Đang xem xét loại bỏ sản phẩm có hoạt chất glyphosate của Monsanto

Ông Hoàng Trung, Cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật, Bộ NN-PTNT, trao đổi với phóng viên Báo Người Lao Động xung quanh vụ việc liên quan đến Công ty Monsanto - Ảnh: Văn Duẩn

Ngày 14-8, Báo Người Lao Động đã có cuộc phỏng vấn riêng với ông Hoàng Trung, Cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật (BVTV), Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, về những vấn đề liên quan đến cáo buộc khẳng định chất diệt cỏ Roundup của Monsanto và các sản phẩm có chứa glyphosate có liên quan đã gây ra mối nguy hiểm có thật với những người sử dụng. Ông Hoàng Trung nói:

"Với trách nhiệm là cơ quan quản lý nhà nước, chúng tôi chủ động và đang chờ phán quyết tại phiên xét xử phúc thẩm tại Mỹ; cùng với việc liên hệ với các tổ chức quốc tế, liên hệ với các quốc gia đã ban hành lệnh cấm sử dụng hoạt chất glyphosate, để có đủ bằng chứng chứng minh nó ảnh hưởng sức khỏe con người, là loại bỏ ngay lập tức".

- Phóng viên: Tòa án ở San Francisco, bang California (Mỹ) ngày 10-8, ra phán quyết buộc Công ty Monsanto bồi thường 289 triệu USD cho Dewayne Johnson, người đàn ông không còn sống bao lâu nữa vì bệnh ung thư do sử dụng thuốc diệt cỏ của Công ty Monsanto. Phán quyết của hội đồng xét xử đã khẳng định chất diệt cỏ Roundup của Monsanto và các sản phẩm có chứa glyphosate có liên quan đã gây ra mối nguy hiểm có thật với những người sử dụng chúng. Cục Bảo vệ Thực vật theo dõi thông tin liên quan đến Monsanto và có bình luận như thế nào về vụ việc này?

+ Ông Hoàng Trung - Cục trưởng Cục BVTV: Trước hết, liên quan đến thuốc BVTV nói chung và nhóm thuốc trừ cỏ, trong đó có hoạt chất glyphosate, từ lâu nay, Việt Nam đã phải thực hiện đúng theo quy định của luật pháp cũng như thông lệ quốc tế. Đặc biệt, với thuốc BVTV, đã có hành lang pháp lý rất chặt chẽ, từ luật tới nghị định của chính phủ, hay các thông tư của Bộ NN-PTNT, nhằm quản lý chặt chẽ việc sử dụng thuốc BVTV dùng trong nông nghiệp.

Trước phán quyết của tòa án California cho thấy đây là một bước tiến rất khác so với trước đây. Trước đây đã có nhiều tranh cãi xung quanh vấn đề hoạt chất glyphosate có gây ảnh hưởng sức khỏe con người, cụ thể là có gây ung thư cho người hay không, cho đến giờ phút này vẫn đang còn tranh cãi.

Về phía Tập đoàn Monsanto, họ cũng có rất nhiều nghiên cứu. Theo báo cáo mà Cục BVTV có được, họ đã làm khoảng 800 nghiên cứu liên quan đến thuốc trừ cỏ này, để chứng minh rằng nó an toàn cho người sử dụng.

Tuy nhiên, bên cạnh đó, Viện Nghiên cứu ung thư quốc tế (IARC) và một loạt cơ quan nghiên cứu khác cũng nghiên cứu, và họ đã xếp hoạt chất glyphosate vào nhóm 2A (nhóm có khả năng gây ung thư cao cho con người).

Chính vì vậy, về phía Cục BVTV, chúng tôi rất quan tâm và theo dõi sát các vụ việc liên quan đến hoạt chất glyphosate. Và ngay từ năm 2015, khi có sự tranh cãi ở khối châu Âu, ngay lập tức Cục BVTV đã báo cáo Bộ NN-PTNT. Từ tháng 4-2016, Bộ NN-PTNT đã xem xét và quyết định dừng cho đăng ký mới. Và cho đến nay vẫn đang tiếp tục dừng đăng ký mới.

Từ 1-1-2015, khi Luật Bảo vệ và Kiểm dịch thực vật có hiệu lực, trong đó có các quy định rất rõ: đối với các thuốc BVTV mà gây ảnh hưởng đến sức khỏe con người, ảnh hưởng đến môi trường, hiệu lực sinh học thấp, hoạt chất nằm trong phụ lục 3 của Công ước Rotterdam, thì được hiểu là những hoạt chất có đủ bằng chứng để loại ra khỏi danh mục được phép sử dụng tại Việt Nam.

Trên cơ sở quy định của Luật Bảo vệ và Kiểm dịch thực vật, Cục BVTV đã tiến hành rà soát lại toàn bộ danh mục thuốc BVTV và cũng xác định các hoạt chất nào mà có đầy đủ bằng chứng về mặt khoa học là hoạt chất đó gây ảnh hưởng đến sức khỏe con người, ảnh hưởng đến môi trường, hiệu lực sinh học thấp… thì Cục BVTV cũng tiến hành loại bỏ khỏi danh mục được phép sử dụng. Đến bây giờ, chúng tôi đã loại bỏ 6 hoạt chất ra khỏi danh mục với số lượng tên thương phẩm là 1.024. Hiện nay vẫn đang tiếp tục rà soát bởi công việc này không phải ngày một, ngày hai.

Vừa qua Cục BVTV đã hoàn chỉnh 6 báo cáo về mặt kỹ thuật về 4 hoạt chất, 3 hoạt chất khác cũng đang được xem xét, trong đó có cả hoạt chất glyphosate, để có đầy đủ bằng chứng để từ đó báo cáo lãnh đạo Bộ NN-PTNT để xem xét loại bỏ ra khỏi danh mục thuốc BVTV được phép sử dụng tại Việt Nam.

Hiện nay, chúng tôi đang tiếp tục hoàn thiện các báo cáo này, trên cơ sở góp ý của các hội đồng khoa học; các ý kiến phản biện từ các tổ chức, cá nhân có liên quan. Các hoạt chất khác có sự đồng thuận rất cao, tuy nhiên riêng báo cáo về hoạt chất glyphosate hiện có 2 luồng ý kiến:

Một luồng ủng hộ việc loại bỏ vì cho rằng trước hết phải bảo vệ sức khỏe người dân. Dù kết luận hoạt chất glyphosate có gây ung thư hay không thì vẫn đang tranh cãi, thế nhưng tính mạng người dân không thể lấy ra "làm chuột bạch" được. Vì vậy đề nghị Cục BVTV tham mưu cho Bộ NN-PTNT loại bỏ hoạt chất này.

Tuy nhiên, luồng ý kiến thứ hai thì nói rằng đây là loại thuốc trừ cỏ rất hiệu quả và được 160 nước sử dụng cho đến nay. Do vậy phải xem xét kỹ việc cấm loại thuốc này, vì kết luận hoạt chất này gây ung thư vẫn đang tranh cãi, chưa có kết luận cuối cùng.

Chính vì vậy, Cục BVTV rất thận trọng. Dù báo cáo đã làm xong nhưng vẫn đang tiếp tục lấy ý kiến. Tất cả các thông tin liên quan đến vụ việc của Monsanto, Bộ trưởng Bộ NN-PTNT cũng như lãnh đạo Cục BVTV rất quan tâm, theo dõi sát và chờ kết quả cuối cùng trong phiên xử phúc thẩm của của tòa án ở San Francisco, bang California trong 45 ngày tới.

Nếu tại phiên tòa phúc thẩm, phán quyết giữ nguyên bản án tại phiên sơ thẩm, thì được hiểu rằng họ có đầy đủ căn cứ về mặt khoa học kết luận hoạt chất glyphosate là chất gây ung thư cao đối với con người. Thì ngay lập tức coi đây là một căn cứ rất mạnh để Cục BVTV tham mưu, báo cáo lãnh đạo Bộ NN-PTNT loại bỏ hoạt chất glyphosate.

- Quan điểm của Cục BVTV về thuốc trừ cỏ chứa hoạt chất glyphosate như thế nào và đã có những hành động gì để ngăn ngừa nguy cơ độc hại từ thuốc BVTV độc hại?

+ Chúng ta đang hướng đến nền nông nghiệp hữu cơ, một nền nông nghiệp sạch. Định hướng của quốc hội, chính phủ, hay ngành nông nghiệp cũng vậy, sản phẩm nông nghiệp làm ra phải đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm; trả lại môi trường trong sạch trong nông nghiệp. Đó là mục tiêu hướng tới.

Chính vì vậy, Cục BVTV ngày càng siết công tác quản lý thuốc BVTV, đặc biệt là siết chặt đầu vào. Ví dụ, ngày trước doanh nghiệp nộp khoảng 100 giấy phép xin khảo nghiệm, có khi cả 100 đều đạt. Nhưng hiện nay, chúng ta đưa ra các tiêu chí rất cao nhằm bảo vệ con người, bảo vệ môi trường, không bảo đảm là loại luôn, vì vậy 100 bộ hồ sơ nộp, không khéo chỉ được 10-20 hồ sơ mà thôi. Các khảo nghiệm cũng được hội đồng thẩm định đánh giá rất ngặt nghèo. 100 khảo nghiệm cũng chỉ có 30-40 khảo nghiệm được đánh giá đạt.

Ngoài ra, Cục BVTV liên tục rà soát danh mục thuốc BVTV để tiếp tục loại bỏ các loại thuốc quá cũ, thuốc độc hại mà mình đã có đủ bằng chứng. Ngay cả hoạt chất glyphosate cũng vậy, ngay khi có đủ bằng chứng gây ảnh hưởng sức khỏe con người, chúng tôi sẽ loại bỏ ngay ra khỏi danh mục sử dụng.

- Hiện nay các hoạt chất glyphosate đang được sử dụng ở Việt Nam như thế nào? Ngoài sản phẩm của Monsanto thì các sản phẩm của các công ty khác có chứa glyphosate hay không?

+ Hiện nay tại Việt Nam, các sản phẩm thuốc BVTV có hoạt chất glyphosate hầu hết đều do Monsanto phân phối cho các doanh nghiệp khác.

Trong những năm qua, lượng glyphosate sử dụng ở Việt Nam rất lớn, mỗi năm khoảng 30.000 tấn, chiếm 30% lượng thuốc BVTV nói chung và chiếm 60% trong nhóm thuốc trừ cỏ. Glyphosate chủ yếu sử dụng cho cây trồng trên cạn.

Chính phủ hay Bộ NN-PTNT không khuyến khích người dân sử dụng hay quá lạm dụng các biện pháp hóa học mà khuyến khích sử dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật trong lĩnh vực BVTV.

- Sau phiên tòa ở Mỹ, phía đại diện Monsanto tại Việt Nam có phản hồi gì đến Cục BVTV hay không?

+ Phía Monsanto đang phản hồi rất mạnh, ở góc độ: Chủ trương của Cục BVTV và Bộ NN-PTNT là đang xem xét loại bỏ hoạt chất glyphosate; thì phía Monsanto đang phản hồi bằng cách là họ tìm các bằng chứng để chứng minh rằng hoạt chất glyphosate không gây ung thư.

Tuy nhiên, việc phản hồi hay phản ứng của họ là việc của họ. Còn với trách nhiệm là cơ quan quản lý nhà nước, chúng tôi chủ động và đang chờ phán quyết tại phiên xét xử phúc thẩm tại Mỹ; cùng với việc liên hệ với các tổ chức quốc tế, liên hệ với các quốc gia đã ban hành lệnh cấm sử dụng hoạt chất glyphosate, để có đủ bằng chứng chứng minh nó ảnh hưởng sức khỏe con người, là loại bỏ ngay lập tức.