ĐIỀU TRA: Dịch vụ việc làm giăng bẫy người lao động

Thời gian qua, nhiều bạn đọc liên hệ đến đường dây nóng của Báo Người Lao Động phản ánh họ liên tục bị người của các trung tâm giới thiệu việc làm (GTVL) giăng bẫy giới thiệu tìm việc nhẹ, lương cao. Tuy nhiên, sau đó họ bị mất tiền oan, thậm chí bị giữ giấy tờ tùy thân. Phóng viên Báo Người Lao Động đã dành 2 tháng thâm nhập tìm hiểu để bóc trần thủ đoạn của các trung tâm trên.

Miếng mồi ngon cho "cò"

Một chiều tháng 2-2019, tôi vào vai một người từ miền Tây lên TP HCM tìm việc. Thấy vẻ mặt lớ ngớ của tôi khi vừa xuống Bến xe Miền Tây, một người đàn ông trung niên chạy xe ôm đứng trước cổng liền chạy tới vỗ vai: "Em đi tìm việc hả, gặp đúng người rồi nè. Lên xe anh chở đi, không lấy tiền xe đâu mà lo".

Sau gần 20 phút di chuyển, người đàn ông đưa tôi đến một căn nhà nằm trên đường Lê Tuấn Mậu, phường 13, quận 6, TP HCM, phía trước có tấm bảng "Trung tâm GTVL". Bước vào, tôi hết sức ngỡ ngàng khi cái gọi là "Trung tâm GTVL" chỉ có duy nhất một chiếc bàn và 5 ghế nhựa. Đặc biệt, nhân sự chỉ có duy nhất người đàn ông chừng 40 tuổi. Người này giới thiệu tên Minh, giám đốc của trung tâm. Sau khi hỏi sơ qua nhu cầu, Minh khẳng định với tôi rằng việc làm thì không thiếu nhưng phải chịu khó, đặc biệt là phải biết nghe lời chủ sử dụng lao động. "Có một xưởng làm nước đá đang cần tuyển thợ, lương 8 triệu đồng/tháng. Công việc hơi cực vì phải làm suốt đêm trong môi trường lạnh" - Minh giới thiệu. Nghỉ khoảng 5 phút, Minh cho biết nếu đồng ý nhận việc thì tôi phải đóng 900.000 đồng. Khoản tiền giới thiệu việc làm do chủ bỏ ra đóng trước cho trung tâm, sau này trừ vào lương. Chưa kịp nghe tôi trả lời, Minh "tấn công" tiếp: "Nếu đồng ý thì em phải để lại giấy tờ tùy thân nhưng nói trước, nghỉ việc giữa chừng thì phải đóng 1,1 triệu đồng". Tôi hỏi lại: "Lúc đầu anh chỉ nói đóng 900.000 đồng, giờ tự nhiên phải đóng 1,1 triệu đồng, sao vô lý vậy?". Nghe tôi nói, Minh cười lớn: "1,1 triệu đồng là tính luôn cả tiền xe ôm chở tới nơi nhận việc". Cho rằng phí quá cao nên tôi lắc đầu từ chối nhận việc.

Trên đường chở tôi quay lại bến xe, người đàn ông chạy xe ôm tiếp tục mồi chài: "Lao động phổ thông lương vậy là được rồi, chứ việc làm giờ khó tìm lắm. À, em muốn làm việc ở vựa phế liệu hay xưởng nhuộm vải, anh giới thiệu cho. Công việc cực nhưng lương cũng gần chục triệu đó". Khi tôi lắc đầu, người đàn ông này mới hiện nguyên hình là một kẻ lưu manh. "Không nhận việc thì phải trả 200.000 tiền xe ôm à nghen, chứ không ai chở không đâu" - người này gằn giọng. "Lúc đầu anh nói không lấy tiền xe, sao giờ lại đòi 200.000 đồng?" - tôi hỏi lại. Thấy tôi nhất quyết không trả, người đàn ông này nói như quát vào mặt: "Liệu hồn nhe con, "ói" 100.000 đồng đây, nếu không muốn ăn đòn".

Riêng trong buổi sáng hôm đó, sau tôi còn có gần chục người được nhiều người chở từ Bến xe Miền Tây và các vùng lân cận đến trung tâm này để tìm việc làm. Hầu hết họ tìm được việc và được đưa đến chỗ làm ngay lập tức, cũng có một số trường hợp do không nhận việc nên bị những người này "chém" từ 100.000 - 200.000 đồng tiền xe ôm.

Một trung tâm giới thiệu việc làm tại Bến xe An Sương (quận 12, TP HCM). Ảnh: THÀNH ĐỒNG

Đem con bỏ chợ

Trong bộ quần áo nhà quê và chiếc balô bạc màu, chúng tôi tìm đến khu vực gần cổng Bến xe An Sương, nơi được xem là "thủ phủ" của các trung tâm GTVL. Khi biết chúng tôi có ý định xin việc, rất nhiều người nắm tay, giật vai để chèo kéo. "Anh có chỗ quen làm ở xưởng cơ khí, hàn sắt với lương 6 triệu đồng bao mọi thứ" - một người đàn ông lớn tuổi nói nhỏ vào tai tôi. Một người khác thì cho biết có việc nhẹ, lương cao, bao ăn ở… Chúng tôi được yêu cầu lên xe máy của họ để chở đi tìm việc. Chỉ mất chưa đầy 2 phút, người này đưa chúng tôi đến một điểm GTVL nằm sát cầu vượt An Sương (quận 12). Phía trong trung tâm này có một nhân viên nữ đang tư vấn công việc cho một người đàn ông lớn tuổi và chỉ tay vào ghế nhựa dụng ý kêu chúng tôi chờ đến lượt. Một thanh niên ngồi sát tôi cũng được một người chạy xe ôm chở đến. Do không có CMND nên nữ nhân viên trung tâm cho biết anh này chỉ có thể làm bốc xếp hoặc theo làm phụ xe tải. "Ngày làm 8 giờ, lương 5,5 triệu đồng, bao ăn ở" - nhân viên của trung tâm nói. Sau vài giây lưỡng lự, thanh niên này gật đầu nhận việc nên được yêu cầu vào bên trong nhà chờ. Tới lượt chúng tôi, nữ nhân viên giới thiệu làm phục vụ tại một quán nhậu trên đường Song Hành (quận 12), lương 4,5 triệu đồng/tháng, ăn, ở được chủ chu cấp. Sau chúng tôi có thêm 2 người cũng đến xin việc. Trước khi đi nhận việc, cả bốn chúng tôi ai cũng phải nộp lại 300.000 đồng để làm giấy tờ. Theo nhân viên tại đây, số tiền này sẽ được chủ trả lại sau. Sau khi đóng tiền, bốn chúng tôi được yêu cầu lên 2 xe máy. Thay vì đưa đi nhận việc, những người này lại đưa chúng tôi đến một điểm GTVL nằm gần KCN Sóng Thần (thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dương). Khi chúng tôi thắc mắc thì 2 người đàn ông chạy xe ôm cho biết phía bên công ty yêu cầu đưa đến chi nhánh để chờ bố trí công việc. Tuy nhiên, vừa thả chúng tôi xuống, những người này rồ ga bỏ chạy.

Kỳ tới: Vắt kiệt sức người lao động