Biệt thự cổ - duyên xưa còn lại!

Hay tin kiến trúc sư Trần Vĩnh Nam từ Singapore trở về Việt Nam ăn Tết, tôi hẹn ông tại một quán cà phê nổi tiếng ở khu vực Hồ Con Rùa, quận 3, TP HCM. Thế nhưng, ông từ chối địa điểm nói trên và gợi ý một quán khác nằm trên trên đường Tú Xương.

Vậy là tôi phóng xe nhanh tới nơi hẹn với hy vọng tránh kẹt xe. Nhưng khi đến con đường này thấy có một cảm giác khó tả. Chẳng thấy cảnh xe máy tấp nập, hai bên vỉa hè thoáng đãng, các căn nhà nằm liền kề là những biệt thự có lối kiến trúc châu Âu. Khung cảnh ở đây thật thơ mộng.

Một căn biệt thự cổ thời Pháp nằm ở đầu đường Tú Xương, quận 3, TP HCM với hàng bông giấy đầy lãng mạn.

Đường Tú Xương là một trong những con đường có nhiều biệt thự cổ xây dựng trước năm 1975.

Bất giác, tôi nhớ đến con đường Cách Mạng Tháng Tám vừa đi qua. Ở đó, những tòa nhà cao tầng, chen lấn với động cơ từ ô tô, xe máy hòa lẫn còi xe nghe mà đau đầu.

Nhờ vị kiến trúc sư mà ít nhiều tôi lại tìm thấy một con đường với dãy nhà biệt thự cổ còn sót lại.

Đến nơi, tôi kể lại những "khám phá" mà bao năm sống ở TP HCM giờ mới nhận ra cho vị kiến trúc sư. Nghe xong, ông nói tôi "phát hiện chậm". Vị kiến trúc sư hỏi ngược lại: "Có biết vì sao tôi không thích ngồi mấy quán ở Hồ Con Rùa không?".

Thấy tôi lưỡng lự, ông nói luôn: "Vì tôi bực đường Phạm Ngọc Thạch đô thị hóa quá nhiều. Ở đó, trước kia là con đường biệt thự cổ như con đường Tú Xương mà anh mới đi qua đó".

Đường Phạm Ngọc Thạch (trước kia là đường Duy Tân) được "mệnh danh" là con đường dành cho biệt thự nhưng nay thành đường của nhà cao tầng, giờ cao điểm thường xuyên kẹt xe.

Ông nêu trong một vài tác phẩm âm nhạc của Phạm Duy, Trịnh Công Sơn từng một thời khen con đường "rợp bóng lá me bay" đầy lãng mạn. Ở đó, hàng cây xanh ngắt và chung quanh là những căn biệt thự vốn là dinh cơ của những người Pháp một thời vào xứ Nam kỳ cai trị.

Nói đến đây, vị kiến trúc sư hỏi dò quan điểm của tôi: "Thế anh có thấy tôi là kẻ hoài cổ không? Mấy cái biệt thự cổ mà nhắc tới tiếc để làm gì? Nhưng đó là cả một dấu ấn lịch sử và nét duyên xưa của TP HCM mà nếu không bảo tồn thì con cháu không còn cái lưu giữ".

Nói rồi, ông so sánh đất nước mà ông đang sinh sống, làm việc họ quy hoạch và bảo tồn rất tốt. Có những khu vực được cho là ẩn chứa công trình cổ quy định pháp luật bất khả xâm phạm. "Khu China Town, khu người Ấn, chùa cổ… là những nơi mà chính quyền Singapore cố gắng bảo tồn để tạo tính sinh động"- kiến trúc sư Nam nêu.

Một căn biệt thự tại vòng xoay Dân Chủ, quận 3, TP HCM còn kiên cố.

Ông cho rằng có một thời trục đường Tú Xương, Phạm Ngọc Thạch, Lê Quý Đôn, Nguyễn Đình Chiểu đầy các biệt thự cổ kính và sang trọng. "Hình ảnh thiếu nữ mặc áo dài thướt tha ngang qua các dãy phố mà ở đó đầy bông giấy và những căn biệt thự Pháp đầy gợi nhớ" - kiến trúc sư Nam trầm ngâm.

Nhưng rồi nay kẹt xe xuất hiện, con phố yên tĩnh đã hạ xuống dành cho tòa nhà, nhà hàng, quán bar ồn ào náo nhiệt. Với sự phát triển hiện nay, rồi quần thể các khu biệt thự quận 3, 1 và cả quận Bình Thạnh ít nhiều sẽ bị phai nhòa nhường chỗ cho những công trình hiện đại.

Vị kiến trúc sư nói đến đây, tôi có một chút hoài niệm về những căn nhà có mái ngói đỏ phủ thêm chút rêu xanh giữa lòng TP. Tôi không dám hình dung đến chuyện, vài năm tới, nếu chúng ta thực hiện cuộc "đại phẫu thuật" đô thị, quy hoạch ở TP HCM thiếu thận trọng, thì ít nhiều đã hô biến nhiều căn nhà biệt thự cổ in hằn những vết tích lịch sử đã bị tàn đi.

Điều đáng nói, ít nhiều các căn biệt thự cổ đã góp phần dãn bớt mật độ xây dựng, tăng thêm diện tích mảng xanh cho TP. Nhưng hiện nay, việc phân loại biệt thự trước năm 1975 hiện vẫn chưa thực hiện xong. Việc này, vừa gây khó dễ đối với chủ sở hữu các căn biệt thự vừa khó kiểm soát được việc tháo dỡ trái phép đối với các công trình có kiến trúc đẹp.

Nhiều chủ nhà vì không thể xây dựng trên công trình biệt thự đành phải cho người khác thuê làm dịch vụ ăn uống, giữ xe.