế kỷ qua là nơi quần tụ những mảnh đời lao động vất vả, tranh thủ ngủ ngày, kiếm ăn ban đêm.
Không kể những hàng quán ăn uống có quy mô dọc lối vào chợ Đà Lạt theo đường Nguyễn Thị Minh Khai hay hai bên bậc thềm lối lên khu Hòa Bình, người bán hàng ở chợ đêm Đà Lạt hầu hết là “nghề tay trái”. Ban ngày, có người chạy xe thồ, phụ hồ, kẻ cắt rau thuê, bốc vác... Sau một ngày làm việc nhọc nhằn, đêm xuống, họ quy tụ ra đây, chở theo mớ rau, gánh bơ, thúng dâu tây, nia móc khóa, mẹt khoai nướng, túm bóng bay... Hay như Vũ Thịnh, bạn tôi, vốn liếng chỉ là đôi bàn tay tài hoa, mớ giấy, bút chì, kiếm sống bằng nghề vẽ chân dung. Người có vốn liếng kha khá thì tậu quần áo len, đồ lạnh cũ về bán cho khách du lịch.
Nếu như ban ngày, chợ Đà Lạt bày bán đủ thứ nhưng nghiêng về thực phẩm ăn uống, sản phẩm tiêu dùng, vật dụng cần thiết thì ban đêm, người ta bán nhiều nhất là quần áo ấm, đồ lưu niệm, đặc sản phố núi hoặc những thứ nghiêng về giá trị tinh thần. Đối tượng của chợ đêm hướng tới là khách du lịch.
Đã có thời điểm người ta cấm chợ âm phủ Đà Lạt hoạt động sau khi để xảy ra tình trạng “mất kiểm soát” về an ninh, trật tự. Chợ hoạt động về đêm, mùa du lịch dập dìu du khách. Các tay anh chị có máu mặt tứ xứ dạt về đây, sống bằng “nghề” bảo kê, móc túi, tranh giành lãnh địa, xưng hùng xưng bá. Chẳng mấy chốc, chợ âm phủ trở thành điểm đen chứa chấp mầm mống tội phạm. Những vụ móc túi, đâm chém, bắt chẹt du khách xảy ra liên miên.
Dân chợ phản ứng quyết liệt khi nơi này đóng cửa, vì đó là nơi họ kiếm sống hàng chục năm qua. Cấm chợ rồi cả ngàn con người biết bám víu vào đâu để sống, chưa kể lực lượng ăn theo sức lao động của họ còn đông hơn nhiều? Du khách mất chỗ thăm thú về đêm, lên tiếng chỉ trích cách làm chẳng mấy hay ho của chính quyền. Thế là chợ được mở trở lại. Những người kiếm sống ở chợ âm phủ mừng ra mặt.
Quê giữa phố thị
Chưa thấy ở đâu người ta bán hàng lạ như ở chợ âm phủ. Cách đây chưa đầy chục năm thôi, người ta không có thói quen treo bảng giá như bây giờ. Để không mất khách, cứ thấy ai tới gần, chủ hàng quần áo rao lớn: “Mười lăm, mười lăm, mười lăm... Rẻ, đẹp, lựa xài...”. Ý chủ muốn nói: Hàng của họ tuy cũ nhưng mà đẹp, chắc, bền, giá lại rẻ, cứ việc lựa về mà xài. Cả chợ đều có lối bán hàng như thế, nghe vừa xốn xang vừa vui tai. Cái duyên bán hàng ở chợ đêm Đà Lạt chất phác, quê mùa giữa phố thị đến thế là cùng.
Người buôn bán ở chợ phần lớn là nông dân tứ xứ. Vùng đất quê nhà khắc nghiệt, không lo nổi miếng cơm manh áo nên họ phải đèo bòng, dìu dắt nhau dạt vào Đà Lạt mong đổi vận. Cuộc sống giờ dù vẫn còn cơ cực nhưng “dễ thở” hơn quê nhà, nếu chịu khó “cày” thì sống khỏe. Nhiều người có gia đình đã vào Đà Lạt định cư đến đời thứ 2 như anh Vương Văn Quý, chị Hà Thị Mây nhưng cũng có trường hợp mới được ít năm như Nguyễn Khánh Hoàng, Đặng Văn Hào..., thậm chí chỉ vài tháng để bán dạo theo mùa du lịch như nhóm Út ngố, Minh đen, Bảy gù, Hương sún... đến từ Quảng Nam.
Chợ âm phủ Đà Lạt thường họp từ 19 giờ, đến 3-4 giờ hôm sau thì nhường chỗ cho chợ ngày. Khách đến đây không phân biệt sang hèn, từ những tay chạy xe thồ thức khuya dậy sớm, người lao công quét đường vừa xong việc, những nhạc công, ca sĩ vừa rời quán bar, vũ trường đến những cô cậu sinh viên ít tiền lãng mạn, thích lang thang hay du khách muốn thưởng thức hương vị Đà Lạt về đêm.
Người ta đến chợ nhiều khi trong túi không có một đồng, như chúng tôi thời sinh viên - tuần nào cũng phải lượn ra dạo một vòng mới chịu. Đến để ngắm, để lựa, để thử mà không bắt buộc phải mua. Ở đây, đôi khi người ta đối đãi với nhau lấy nghĩa tình làm trọng.
Xị rượu đế cạn đến giọt cuối cùng, tôi tìm lối trở về gác trọ, để lại phía sau những mảnh đời trong cơn mưa lạnh. Nơi đó là chợ âm phủ...
Kỳ tới: Điểm hẹn của du khách
và quét mã QR
Bình luận (0)