Bắt đầu từ thay đổi tư duy

Ngày 28-3, Báo Người Lao Động đã tổ chức hội thảo "Đột phá phát triển nhà ở xã hội (NƠXH)" với sự tham dự của lãnh đạo một số bộ, ngành, cơ quan chuyên môn; lãnh đạo TP HCM, Bình Dương, Đồng Nai; cùng nhiều chuyên gia đô thị, pháp luật, kinh tế; doanh nghiệp (DN) bất động sản (BĐS).

Thống nhất quan điểm, cách hiểu, cách tiếp cận

Là DN chuyên phát triển NƠXH cho công nhân, người thu nhập thấp, ông Lê Hữu Nghĩa, Giám đốc Công ty BĐS Lê Thành, đã chia sẻ nhiều khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện, điển hình là khâu điều chỉnh quy hoạch. Ông dẫn chứng DN phải mất 4 năm để xin điều chỉnh từ 12 tầng lên 14 tầng; thủ tục xin chấp thuận đầu tư, xin ý kiến các sở, ngành rất lâu, có khi 6 tháng không thấy trả lời. Vì vậy, theo ông Lê Hữu Nghĩa, để đột phá phát triển NƠXH, phải bắt đầu từ con người. Song song đó, người mua cần chuẩn bị tâm lý, có kế hoạch và sự chuẩn bị cần thiết để mua nhà. Làm NƠXH là hướng đến mục tiêu an cư cho người lao động, không nhất thiết là "cầm trên tay giấy sở hữu nhà đất".

Các đại biểu tham dự hội thảo “Đột phá phát triển nhà ở xã hội” .Ảnh: TẤN THẠNH

Đồng quan điểm, ông Ngô Quang Phúc, Tổng Giám đốc Phú Đông Group, mong các địa phương có nhu cầu cao về NƠXH nghiên cứu tạo ra quỹ đất để DN đấu thầu làm NƠXH. "Khu đất xây NƠXH nên ở khu vực vệ tinh, cách trung tâm thành phố khoảng 15 km. DN tham gia đấu thầu, chúng ta sẽ có nguồn lực đầu tư NƠXH" - ông Ngô Quang Phúc nói.

Dưới góc nhìn chuyên gia, TS Võ Kim Cương, nguyên Phó Kiến trúc sư trưởng TP HCM, cho rằng cần thay đổi quan điểm phát triển NƠXH để lo chỗ ở cho người nghèo, người thu nhập thấp với giá thấp. Phải ưu tiên hơn về đất, vốn để lo chỗ ở cho người nghèo và nên hướng tới chính sách cho thuê. Nhà nước quản lý đất công, vốn và cần sử dụng nguồn lực này để làm nhà cho người thu nhập thấp thuê.

TS Cấn Văn Lực, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính - tiền tệ quốc gia, cho hay thị trường NƠXH đã sôi động trở lại nhưng cũng còn nhiều điều cần bàn khi việc đầu tư, thị trường NƠXH đang gặp khó khăn, thách thức. "Đó là chưa nhất quán về quan điểm, cách hiểu và cách tiếp cận. NƠXH là câu chuyện từ thiện, rẻ mạt, có cũng như không. Đây là quan điểm sai lệch, cần thay đổi" - TS Lực nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, vướng mắc về cơ chế, chính sách, quy trình thủ tục; quy hoạch và quỹ đất "vừa thiếu, vừa thừa", giải phóng mặt bằng khó khăn; nguồn vốn chưa bền vững; lợi nhuận từ các dự án NƠXH chưa thu hút nhà đầu tư… Từ đó, để phát triển NƠXH, TS Cấn Văn Lực kiến nghị quán triệt, thống nhất quan điểm, coi đây là "chính sách kinh tế nhân văn, mang cả ý nghĩa kinh tế và an sinh xã hội", đồng thời cần quyết liệt tạo lập nguồn vốn bền vững để phát triển NƠXH.

Bổ sung, hoàn thiện chính sách

Ông Phạm Đăng Hồ, Trưởng Phòng Phát triển nhà và thị trường BĐS - Sở Xây dựng TP HCM, nhìn nhận có nhiều vướng mắc trong phát triển NƠXH, trong đó lĩnh vực này chịu tác động của 6 đạo luật nên ảnh hưởng đến quá trình phát triển dự án NƠXH. Ngoài ra, nhiều thủ tục kéo dài thời gian khiến không hấp dẫn nhà đầu tư như miễn tiền sử dụng đất nhưng vẫn phải làm thủ tục xong mới được miễn; phải kiểm tra đối tượng được mua NƠXH, thẩm định giá bán…

Kiến nghị về chính sách, ông Phạm Đăng Hồ cho hay trong dự thảo nghị quyết thay thế Nghị quyết 54 mà TP HCM đang trình Chính phủ để trình Quốc hội thông qua, thành phố đề xuất nhiều nhóm nội dung. Trong đó, đối với trường hợp chủ đầu tư được hưởng chỉ tiêu quy hoạch kiến trúc khi thực hiện dự án NƠXH như tăng mật độ xây dựng, hệ số sử dụng đất lên 1,5 lần, khi khác với quy hoạch phân khu thì cho phép được thực hiện chấp thuận chủ trương đầu tư chứ không chờ điều chỉnh quy hoạch phân khu mới chấp thuận chủ trương đầu tư.

Ngoài ra, cho phép thành phố phê duyệt quy hoạch để bố trí, sắp xếp lại quỹ đất NƠXH trong các dự án nhà ở thương mại. Cùng với đó, bổ sung hình thức sử dụng đất khác để chấp thuận chủ trương đầu tư xây dựng NƠXH. Theo đó, đối với trường hợp đất nông nghiệp, đất chuyên dùng xin chuyển mục đích xây dựng NƠXH, thành phố kiến nghị được chấp thuận chủ trương đầu tư, chứ hiện nay yêu cầu phải có đất ở.

Ông Huỳnh Văn Thuận, Phó Tổng Giám đốc Ngân hàng Chính sách xã hội (NHCSXH) Việt Nam, khẳng định nguồn vốn cho vay chương trình NƠXH trong 2 năm 2022 và 2023 là không thiếu nhưng nhu cầu vốn các địa phương yêu cầu lại không nhiều. Nguyên nhân là do nguồn cung NƠXH tại các địa phương còn khan hiếm, nhiều công trình chưa khởi công theo kế hoạch đã đăng ký; nhiều đối tượng có nhu cầu nhưng qua rà soát không đủ điều kiện vay vốn; một số dự án không đáp ứng được điều kiện về bảo đảm tiền vay để được giải ngân…

Phát biểu từ đầu cầu Hà Nội, ông Nguyễn Bá Hoan, Thứ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, cho rằng cần hoàn thiện sửa đổi, bổ sung một số chính sách phát triển nhà ở, gồm: nhà ở thương mại, NƠXH, nhà ở theo chương trình mục tiêu. Hoàn thiện hệ thống pháp luật về nhà ở, về đầu tư theo hướng thống nhất, đồng bộ các quy định pháp luật về đầu tư, pháp luật về đấu thầu, pháp luật về đất đai... Bố trí hợp lý nguồn vốn từ ngân sách nhà nước để phát triển nhà ở cho các đối tượng chính sách; huy động hiệu quả nguồn vốn nước ngoài thông qua cơ chế huy động tài chính quốc tế, tạo điều kiện cho nhà đầu tư nước ngoài tham gia phát triển NƠXH...

"Cởi trói" thủ tục hành chính

Để đạt mục tiêu 1 triệu căn NƠXH đến năm 2030 của Bộ Xây dựng; mục tiêu Chiến lược phát triển nhà ở quốc gia giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2045 của Chính phủ, ông Hà Quang Hưng - Phó Cục trưởng Cục Quản lý nhà và Thị trường BĐS, Bộ Xây dựng - cho biết hiện bộ này đang tổng kết đánh giá để điều chỉnh trong dự thảo Luật Nhà ở (sửa đổi) một số nội dung về cơ chế chính sách, quỹ đất, nguồn vốn, trình tự thủ tục đầu tư, đối tượng thuê, thuê mua NƠXH… Ông Hà Quang Hưng cũng đề nghị người đứng đầu các địa phương cần xác định phát triển NƠXH là nhiệm vụ chính trị và quyết tâm phải làm.

Tổng kết hội thảo, TS - nhà báo Tô Đình Tuân, Tổng Biên tập Báo Người Lao Động, cho biết đối với người lao động, công nhân thì việc an cư lạc nghiệp là giấc mơ rất lớn. Khi có một mái ấm, nơi đi về sau một ngày làm việc mệt nhọc sẽ giúp người lao động nghỉ ngơi, phục hồi sức khỏe. "Nói như nhiều đại biểu, chưa bao giờ chính sách NƠXH tốt đẹp, thuận lợi như hiện nay. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều vướng mắc, trong đó về thể chế, nguồn vốn, lãi suất, quỹ đất hạn hẹp…" - TS Tô Đình Tuân nói.

TS Tô Đình Tuân cũng đã đúc kết những giải pháp được các chuyên gia, nhà quản lý đưa ra tại hội thảo. Một là, cần thay đổi quan điểm, cách tiếp cận vấn đề, xác định rõ NƠXH là kinh tế xã hội, nghĩa là không chỉ vì lợi nhuận mà còn vì mục tiêu cao nhất chính là trách nhiệm với xã hội, có tính nhân văn, có lợi nhuận nhưng không phải là mục tiêu cuối cùng và cao nhất. Hai là, cần tháo gỡ vướng mắc về thể chế, thủ tục pháp lý. Ba là, cần xây dựng nguồn vốn bền vững: Nhà nước có cơ chế đặc biệt, còn ngân hàng cho vay với lãi suất hợp lý. Bốn là, cần chủ động tạo quỹ đất ở các khu đô thị lớn. Năm là, tạo đột phá từ con người, bởi con người là yếu tố quyết định. Sáu là, dự án NƠXH là dự án có tính cộng đồng, nhân văn. Nếu những người thực thi, cán bộ, công chức hiểu được ý nghĩa tốt đẹp này sẽ tạo điều kiện tốt hơn để thúc đẩy các dự án NƠXH. Bảy là, NƠXH cần có thiết kế linh hoạt, phù hợp với từng địa phương; xây dựng thành một hệ sinh thái. Tám là, ứng dụng vật liệu mới, ưu tiên cho vật liệu lắp ráp giảm chi phí, giá thành. Chín là, xây dựng NƠXH đúng nơi đối tượng cần, không xây dựng tràn lan. Mười là, xây dựng hệ thống thông tin dữ liệu NƠXH. Cuối cùng, cần tăng cường chống trục lợi trong NƠXH.

Khép lại hiến kế về nhà ở xã hội

Kết thúc buổi hội thảo, Tổng Biên tập Báo Người Lao Động thông tin từ ngày 5-10-2022, Báo Người Lao Động tổ chức cuộc thi "Lắng nghe người dân hiến kế" lần 4 đợt 1 với chủ đề "Chỗ ở và nhà ở cho người thu nhập thấp". Cuộc thi đã nhận được hơn 50 tác phẩm gửi đến với nhiều giải pháp, hiến kế gỡ vướng cho việc xây dựng và phát triển NƠXH.

Thứ trưởng Bộ LĐ-TB-XH Nguyễn Bá Hoan dự trực tuyến và phát biểu tại hội thảo.Ảnh: TẤN THẠNH

Hội thảo "Đột phá phát triển NƠXH" sẽ khép lại chủ đề "Chỗ ở và nhà ở cho người thu nhập thấp" của cuộc thi "Lắng nghe người dân hiến kế" lần 4 - đợt 1.

Bắt đầu từ hôm nay, Ban Tổ chức sẽ đón nhận bài dự thi "Lắng nghe người dân hiến kế" lần 4, đợt 2 với chủ đề "Giải pháp thực hiện hiệu quả Nghị quyết 31 để TP HCM phát huy vai trò đầu tàu, dẫn dắt kinh tế cả nước".