Đừng chờ "giải cứu thủ khoa"

Hiện nay, rất nhiều sinh viên sau khi ra trường đi làm trái với ngành, nghề được học. Đó là việc bình thường trong thời kỳ mở cửa hội nhập.

Thủ khoa Bùi Thị Hà cũng như vậy, do chờ vào biên chế nên thất nghiệp, buộc phải chọn việc trái nghề - dù là phụ gia đình buôn bán, nuôi heo.

Nhưng hãy đặt tình huống Hà gắn bó với nghề nuôi heo luôn thì sao? Có khi làm trái nghề, làm một công việc mà ai cũng làm được nhưng nếu Hà biết cách tổ chức công việc thì cũng có thể khởi nghiệp thành công. Rất nhiều cử nhân, kỹ sư về làm ruộng và làm giàu bằng những trang trại gà, heo... đó thôi.

Nói thế để thấy cần có một sự thay đổi lớn trong nhận thức nghề nghiệp của giới trẻ. Đừng ảo tưởng về bản thân, cứ cho mình giỏi, có bằng cấp tốt thì phải làm đúng "đẳng cấp". Trong thị trường lao động mở, kỹ sư về làm ruộng hay thủ khoa ở nhà nuôi heo đã là chuyện bình thường.

Thực ra, nếu học một ngành và sau khi ra trường lại làm đúng với ngành nghề đó thì thật sự quá hạnh phúc, không có gì để bàn cãi. Nhưng trong quá trình học lẫn sau khi ra trường, ta nhận ra mình với nghề đó không có cái duyên. Nghĩa là mình không phù hợp, mình không có tố chất và mình chỉ có thể dừng lại ở mức độ trung bình của công việc thì không thể nào tạo ra được giá trị lao động tối ưu cho bản thân và xã hội. Vậy tại sao chúng ta lại không thử một nghề khác phù hợp hơn?

Những năm ở giảng đường chỉ là quá trình học nghề, sau khi ra trường, bạn mới bắt đầu làm nghề. Dĩ nhiên phải làm nghề với những nghề phù hợp nhất với mình. Đó chính là quá trình nghề chọn người. Vì thế, cho dù có làm trái nghề nhưng nếu làm bằng tất cả đam mê, tinh thần trách nhiệm và tạo ra những giá trị lao động thật cao, thật tốt thì không có gì phải cho là yếu kém, là hoàn toàn thất bại .

Thủ khoa Bùi Thị Hà hơn một năm nay chờ vào biên chế, làm việc gần nhà Ảnh: Tư liệu

Trong xã hội hiện nay, việc tạo ra giá trị của sức lao động mới là điều quan trọng nhất. Bằng cấp hay chứng chỉ chuyên môn trong quá trình học ở trường là hành trang tốt cho nghề nghiệp chứ nó không quyết định cho sự tiến thân.

Hệ thống đào tạo nước ta hiện có hơn 300 nhóm ngành nghề phù hợp với trong thị trường lao động mở, hội nhập với nền kinh tế trong khu vực và thế giới. Tuy nhiên, công việc cụ thể trong thị trường lao động thì rất đa dạng với hàng chục vạn nghề. Điều này cho thấy thực chất có rất nhiều ngành nghề không có trong hệ thống giáo dục nhưng khi ra đời, người lao động vẫn có thể thực hiện và làm tốt. Các bạn trẻ đừng lo không có việc làm sau khi tốt nghiệp, bởi nhu cầu luôn có và quan trọng là chúng ta có hòa vào được xu thế, thay đổi mình để thích nghi hay không.

Một thực trạng dễ thấy, doanh nghiệp luôn cần nhân lực hài hòa 3 yếu tố: Kiến thức nghề, kỹ năng nghề và thái độ (đạo đức nghề nghiệp, kỷ luật, trách nhiệm...). Để có cơ hội việc làm sau khi ra trường, trình độ kiến thức là điều kiện cần nhưng chưa đủ. Ngoài kiến thức, sinh viên cần phải nâng cao kỹ năng sống (kỹ năng mềm) của bản thân. Đây là điều kiện cần nhưng lại đang rất thiếu đối với giới trẻ.

Thực tế là hiện nay, doanh nghiệp rất cần đội ngũ nhân sự chất lượng cao nhưng ngược lại nhiều sinh viên tốt nghiệp chưa đáp ứng được nhu cầu tuyển dụng, đặc biệt phần kỹ năng. Cử nhân thất nghiệp nhiều là vì lý do này.

Nhìn nhận một cách thẳng thắn thì có đến 70% sinh viên tốt nghiệp chưa trang bị tốt về chuyên môn cũng như các kỹ năng mềm và trình độ ngoại ngữ. Ngoài vấn đề vừa nêu, một số ngành nghề cũng đang mất cân đối giữa các cấp đào tạo và nhu cầu tuyển dụng. Sự chênh lệch về thu nhập trong từng ngành nghề dẫn đến sự lựa chọn khác nhau trong nhu cầu tuyển dụng và tìm việc, cũng là một trong số nguyên nhân.

Chúng ta đang sống và làm việc trong một thị trường lao động mở, một xã hội học tập suốt đời, liên tục. Các bậc học đang được mở ra việc liên thông nên không ai có thể tự nói rằng học cao thì sẽ thành công cao, học thấp thì không thành công.

Thị trường lao động luôn đón nhận tất cả, ai học ở bậc nào thì cần rèn luyện mình hoàn thiện ở đó. Hãy chủ động tìm cơ hội cho mình chứ đừng chờ "giải cứu thủ khoa".