Cao tốc Bến Lức - Long Thành đang "cầu cứu"

Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) vừa báo cáo Thủ tướng Chính phủ về những vướng mắc trong việc gia hạn hiệp định vay vốn từ Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) cho dự án tuyến cao tốc Bến Lức - Long Thành (gọi tắt là dự án - đi qua địa bàn tỉnh Long An, TP HCM và Đồng Nai), do Tổng Công ty Đầu tư phát triển đường cao tốc Việt nam (VEC) làm chủ đầu tư.

Nguy cơ không còn vốn đầu tư

Theo Bộ GTVT, nguồn vốn ADB trong dự án có tổng trị giá ở 2 hiệp định vay là 636 triệu USD. Trong đó, hiệp định vay vốn lần 1 (2730-VIE) trị giá 350 triệu USD, hiệu lực từ tháng 12-2011 và do không được gia hạn nên nhà tài trợ ADB đã đóng khoản vay này vào ngày 30-6-2019. Còn với hiệp định vay vốn lần 2 (3391-VIE), trị giá 286 triệu USD, sẽ hết hạn vào ngày 30-6-2020 và nhiều nguy cơ không được gia hạn.

Dự án cao tốc Bến Lức - Long Thành đã đạt khoảng 76% khối lượng thi công nhưng đang trong cảnh đình trệ bởi thiếu vốn

Lý do, theo Bộ GTVT, là không thực hiện được các thủ tục điều chỉnh dự án đầu tư, gia hạn hiệp định nên hiện nay, dự án trên không thể tiếp tục triển khai, ảnh hưởng nghiêm trọng đến tiến độ hoàn thành, tiềm ẩn rủi ro lớn về pháp lý khiếu nại, khiếu kiện. Việc này còn làm kéo dài thời gian, phát sinh chi phí và hiệu quả kinh tế của dự án. Cụ thể, hiệp định vay vốn lần 1 của nhà tài trợ ADB dùng để đầu tư cho đoạn phía Tây của dự án. Do kết thúc từ tháng 6-2019 nên không còn nguồn vốn nào đầu tư cho đoạn này, dẫn đến nguy cơ các nhà thầu sẽ khiếu nại, khiếu kiện.

Riêng hiệp định vay vốn lần 2, theo Bộ GTVT, phía nhà tài trợ ADB yêu cầu chủ đầu tư dự án là VEC phải khẩn trương làm việc với các cơ quan trong nước để gia hạn khoản vay lần 2 đến ngày 14-12-2020, cần thiết thì đề xuất gia hạn hiệp định tài trợ khung MFF. Đồng thời, Bộ Tài chính cũng phải có công thư đề xuất gia hạn hiệp định vay gửi tới ADB tối thiểu 3 tháng trước ngày đóng khoản vay (tức chậm nhất là ngày 31-3, bởi hiệp định vay kết thúc ngày 30-6). Trường hợp thủ tục gia hạn hiệp định vay vốn lần 2 gửi đến chậm, ADB sẽ không thể thực hiện các thủ tục liên quan.

Mặt khác, Bộ GTVT cũng cho biết các thủ tục điều chỉnh dự án đầu tư, hiệp định vay chỉ có thể tiếp tục triển khai sau khi Chính phủ phân rõ trách nhiệm "cơ quan chủ quản, cấp quyết định đầu tư" của dự án. Tại dự án cao tốc Bến Lức - Long Thành, một vướng mắc lớn là hiện chưa xác định được thẩm quyền cơ quan chủ quản, cấp quyết định đầu tư dự án. Cụ thể, từ tháng 9-2018, VEC được bàn giao từ Bộ GTVT về Ủy ban Quản lý vốn nhà nước nhưng đến nay chưa xác định được cơ quan nào thực hiện quyền và nhiệm vụ quyết định đầu tư dự án, dẫn tới việc giao kế hoạch vốn đầu tư công, điều chỉnh dự án đầu tư, điều chỉnh hiệp định vay... chưa được giải quyết.

Cần ban hành nghị quyết để thực hiện ngay

Bộ GTVT cho biết đã yêu cầu VEC rà soát, cập nhật các nội dung cần điều chỉnh trong dự án để báo cáo cấp có thẩm quyền phê duyệt khi đủ điều kiện. Tuy nhiên, nội dung này phải xin ý kiến từ nhiều bộ, ngành và Ủy ban Quản lý vốn nhà nước, cùng các cơ quan liên quan trước khi trình Thủ tướng Chính phủ quyết định nên cần nhiều thời gian.

"Trường hợp các vướng mắc về thủ tục pháp lý kéo dài, công thư đề xuất gia hạn không kịp thời gửi đến ADB theo yêu cầu, ngân hàng sẽ cắt toàn bộ nguồn vốn đã cam kết tài trợ cho dự án. Dự án sẽ chỉ được tái khởi động khi xác định được nguồn vốn thay thế" - văn bản của Bộ GTVT nêu.

Theo Bộ GTVT, từ đầu năm 2019, hoạt động thi công xây lắp trên công trường dự án cao tốc Bến Lức - Long Thành chỉ cầm chừng và bắt đầu dừng từ tháng 7-2019, do không được bố trí vốn và tiếp tục giải ngân dù dự án đã đạt khoảng 76% tổng khối lượng thi công. Với tình hình nêu trên, để bảo đảm nguồn vốn đầu tư cho dự án, Bộ GTVT kiến nghị Chính phủ sớm ban hành Nghị quyết về xử lý vướng mắc trong thực hiện các dự án đầu tư xây dựng của doanh nghiệp thuộc quản lý của Ủy ban Quản lý vốn nhà nước, làm cơ sở thực hiện ngay các thủ tục điều chỉnh dự án đầu tư (tiến độ, gia hạn hiệp định vay...).

Trong thời gian chờ Chính phủ quyết định về thẩm quyền cấp quyết định đầu tư các dự án, Bộ GTVT cũng kiến nghị Thủ tướng cho phép sử dụng vốn dư của khoản vay lần 2 (3391-VIE) để hoàn thành các công việc chưa thực hiện được của khoản vay lần 1 (2730-VIE) do hiệp định đã hết hạn, với giá trị khoảng 65,5 triệu USD. Đồng thời, trước mắt chấp thuận gia hạn khoản vay lần 2, gia hạn thời gian thực hiện dự án đến ngày 14-12.

Bộ GTVT cũng kiến nghị Thủ tướng giao Ủy ban Quản lý vốn nhà nước phối hợp cùng bộ và các cơ quan liên quan yêu cầu VEC rà soát tiến độ tổng thể của dự án, các gói thầu ADB để làm cơ sở tiếp tục đề xuất, thực hiện thủ tục gia hạn hiệp định nhằm hoàn thành dự án dự kiến vào cuối năm 2023.