Virus cúm biến đổi đáng ngại

Kết quả giám sát trên người của Viện Vệ sinh dịch tễ trung ương tại các điểm giám sát cúm quốc gia cho thấy trong 2 tháng đầu năm 2015, virus cúm A/H3 là chủng lưu hành chủ yếu (chiếm 77,8%), tiếp đó là virus cúm A/H1N1 và cúm B cùng chiếm 11,1%.

Bị động trong đối phó

Kết quả này trái ngược với kết quả giám sát trong năm 2014 là tỉ lệ cúm B chiếm ưu thế với gần 60%. Theo các chuyên gia dịch tễ, đây là sự thay đổi mang tính thường xuyên trong số các chủng virus cúm mùa và chưa phát hiện chủng virus cúm mới cũng như sự đột biến làm tăng độc tính hay gây kháng thuốc ở các chủng virus cúm lưu hành trên người tại Việt Nam.

Tuy nhiên, ghi nhận từ một số bệnh viện cho thấy số ca nhiễm cúm B nặng đang tăng, thậm chí đã có trường hợp tử vong, là điều rất hiếm gặp trong nhiều năm qua. Bác sĩ Nguyễn Trung Cấp - phụ trách Khoa Cấp cứu, Bệnh viện Bệnh nhiệt đới trung ương - cho biết những tháng cuối năm 2014, bệnh viện tiếp nhận từ 5-6 ca bệnh nhiễm virus cúm mùa nặng, trong đó có 3 trường hợp nhiễm cúm B.

Trường hợp tử vong gần nhất do cúm B là một bé gái 12 tuổi, quê Phú Thọ. Trước đó, bệnh nhi xuất hiện các hội chứng cúm thông thường như đau họng, ho và sốt nhẹ. Chỉ một ngày sau khi xuất hiện các triệu chứng này, bệnh nhi đã rơi vào tình trạng suy hô hấp, suy đa tạng.

Mua bán, giết mổ gà - vịt không rõ nguồn gốc dễ làm tăng nguy cơ nhiễm virus cúm gia cầm

“Kết quả xét nghiệm khẳng định bệnh nhi này dương tính với virus cúm B khiến các bác sĩ không khỏi bất ngờ bởi diễn tiến bệnh ở cháu nhanh hơn rất nhiều so với các trường hợp nhiễm virus cúm thông thường khác” - bác sĩ Cấp nói.

Theo GS-TS Trịnh Quân Huấn, chuyên gia cao cấp của Bộ Y tế, sự nhân lên của các chủng virus cúm là điều đã được dự báo trước. Bản thân virus này có nhiều đoạn gien khác nhau. Để tồn tại và thích nghi với môi trường sống, chúng buộc phải biến đổi linh hoạt. Mỗi lần như thế, không loại trừ khả năng tái tổ hợp gien giữa các chủng virus cúm.

GS Huấn cho biết đến nay, con người vẫn chưa hiểu cặn kẽ virus cúm. Ngay cả việc phòng bệnh cũng rất khó khăn vì không phải chủng virus cúm nào cũng có vắc-xin phòng bệnh.

Để tránh “lạc hậu” trước sự  thay đổi của virus cúm, hằng năm, các nhà sản xuất vắc-xin phải cập nhật những biến đổi mới nhất trước khi đưa ra thị trường vắc-xin ngừa cúm mùa.  Vì vậy, dù biết cách thức lây lan, sự tác động đối với cơ thể và có phác đồ điều trị nhưng con người vẫn luôn bị động trong việc đối phó với nhiều chủng virus cúm.

Nguy cơ đối mặt đại dịch

Theo đánh giá mới nhất của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), từ cuối năm 2003 đến tháng 1-2015, thế giới đã ghi nhận hơn 700 trường hợp nhiễm chủng cúm A/H5N1 tại 16 quốc gia, trong đó có 428 ca tử vong (chiếm 55%). Trong 2 năm qua, đã liên tiếp phát hiện các chủng cúm mới như H5N2, H5N3, H5N6 và H5N8, H7N9, H9N2... Ở Trung Quốc còn ghi nhận chủng virus cúm H9N2 - virus đóng vai trò quan trọng trong việc kết hợp các gien cho các virus H5N1 và H7N9.

PGS-TS Trần Đắc Phu, Cục trưởng Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế), cho biết theo thông báo của WHO, sự gia tăng gần đây của virus gây bệnh mới nổi như một dấu hiệu cho thấy các virus cúm cùng lưu hành đang nhanh chóng trao đổi vật liệu di truyền để tạo thành nhiều chủng mới. Các nhà khoa học lo ngại sự xuất hiện của rất nhiều bệnh cúm mới đã tạo ra một nguồn gien đa dạng tạo nên những biến đổi đặc biệt do sự trao đổi gien giữa các chủng virus cúm khác nhau. Hậu quả mà bệnh cúm gây ra cho sức khỏe con người và vật nuôi trong thời gian tới hiện không thể đoán trước được và rất đáng lo ngại.

“Đặc biệt, sự biến đổi nhanh chóng của các chủng virus cúm có thể làm cho vắc-xin cúm mùa không có khả năng bảo vệ chống lại tác nhân gây bệnh đã thay đổi này. Điều này có thể đẩy thế giới và Việt Nam đứng trước nguy cơ xảy ra đại dịch cúm nguy hiểm rất cao” - ông Phu lo ngại.

Hiện nay, cúm biến đổi liên tục với sự gia tăng nhiều chủng virus cúm ở động vật có thể lây sang người. Bên cạnh đó, những chủng cúm mới dễ dàng trao đổi tính di truyền để tạo ra chủng virus nguy hiểm hơn. Đơn cử như virus cúm H7N9, mặc dù chưa lây từ người sang người nhưng lại lây từ gia cầm sang người rất dễ dàng. Do đó, WHO khuyến cáo tình hình dịch cúm toàn cầu cần phải được theo dõi chặt chẽ.